ساختمانهای مرغداری بایستی به طریقی ساخته شوند که در زمستان گرم و در تابستان خنک باشد. رعایت اصول صحیح ساختمان و عایق بندی سقف ودیوارها و وجود دستگاه‌های تهویه مناسب از تراکم رطوبت جلوگیری می کند و مانع مرطوب شدن بستر شده به ترتیب از شیوع بیماریهای انگلی ازجمله کوکسیدوز جلوگیری به عمل می آورد.
در رابطه با ساختمان مرغداری توجه به پنج فاکتور مهم است :
۱ – دائمی یا موقتی بودن لانه
۲ – اندازه ساختمان
الف:انفرادی
ب:ردیفی
پ:چند ردیفی
۳ – ساختمان از نظر پرورش
۴ – شکل از نظر پرورش
۵ – مصالح ساختمانی
ساختمان مرغداری را نباید برای استفاده طولانی در نظر گرفت بلکه باید طوری ساخت که حداکثر پس از ۱۰ تا ۱۵ سال بتوان تغییراتی همراه با پیشرفتهای روزمره درامورساختمانی درآن به عمل آورد . در هلند عقیده بر این است لانه را برای مدتی حدود ۱۰ سال ساخت تا پس از این مدت بدون این که خسارت زیادی
بر مرغداری وارد آید بتوان آن خراب کرد وبا مصا لح باقیمانده لانه جدیدی طبق اصول وقواعد روز بنا نمود
ساختمان مرغداری از نظر پرورش شامل :
۱- ساختمان مرغ مادر (چه مرغ مادر گوشتی چه تخمی)
۲- ساختمان انکو باسیون
۳- ساختمان پرورشی جهت جوجهای گوشتی
ساختمانهای مرغداری از نظر طراحی شامل :
۱- مرغداری گوشتی :
الف: سیستم باز
ب:سیستم بسته
۲- مرغ مادر:
الف : سیستم باز ب : سیستم بسته
سیستم بسته :
الف: سیستم قفس ب : سیستم بستر
۳-ساختمان انکوباسیون
جدا از نوع پرورش ونوع ساختمان که تقسیم بندی شد، بسته به نوع منطقه وشرایط آب وهوایی طراحی ساختمان متفاوت است یعنی اینکه نوع مصالح مورد استفاده متفاوت است بسته به میزان سرمایه گزاری نیز در انتخاب نوع مصالح دخیل است چنانچه در مناطق شمال کشور وبسیاری از کشورهااز چوب بیشتر استفاده می شود جدایی از تفکیک موارد بالا جهت تهیه ساختمان مرغداری از هر نوع که باشد طراحی آن در مناطق ایران به شرح زیر است :
ساختمان را ممکن به اشکال ، ساده ودوسقفی ساخت. در نوع ساده که بیشتر در مرغداری های کوچک عمل می‌شود ازیک سقف مسطح ویا شیبدار استفاده می شود شیب از جلو به عقب است واینکار هم سبب گرفتن نور بیشتری می‌گردد وهم آب باران در جلوی ساختمان جمع نمی شود. در ساختمان دو سقفی ، تهویه بخوبی صورت گرفته سقف اصلی شیب دار است وفضای بین سقف اول ودوم بعنوان انبار می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد .
شامل چوب وآجروسیمان وبلوک وهمچنین ورقهای فلزی وآ لومنیوم و یا ایرانیت ، البته استفاده ازهرکدام از این مصالح دارای معایب ومزایایی است .
ساختمانهای اداری ومسکونی باید در مدخل فارم احداث شوند . اولین قدم در احداث واحد مرغداری محل مزرعه است و باید به نحوی انتخاب شود که با سایر مراکز پرورش فاصله داشته باشد البته با توجه به اینکه بیماریهای مثل نیوکاسل و برونشیت از مسافتهای بسیاردور و از طریق مواد به راحتی منتقل می شودوبعضی ازعوامل بیماری زا مثل MG از طریق تماس مستقیم و توسط انسان ویا مواد مختلف منتقل
می شود. درمناطقی مثل شمال کشور که رطوبت نسبی زیاد است وامکان استفاده از سیستم خنک کننده تبخیری موجود نیست سیستم آشیانه های باز توصیه می گردد .
پی ساختمان در صورت دائمی بودن ساختمان باید به پی آن توجه زیادی نمود. تا بدین وسیله رطوبت لانه را به حداقل رساند. و ضد عفونی در آن به خوبی صورت گیرد. در کشورهای اروپایی و آمریکایی در لانه‌های دائمی برای پی از کانگریت یا سمنت استفاده می‌گردد.در ایران برای پی و پایه های ساختمان از شفته (مخلوط آهک،خاک، سنگ، آب) استفاده می کنند. عمق پی ۱۵ تا ۶۰ سانتیمتر، و عرض آن حداقل دو برابر عرض دیوار باید باشد. پی حداقل ۴۰ سانتیمتر از سطح خاک بالاتر باشد تا رطوبت نتواند به آسانی در لانه نفوذ کند .کف باید طوری باشد که به هر طریق از نفوذ رطوبت زیرین جلوگیری نماید کف بایستی قابل شستشو باشد وبتوان آن را ضد عفونی کرد . از زمین طبیعی به عنوان کف جایگاه نمی‌توان استفاده کرد .کف جایگاه باید حداقل ۲۵ الی ۳۰ سانتیمتر از کف زمین بلندتر باشد تا از خشک بودن لانه اطمینان حاصل کنیم .
کف ها امروزه به دو صورت ساخته می شوند :
۱- کف توری : کف توری در ایران زیاد معمول نیست. در اسرائیل و آمریکا و کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می‌گیرد . حدود یک متربلندتراز کف اصلی تور سیمی یا پرده‌های چوبی نصب می شود . از محاسن این روش مرغ ها برروی فضولات خود قرار نمی گیرند . از نظر بهداشتی بسیار مناسب اماگرانقیمت است.
۲-کف معمولی : این کف ها رامی توان بدون استفاده از مصالح ساختمانی یا با استفاده از مصالح ساختمانی بنا نمود. بدون استفاده از مصالح ساختمانی فقط در لانه های موقتی به کار می رود.
در ساختن کف می توان از مصالحی چون کف سیمان، کف چوب، کف آجر استفاده نمود .
۲۰ سانتیمتر از سطح زمین را شن ریزی می کنند . و آن را باید خوب کو بید و طبقه ای ا ز بتون به ضخامت ۸ تا ۱۰ سانتیمتر کشید بعد عایق بندی یا قیروگونی کرددر آخر لا یه ای به ضخامت ۴ تا۵ سانتیمترسیمان بر روی قیر گونی کشید .
بسته به نوع وشکل ساختمان دیوارها فرق می کند . معمولاً دیوار ساختمانهای انفرادی ساده وکوتاه وارتفاع در ساختمانهای چند ردیفی وآنهایی که دارای سقف دوگانه هستند بلندتر است ارتفاع در ضلع جنوبی بلندتر از شمالی است در داخل لانه نیز از یک سری دیوارهای کوتاه به منظور جدا سازی قسمتهای مختلف استفاده می کنند ، این دیوارها به طور معمول از تورهای سیمی ساخته می شود .
۱- استفاده از بلوکهای سیمانی توخالی ۲۴ سانتیمتر طرف داخل بلوکها را توسط ورقهای پرس شده واز کاه به ضخامت ۵ سانتیمتر پوشانده توسط میخ به دیوار چسبانده از سطح زمین تاارتفاع یک متری سیمان کاری نموده وبقیه را گچ کاری می کنند طرف خارجی را برای جلوگیری از نفوذ باران سیمانکاری می کنند .
۲- استفاده از آجر معمولی وعایق کاری نمودن همچنین استفاده از ورقهای آلومنیوم یا نئوپان رنگ شده استفاده کنند وطرف بیرون را سیمان کاری کنند .
با توجه به امکان تبادل سریع حرارتی در سقف آشیانه‌های مرغداری باید سعی در عایق کاری این قسمت از ساختمان‌نمود .
سقف ساده ، سقف شیبدار ، سقف شیبدار با زاویه مساوی سقف شیبدار با زاویه نا مساوی .
درها از نظر اندازه باید بزرگ نباشند . حداقل یک متر پهنا ودو متر بلندی داشته باشند . تعداد پنجره ها را باید حداقل گرفت ، در مناطق سردسیر باید از چوب استفاده کرد و درمناطق خیلی سرد بهتر است پنجره ها دوبل باشند. مساحت پنجره تابعی از سطح آشیانه است به متوسط۲۰ / ۱ تا ۲۵ / ۱ سطح آشیانه به پنجره اختصاص می یابد . پنجره هرچه به کف نزدیک تر باشد آفتاب بیشتری به کف خواهد تابید در مناطق سردسیر برای حداکثر استفاده از نور وگرما پنجره ها را باید حتی المکان به کف نزدیک کرد . البته پیشنهاد می شود که با توجه به هزینه ها و مسائلی چون ، تنظیم نور سالن ، جلوگیری از ورود آلودگی به داخل سالن و . . . از سیتم ویندولس (بدون پنجره ) استفاده شود .
ارتفاع سالن در مناطق سردسیر ۴ / ۲ متر و در مناطق گرمسیر ۳ متر باید باشد .
بازار تخم مرغ قابل جوجه کشی و جوجه گوشتی در سراسر جهان به سمت تقاضا برای تولیدات عاری از بیماری پیش می رود دراین رابطه صنعت پرورش مرغ گوشتی نیز به تنظیم واعمال استانداردهای جدید برای غذا ادامه خواهد داد پاک سازی صحیح و موثر سالن‌های مرغداری این اطمینان را ایجاد میکند که بیماری ازگله ای به گله دیگر منتقل نمی شود ومصرف کننده را نیز در برابر بیماریهایی که از طریق غذا منتقل می‌شوند محافظت می کند این مقاله قصد دارد که توجه را به سمت جنبه های مهم پاک سازی سالن‌های مرغداری جلب کند .
پاک سازی و ضد عفونی سالن به طوری که تمامی عوامل بالقوه بمیاری زا برای انسان و پرنده ، حذف شده تعداد باکتری ویروس ، انگل و حشرات باقی مانده آن قدر کاهش یابند که تاثیر آنها برروی سلامت آسایش و عملکرد گله بعدی به حداقل برسد .
طراحی سالن و تجهیزات مرغداری باید به گونه ای باشد که بتوان به آسانی و به نحو موثر آنها را تمیز کرد سالن های پرورش باید دارای کف بتونی ، سقف ودیوارهای قابل شستشو و کانال های تهویه قابل دسترس بوده فاقد ستون و مهارهای افقی باشند پاک سازی و ضد عفونی کف‌های خاکی غیرممکن است وجود یک سطح بتونی یا شنی در اطراف سالن های مرغداری به عرض ۱ تا ۳ متر از ورود جوندگان به داخل سالن ممانعت کرده در عین حال محلی را برای شستشو و چیدن تجهیزات خارج شده از سالن فراهم می اورد .
در این مقاله اصول پاک سازی و آماده سازی مطلوب وموثر سالن مرغداری به طور خلاصه بیان می شود پاک سازی را می‌توان به مراحل زیر تقسیم بندی کرد .
برای پاک سازی موفق لازم است که همه عملیات به موقع انجام گیرد بهترین فرصت برای تعمیر و نگهداری معمول مزرعه درزمان پاک سازی به وجود خواهد آمد وضروری است که در برنامه گنجانده شود برای این که تمامی وظایف با موفقیت اجرا شود لازم است یک برنامه مفصل با جزئیات ، تاریخ ، دفعات ، کارگر و تجهیزات مورد نیاز قبل از تخلیه مزرعه ، تدوین شود .
حشرات ، ناقلین بسیار مهم بیماری ها هستند وقبل از آن که در قسمت های چوبی ویا درمحل های دیگر مخفی شوند باید نابود گردند به محض خارج شدن پرندگان از سالن و درحالی که هنوز سالن گرم است بستر ، تجهیزات و تمامی سطوح سالن با یک حشره کش مناسب باید اسپری گردد روش دیگر استفاده از یک حشره کش مناسب دو هفته قبل از تخلیه می باشد عمل سم پاشی باید قبل از گاز دادن سالن‌ها تکرار گردد .
تمام گرد وغبار ، ضایعات و تارهای عنکبوت باید از روی محور هواکش ها ، تیرها ، قسمت های باز شده پرده ها در سالن های باز ، لبه ها و دیوارها پاک گردند بهتراست گرد وغبار با برس روی بستر ریخته شود .
با استفاده ازیک اسپری کننده کم فشار باید بروی تمامی قسمت های داخلی سالن از سقف تا کف محلول پاک کننده پاشیده شود تا هنگام جابجا کردن و تخلیه بستر وتجهیزات ، گردو غبار بلند نشود درسالن های باز ، قبل از اسپری کردن ، باید پرده ها بسته شوند .
تمامی تجهیزات و لوازم از قبیل آبخوری ها ، دانخوری ها، چوب خواب ها ، لانه های تخمگذاری و قطعات مربوط به پن‌ها و … باید از سالن خارج ودر محوطه بتونی خارج از سالن قرار داده شوند ممکن است برداشتن لانه های تخمگذاری خودکار میسر نباشد که در این مورد برخورد دیگری لازم است .
تمامی بستر و ضایعات بایدبه خارج از سالن منتقل گردند تریلرهای مخصوص حمل کود باید قبل از بارگیری درداخل سالن قرار گیرند جهت اجتناب از پراکنده شدن بستر درمحوطه بیرون سالن لازم است تریلرهای بار شده قبل از ترک سالن پوشانده شوند چرخ های تریلرها درموقع خروج از سالن باید برس زده شده و با محلول ضد عفونی کننده اسپری گردند .
مواد بستر وکود باید به فاصله حداقل ۵ / ۱ کیلومتر دورتر ازمزرعه منتقل شده طبق قوانین دولتی و محلی به یکی از روش های زیر معدوم گردند :
در ابتدا باید برق سالن قطع شود و به منظور حذف بقایای الودگی از سالن و تجهیزات از اب تحت فشار همراه با محلول پاک کننده کف زا استفاده گردد .به دنبال شستشو با آب و ماده پاک کننده ،سالن و وسایل باید مجددا با آب تمیز تحت فشار آبکشی شوند در طول مراحل شستشو ، اب مازاد باید توسط خشک کن جمع اوری شده و به هیچ عنوان آب در کف سالن باقی نماند کلیه تجهیزاتی که به قسمت بتونی بیرون از سالن منتقل شده اند می بایست خیسانده و شستشو گردند و بعد از آن در یک انبار سرپوشیده قرار گیرند در داخل سالن نیز لازم است در مورد مکان های ذیل دقت خاصی مبذول گردد :
برای اطمینان از شستشوی کامل قسمت های خارج از دسترس ، کاربرد داربست های متحرک و لامپ های سیار توصیه می شود محوطه بیرون سالن نیز باید شستشو شده به محل های ذیل توجه بیشتری مبذول شود :
انواع متنوعی از پاک کننده های صنعتی موجود می باشد و درهنگام مصرف باید از دستورالعمل کارخانه سازنده آن تبعیت نمود در این مرحله باید تاسیسات مربوط به کارکنان کاملا تمیز گردد در مزارع مرغ مادر اتاق ذخیره تخم مرغ باید شستشو و ضدعفونی شود رطوبت سازها باید باز و سرویس شده و قبل از ضدعفونی تمیز گردند .
روش :
سیستم های خنک کننده تبخیری و مه پاش را می توان با استفاده از ضد عفونی کننده‌های پلیمری بی‌گوانید ضدعفونی کرد کاربرد این ضدعفونی کننده در دوره تولید نیز مارا مطمئن خواهد کرد که اب حاوی حداقل باکتری بوده و انتشار باکتری‌ها را در سالن کم خواهد نمود .
روش :
سالن تمیز و خالی فرصت مناسبی را برای تعمیر و نگهداری فراهم می آورد زمانی که سالن خالی باشد باید به مسایل زیر توجه شود :
جلوگیری از ورود جوندگان وپرندگان وحشی به سالن مرغداری ضروری است زیرا آنها علاوه بر مصرف دان ناقل بیماری ها نیز می باشند .
روش های پیشگیری :
ضدعفونی نباید تا قبل از تکمیل پاک سازی و تعمیرات مرغداری انجام گیرد مواد ضد عفونی در حضور ضایعات و مواد آلی بی تاثیر خواهند بود برای ضدعفونی باید از مواد ضد عفونی کننده مجازی که دارای بیشترین تاثیر برعلیه عوامل باکتریایی و ویروسی بیماری زای طیور می باشند استفاده شود درتمامی موارد کاربرد ، می بایست از دستورات سازنده آنها پیروی شود .
در صورت مجاز بودن کاربرد فرمالین ، گازدهی با آن باید بلافاصله بعد از تکمیل ضدعفونی انجام گیرد سطوح سالن باید مرطوب شده و سالن تا ۲۱ درجه سانتی گراد گرم شود. در درجه حرارت کمتر از ۲۱ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی کمتر از ۶۵ درصد گاز دادن بی تاثیر خواهد بود درها هواکش ها و پنجره ها باید به خوبی بسته و درزگیری شده باشند دستورالعمل کارخانه تولید کننده فرمالین در ارتباط با کاربرد این مواد باید رعایت گردد پس از گازدادن سالن باید به مدت ۲۴ ساعت کاملا بسته باقی بماند و کسی حق ورود به آن را نداشته باشد لازم است سالن قبل از ورود افراد کاملا تهویه گردد پس از پخش پوشال ، عمل گاز دادن مطابق روش فوق باید تکرار شود مقررات محلی در ارتباط با سلامت و امنیت مورد توجه قرار گرفته در تمامی مراحل مراعات شوند .گاز فرمالین برای حیوانات و انسان زیان آور است کارکنان باید از لباس های محافظت کننده از قبیل ماسک ، عینک و محافظ چشم استفاده کنند بهتر است عمل گاز دادن توسط دو نفر انجام شود تا در صورت مواجه شدن با شرایط اضطراری امکان کمک فراهم باشد .
تمیز کردن محوطه خارجی سالن ها نیز بسیار ضروری می باشد بهتر است که اطراف هر سالن مرغداری با محدوده ۳متری از شن و یا بتون محاط شود درغیر اینصورت این محوطه باید :
همچنین نسبت به تمیز و ضد عفونی کردن مکان های زیر توجه خاصی مبذول شود :
تمامی قسمت های بتونی باید همانند قسمت های داخلی سالن ها شستشو وضدعفونی گردند .
لازم است که اثربخشی و هزینه پاک سازی و ضدعفونی پایش گردد اثر بخشی باانجام شمارش کل باکتریهای زنده تخمین زده می شود به کمک شمارش کل باکتریایی، امکان بهبود در سطح بهداشت مزرعه و مقایسه شیوه های مختلف ضدعفونی و پاکسازی فراهم می گردد .
