پنبه گیاهی دولپه می‌باشد که خاستگاه آن مناطق گرم و پرباران است البته امروزه بیشتر کشت این محصول در مناطقی صورت می‌گیرد که میزان بارندگی کمتری داشته بنابراین آبرسانی به گیاه از طریق آبیاری صورت می‌گیرد . این گیاه به صورت یک ساله مورد کشت قرار می‌گیرد و رشد طولی ریشه آن به ۳۵ تا ۱۲۵ سانتی متر می‌رسد .گونه‌های وحشی پنبه بیشتر در مناطق استوایی (آفریقایی) مورد کشت قرار می‌گیرد که سابقه‌ای در حدود ۵۰۰۰ سال دارد.
نام علمی این گیاه(Gossypium herbaceum) است که میوه آن به صورت کپسول رشد می‌کند.الیاف پنبه در دو مرحله تشکیل می شود:
در مرحله اول طی حدود ۲۵ روز الیاف پنبه طویل و بلند می‌شوند و مرحله دوم که معمولا تا رشد کامل غوزه ها ادامه پیدا می‌کند.
قطر الیاف پنبه به دلیل تشکیل سلولز در سطح داخلی دیواره آنها زیاد می شود و به این ترتیب الیاف حداکثر استحکام را حدود ۴۵ روز پس از تلقیح به دست می‌آورند.
محصول پنبه از دیرباز مورد توجه و استفاده بشر قرار گرفته است.
با نگاهی به تاریخچه پنبه و بر اساس گزارشات محققین و باستان شناسان در می یابیم تولید این محصول به پیش از میلاد مسیح و در کشورهای گرمسیری از جمله هندوستان بر می‌گردد.
البته تولید این محصول صرفا در هندوستان نبوده بلکه مناطق گرمسیری نظیر آفریقا با آفتاب طولانی و نیمه گرمسیری که از دوره های یخبندان در امان هستند از مکان های مناسب برای رشد و تولید این محصول مهم می باشند.
محصول پنبه در صنایع مختلف از جمله نساجی، غذایی،آرایشی و بهداشتی، دارویی ، خوراک دام و… کاربرد دارد.
یکی از کاربردهای مهم این محصول تولید پوشاک طبیعی و ارگانیک می باشد که از سالیان دور پیش از تولید الیاف مصنوعی و پلاستیکی توسط انسان مورد استفاده قرار گرفته است .
امروزه میزان تولید پنبه در سطح جهان به ۲۶ میلیون تن در سال می‌رسد که سهم کشور ما از این میزان ۶۵ هزار تن بوده و رتبه بیست و هفتم در میان کشورهای تولید کننده به ایران اختصاص‌دارد.
سود آور بودن صادرات این محصول سبب نامگذاری آن به عنوان «طلای سفید» شده است.
جالب است بدانید در سال ۲۰۲۲ سه کشور چین، هند و ایالات متحده بزرگترین تولیدکنندگان پنبه در جهان بوده اند که سهم هریک به ترتیب ۴/ ۶ ، ۱/ ۶ و ۱ /۳ میلیون تن گزارش شده است .
چین با وجود آمار بالای جمعیت علاوه بر تولید بسیار زیاد پنبه، بزرگترین وارد‌کننده آن نیز محسوب می‌شود.
هند نیز به عنوان زادگاه اولیه پنبه مقام دوم را به خود اختصاص داده که امکان صدرنشینی آن در جدول تولید برای سالهای آینده به دلیل مساحت زیاد زمین های مساعد کشت وجود دارد.
ایالات متحده به عنوان تولید کننده سوم جهان به دلیل استفاده از ابزارهای موجود برای کشت و برداشت توانسته سطح زیر کشت خود را بالا برده و رتبه سوم را از آن خود کند .
کشورهای برزیل، پاکستان، استرالیا، ازبکستان، ترکیه رتبه چهارم تا هشتم را با میزان تولید به ترتیب بیش از ۳/۲ میلیون تن ، ۹۸۰ هزار تن ، ۹۱۴ هزار تن، ۷۶۲ هزار تن و ۶۳۱ هزارتن از آن خود کرده‌اند .
کشورما با تولید ۶۵ هزار تن و کسب رتبه ۲۷ در سطح جهان از اقلیم مناسبی برای تولید برخوردار است که می‌توان با تغییر شیوه‌های آبیاری از سنتی و دیمی به آبیاری مدرن میزان تولید و بهره‌وری را بالا برده و در آینده شاهد کاهش رتبه جهانی خود باشیم .
در ادامه فهرست ده کشور برتر تولیدکننده پنبه جهان در سال ۲۰۲۲ به همراه مرور اختصاری صنعت پنبه در این کشورها آمده است:
۱ – چین (۴/ ۶ میلیون تن)
۲ – هند (۱/۶ میلیون تن)
۳ – ایالات متحده آمریکا (۱/۳ میلیون تن)
۴ – برزیل (۳/۲ میلیون تن)
۵ – پاکستان (۹۸۰ هزار تن)
۶ – استرالیا (۹۱۴ هزار تن)
۷ – ازبکستان ( ۷۶۲ هزار تن)
۸ – ترکیه ( ۶۳۱ هزارتن)
۹ – ترکمنستان (۲۸۸ هزار تن)
۱۰ – بورکینافاسو (۲۸۳ هزار تن)
بورکینا فاسو بزرگترین تولیدکننده پنبه در آفریقا است.
درصد بالایی از مردم بورکینافاسو به کشاورزی مشغول هستند و بیشترین صادرات این کشور، طلا و پنبه است. ۸۰٪ کار شهروندان بورکینا فاسو در کشاورزی مشغول به کار هستند، که ۳۲٪ از تولید ناخالص داخلی آنها را تشکیل می‌دهد. طلا و پنبه حدود ۷۰٪ صادرات آنها را تشکیل می دهد. پنبه آنها رشد بزرگی را از دهه ۱۹۸۰ نشان داد که از ۴٪ ، ۱۲% در سال ۲۰۰۸ رسید . دولت آنها ۲۰٪ افزایش تولید پنبه خود را در سال ۲۰۱۷-۲۰۱۵ تخمین زده است.
این کشور، در سال ۱۹۹۰ به دلیل آلودگی به آفات، مقدار زیادی از محصول پنبه‌ی خود را از دست داد. یک شرکت آمریکایی نوعی بذر پنبه با دست‌کاری ژنتیکی Bt برای آنها فراهم کرد که در احیای صنعت پنبه به آنها کمک کرد. اما در سال‌ها اخیر کشاورزان این کشور، به دلیل نداشتن کیفیت انواع ارگانیک، از استفاده بذرهای فوق اجتناب می‌کنند.
کشور ترکمنستان که در قسمت مرکزی آسیا واقع شده، در زمانی، توقفگاه مهمی در جاده‌ی ابریشم بوده است. این کشور مسئولیت صادرات پنبه به کشورهای روسیه، بریتانیا، ترکیه، ایران، چین، سنگاپور، اوکراین و کره جنوبی را دارد.
همانطور که واضح است، هدف از تولید پنبه در این کشور، عمدتا صادر کردن آن است. بخش اعظم زمین این کشور، کویر با شن سیاه است و حداقل میزان بارندگی را دارد.
برای آبیاری گیاه پنبه، آب از مسیری طولانی از رود آمو (یا جیحون) هدایت می‌شود، که این، عامل اصلی خشک شدن دریاچه‌ی آرال است. این شرایط باعث شده است که تولید پنبه‌ی ترکمنستان تا ۵۰ درصد کاهش یابد. همچنین، باعث تعجب خواهد بود که دولت ترکمنستان کار اجباری بر روی زمین های پنبه را سهمیه بندی کرده است و سر باز زدن از کار ممکن است با مجازات شدید مواجه شود.
جمهوری ترکیه بهترین کیفیت پنبه در جهان را تولید می کند. آنها در تولید محصولات پنبه‌ای در رتبه اول اروپا هستند. متاسفانه، به دلیل جنگ‌های شدید در کشورهای همسایه مانند سوریه و اوکراین، صادرات پنبه ترکیه به کشورهای همسایه کاهش یافته است.
در واقع، آنها از سال ۲۰۰۲ شاهدکاهش مداوم تولید بوده‌اند. اما با استفاده از پیشرفت‌های فنی اخیر در زمینه کشاورزی و کیفیت دانه، تولیدات خود را ۲۱ درصد افزایش داده‌اند و از سال ۲۰۱۷ میلادی ۱۵ درصد افزایش تولید را به همراه داشتند.
ازبکستان ازکشورهای صادر کننده بزرگ پنبه در دنیا است و تنها چیزی که می‌توان از آن نام برد برده‌داری مدرن است؛ آنها پنبه مورد نیاز کره جنوبی را تولید می‌کنند.
آنها ۱۷٪ از تولیدات خود را صادر می‌کنند و این امر مهمترین کمک به اقتصاد آنهاست. آنها همچنین به چین، بنگلادش و روسیه نیز صادر می‌کنند. شرکت‌هایی مانند Gap و H & M پنبه ازبکستان را تحریم کرده‌اند تا زمانی که آنها از استفاده از بردگان (۱.۲ میلیون نفر) که شامل کودکان فراوان هستند را متوقف کنند.
استرالیا یکی از بزرگترین صادرکنندگان پنبه در جهان است و ۳ درصد از پنبه جهان را تولید می‌کند.
بیشترین تولید پنبه استرالیا در نیو ساوت ولز از ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار هکتار زمین و با استفاده از آبیاری و ۱۰۰٪ تکنولوژی و بذر محلی است.
این کشور سومین صادر کننده عمده پنبه، ۳٪ کل پنبه جهان را تولید می‌کند. عمدتا صادرات آنها به چین، اندونزی، تایلند، کره جنوبی، بنگلادش و ژاپن است.
تمام تولیدات عمدتا بر روی مزارع مبتنی بر مالکیت شخصی است که در مناطق کوئینزلند و نیو‌ساوت ولز یافت می شوند. ۳۰-۶۰٪ از کل تولید ناخالص داخلی کشاورزی از اینجا می‌آید. پنبه استرالیا به سبب رنگ، قدرت، طول فیبر و عدم آلودگی شناخته شده است.
پاکستان کشوری است که همه چیز از آنجا شروع شده است . قدیمی‌ترین گیاه پنبه‌ای در آسیا را می‌توان به این منطقه نسبت داد. جایی که «تمدن دره سِند» (Indus Valley Civilisation) از آنجا برخاسته است. بخش نساجی ۵/۸ درصد از تولید ناخالص داخلی پاکستان را تأمین می‌کند.
۱۵٪ از زمین‌های زراعی این کشور برای تولید پنبه (به نام خریف) در طول ماه های اردیبهشت تا مرداد استفاده می‌شود. رشد پنبه پاکستان از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۱ رشد چشمگیری داشته، که تأثیر زیادی بر اقتصاد این کشور داشته است. این افزایش در تولید پنبه، به دلیل استفاده از بذر اصلاح شده، کنترل آفات و استفاده بیشتر از کود بوده است.
برزیل سرزمین کارناوال. نه تنها برزیل برای تولید نیشکر و قهوه شناخته می شود، بلکه یک تولید کننده کلیدی در صنعت پنبه است. آنها چهارمین صادر کننده بزرگ پنبه هستند. دلیل استفاده از آنها در این لیست روش خاصی است که کشاورزان در برزیل از برای پرورش پنبه استفاده می‌کنند. آنها محصولاتی مانند غلات یا چمن را رشد می دهند و چند هفته قبل از فصل کاشت پنبه آنها را می‌برند.
محصولات سقوط کرده در سرتاسر زمین پهن می کنند و زمین را از فرسایش خاک، سایه انداختن و خنک سازی خاک محافظت می کنند. سپس با استفاده از ماشین‌های به خصوص طراحی شده، دانه‌های پنبه در زیر خاک بدون مزاحمت مالچ ، که به عنوان یک کود طبیعی عمل می‌کند، کاشته می‌شود.
وقتی صحبت از تولید پنبه در آمریکا باشد، این کشور تاریخچه سیاهی دارد.
در سالهای اولیه به بردگی گرفتن آفریقایی‌ها، صاحبان مزارع نیاز به کارگرانی داشتند که پنبه‌ها را بچینند. بنابراین، پنبه همیشه مترادف است با تاریخ بردگی در آمریکا. آمریکا یکی از بزرگترین صادرکنندگان پنبه در جهان است.کشت پنبه بیشتر در ایالت‌های جنوبی مانند می‌سی‌سی‌پی، آرکانزاس، لوئیزیانا، تگزاس، کالیفرنیا و آریزونا انجام می‌شود. پنبه تگزاس در ژاپن تقاضای بالایی دارد و تا به امروز بزرگترین محصول پول‌ساز برای آمریکا بوده است.
یکی از مهمترین آنها در این لیست صادرات کشور هند است این کشور صادرات حدود ۲۵ درصد کل پنبه جهان را داراست. با وجود اینکه هند شماره دو است ولی عملکرد مناطق مورد استفاده برای کشت بسیار پایین است. ایالت گُجَرات که بزرگترین تولیدکننده پنبه در هند است، اخیرا سیل‌های زیان‌باری دیده است که درصد بالایی از محصولات را نابود کرده است. اما ایالت‌هایی مانند مهاراشترا، آندرا پرادش، و قسمت‌های شمالی هند این خسارت را جبران کردند و باعث رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی تولید پنبه در این کشور شدند.
کشور چین، چهارمین کشور بزرگ جهان، بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده پنبه در جهان است. با وجود اینکه این کشور بیشترین تولید پنبه را دارد، جزو بزرگترین واردکنندگان پنبه نیز است.
۲۴ استان از ۳۵ استان کشور چین به کاشت پنبه مشغول هستند. پنبه در این کشور پول‌سازترین محصول کشاورزی است و شاید بتوان گفت این محصول اصلی آنها است. ۳۰٪ از کل زمین ها در چین برای اهداف کشاورزی استفاده می شود و ۹۹.۵٪ آن برای پنبه استفاده می‌شود. این مقدار زیادی از اراضی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی از دلایلی که آنها تا سال ۱۹۸۲ در رتبه اول قرار گرفتند. اعتبار تولید ناخالص آن به دلیل استفاده از پنبه تغییر یافته ژنتیکی‌است.
……………………………………………………………
منابع: www.hitp.ir
www.iranyarn.ir – www.zingapp.ir
