نخستین نوع بیمه که قبل از سده نوزدهم مورد عمل قرار گرفته ،بیمه باربری دریایی است . بقیه رشته ها کم و بیش بعد از انقلاب صنعتی به تدریج از این زمان به بعد شروع شده است دومین رشته، بیمه آتش‌سوزی است که بعد از آتش سوزی مهیب لندن به فکر اندیشه گران رسید .عمومابا پیشرفت تکنولوژی و ورود فراورده های صنعتی ،با وجود رفاهی که برای بشر به ارمغان می آورند ،بالقوه خطرهای جانی و مالی نیز در پی دارند .
بیمه گران مدام در فکر ارائه تامین بیمه ای برای این دسته از خطرها هستند .اینکه کدامین قوم یا ملت ،نخستبن بار با بیمه آشنا شد معلوم نیست. برخی دریانوردان فنیقی را مبتکر بیمه دریایی می دانند. بدین صورت که دریا نوردان از بازرگانان وام دریافت می کردند و هر گاه دریانورد بدهکار با موفقیت سفر خود را به پایان می برد ،موظف بود که اصل و بهره وام دریافتی را ظرف مدت معین به بازرگانان طلب کار بپردازد. در طی این مدت کالای دریانورد در گرو بازرگان بود و اگر به موقع موفق به دریافت طلب خود نمی شد می توانست کالا را حراج کند .ولی اگر کشتی دریانورد با حوادث دریا مواجه می شد یا دزدان دریایی حمله ور می شدند و کالا به غارت می رفت وام دهنده حقی در مورد اصل و بهره وام پرداختی نداشت . بنابراین بازرگان وام دهنده ، خطر را تقبل می کرد یعنی برگشت اصل و بهره وام در گرو سالم به مقصد رسیدن کالا بود .
بهره این نوع وامها بیشتر از وام عادی بود و این مابه التفاوت بین میزان بهره وام عادی و وام دریایی را می توان حق بیمه خطری محسوب کرد که بازرگان وام دهنده به عهده گرفته بود. این نوع وامها را در تاریخ و پیدایش بیمه ، بیمه وامهای دریایی نامیده اند .که در سده های پنجم و ششم قبل از میلاد مسیح در مدیترانه شرقی که مرکز تجارت اروپای آن زمان بود رواج داشت . بدین صورت که سرمایه داران یونانی به صاحبان کشتیها و مال التجاره ها وام با نرخی بالاتر از وام عادی پرداخت می کردند. حتی برخی تاریخ نگاران اعتقاد دارند که سابقه این نوع وامها به دو هزار سال قبل از میلاد می رسد که بین بازرگانان و دریانوردان هندی متداول بود . برخی معتقدند که تقسیم ریسک را که امروزه یکی از ویژگیهای مهم حرفه بیمه گری محسوب می شود چینیها در سه هزار سال قبل از میلاد رعایت می کرده‌اند .
بدین ترتیب که دریانوردان چینی مال التجاره خود را به جای حمل با یک کشتی یا قایق،با چندین کشتی و قایق حمل می کردند که هر گاه یکی یا چند وسیله دچار مخاطرات دریا شد یا دزدان دریایی به غارت بردند،کشتیها و قایقهای دیگر سالم به مقصد برسند و خسارت وارده به حداقل ممکن کاهش یابد .این همان اصل پراکندگی ریسک در اقصی نقاط جهان است که امروزه بین بیمه گران و بیمه گران اتکایی متداول است و رعایت می شود.
نوع دوستی ،نوع پروری و معاضدت از ارکان اصلی پیدایش بیمه بوده است .صندوقهای تعاونی نظیر صندوق کمک به بازماندگان سربازان و رزم آورانی که در مصاف با دشمن کشته می شدند ،یا صندوق پرداخت هزینه کفن و دفن برای کسانی که از دنیا می رفتند و بازماندگان شان توان مالی تامین هزینه ها را نداشتند در زمانهای قدیم رایج بوده است . کلاً امر تعاون بسیار قدیمی است زیرا همه پیروان مذاهب وادیان نیز کراراً به آن اشاره کرده اند .
تعاون و نوعی بیمه که به آن بیمه متقابل می توان اطلاق کرد، در قرون وسطی نیز رایج بود تا سده چهاردهم میلادی اصولاً بیمه به صورت تعاون و کمک متقابل وجود داشت و در حمل و نقل دریایی نیز بیمه برای کشتی و محموله به صورت بیمه وام دریایی و نظایر آن جزو قرارداد حمل و نقل محسوب می شد و بیمه به شکل معامله و قرارداد مستقل مطرح نبود.
تعاون و کمکهای متقابل سده چهاردهم میلادی یعنی تا پیدا شدن بیمه به مفهوم حرفه ای آن باقی ماند . به نظر بسیاری از مولفان ، بیمه به مفهوم واقعی و امروزی آن در سده چهاردهم به وجود آمده است. پس از پیدایش بیمه در این دوران ،در اروپای غربی عده ای که به آن اعتقاد نداشتند به مخالفت بیمه برخاستند . اینان تصور می کردند که قرارداد بیمه نیز به سرنوشت وام دریایی دچار و ممنوع خواهد شد. زیرا قبلاً کلیسا با بیمه به صورت وامهای دریایی مخالفت کرده بود. دلیل این بود که مقامات کلیسایی طبق موازین مذهبی ، بهره را حرام می دانستند. در پی همین مخالفت کلیسا بود که بیمه وامهای دریایی مدتی منسوخ شد تا عاقبت تجار وام دهنده شکل آن را عوض کردند . بدین منوال که به جای بهره ،وام گیرنده جایزه ای می پرداخت که میزان آن به اندازه نرخ بهره بود ولی شکل آن طوری بود که کلیسا نمی توانست با آن مخالفت کند .
این امر موجب شده بود که به آینده بیمه چندان امیدوار نباشند ولی بیمه به سرعت توسعه یافت . سوابق تاریخی نشان می دهد که در سال ۱۳۹۳ در یک دفتر رسمی در ژنو ، طی یک ماه ۸۰ قرارداد بیمه منعقد شد . سرانجام پس از تحولات بسیاری که در سده چهاردهم پیش آمد برخی بازرگانان حرفه خود را صرفاً بیمه قراردادند .از اواخر بیمه دوم سده چهاردهم قرارداد بیمه به تدریج از قرارداد کرایه کشتی تفکیک شد و به صورت سند دیگری که «پلیس» نامیده می شد تنظیم گردید و به سرعت رو به تکامل رفت.
در زبان انگلیسی، به بیمه نامه policy گفته می شود که به نظر می رسد ریشه اش همان police باشد . کم کم به علت نیازهای بین المللی، قواعد و اصول گوناگونی به شکل ماده هایی در قرارداد بیمه گنجانده شد به نحوی که امروزه پس از قرنها هنوز بعضی از این قواعد در حقوق بیمه باقی مانده است.
توسعه بیمه سبب جلب توجه و تمایل بازرگانان به حرفه بیمه گری و صدور بیمه نامه شد . از سده پانزدهم ،شماری از بازرگانان فعالیت خود را به صدور بیمه نامه منحصر کردند و حرفه بیمه گری اهمیت خاص یافت. در سال ۱۵۵۲ در شهر «فلورانس» کانونی از بیمه گران با سازمانی مجهز تشکیل شد. اعضای کانون مزبور حقوقدانانی را از بین خود انتخاب کردند و وظیفه تهیه شرایط عمومی بیمه نامه ها و تدوین تعرفه های حق بیمه و انتخاب واسطه ها و نمایندگان بیمه و نظارت در نحوه فعالیت آنها ،همچنین نجات کشتیها و بازیافتی ها را از مهلکه ، به آنان محول کردند .
به تدریج بیمه گران این روش را پیش گرفتند که گهگاه در بندرهای بزرگ و مراکز بازرگانی دریایی و قهوه خانه ها دور یکدیگر جمع شوند و متفقاً با واسطه های بیمه در مورد خطرهای دریایی و خصوصیات فنی کشتیها و سایر موارد مورد علاقه تبادل نظر و معلومات و اطلاعات خود را کامل کنند. افزوت بر این ،بیمه گران غالباً خطرهای بزرگی را که به تنهایی از پس آنها بر نمی آمدند ،متفقا به عهده می گرفتند. بیمه گران زودتر از بیمه گذاران به لزوم تعاون و کمک متقابل توجه کردند .مهمترین اجتماع بیمه گران در قهوه خانه شخصی به نام «ادوارد لوید» در لندن تشکیل می شد.
در سده هفدهم ،قهوه خانه های لندن محل ملاقات ادیبان،تجار و دلالان بود . در این قرن ،قهوه خانه ها نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم انگلستان بازی می کردند . در قهوه خانه های لندن اخبار مهم روز رد و بدل می شد و مسائل اقتصادی و سیاسی نیز مورد بحث قرار می گرفت . همچنین معاملات بزرگ و حتی حراجها در قهوه خانه ها انجام می شد .
همان طور که گفتیم یکی از این قهوه خانه ها متعلق به «ادوارد لوید» در «تاور استریت» بود که موقعیت مناسبی از نظر نزدیکی به اداره نیروی دریایی داشت . در سال ۱۶۹۱ «ادوارد لوید» از تاور استریت به محلی که نبش خیابان «لمبارد» و کوچه «آپ چرچ» قرار داشت نقل مکان کرد .
در نزدیکی این محل سایر قهوه خانه های معروف آن زمان لندن نیز قرار داشتند و بیمه گران دلالان سفته بازان انگلیسی ،ایتالیایی،فرانسوی ،یهودی و دیگر تجار و نجیب زادگان به قهوه خانه های مزبور رفت و آمد می کردند . از سال ۱۶۹۷ تا اویل سال ۱۹۶۷، لوید به انتشار روزنامه ای پرداخت به نام اخبار لویدز که در آن اخباری از نقاط مختلف جهان که مورد توجه عموم بود و اخباری که مورد توجه خاص مشتریان وی قرارداشت ،درج می شد .
به هر حال در حدود بیست سال پس از انتشار نشریه لویدز، قهوه خانه مزبور مهمترین مرکز معاملات بیمه ای شده بود . در سال ۱۷۶۰ نشریه دیگری موسوم به نشریه کشتیرانی و حمل و نقل کالاها منشر شد . تا سال ۱۷۶۰،قهوه خانه لوید مهمترین مرکز برای بیمه کردن خطرهای دریایی بود. عملیات بیمه گران لویدز حدود ۱۵۴ سال در گوشه غربی طبقه دوم عمارت بورس لندن ادامه داشت و پس از متجاوز از یک قرن و نیم فعالیت به عمارت اختصاصی لویدز منتقل شد.
امروزه موسسه لویدز لندن از نظر تشکیلات به سه قسمت مجزا از یکدیگرتقسیم می شود : قسمت اطلاعات نمایندگان لویدز و سرانجام بیمه گران.
قسمت اول،قسمت اطلاعات است که مرتبا آخرین اطلاعات تلگرافها و اخبار مربوط به حرکت کشتیها و خسارتهای وارده به آنها را جمع آوری و در تالار لویدز اعلام می کند . همچنین اطلاعات مزبور را برای اعضا یا کسانی که مشترک هستند می فرستد. در این قسمت ،خسارتها و تلفات عمده در کتاب خسارت لویدز و در مجله دریایی و تجارتی لویدز که مرتبا منتشر می شوند ،درج می گردد قسمت اطلاعات در نشریه روزانه دیگری که به اندکس روزانه موسوم است ،نام و محل کشتیها را در نقاط مختلف جهان درج و به اطلاع عموم می رساند .
قسمت دوم از سازمان موسسه لویدز ،نمایندگان لویدز هستند نمایندگان لویدز را آژانسهای لویدز در نقاط مختلف جهان خصوصا در بندرهای مهم تشکیل می دهند. آنها مرتبا اخبار مربوط به ورود و خروج کشتیها را به موسسه لویدز اطلاع می دهند و به کشتیهای تجاری راهنماییهای لازم را می نمایند . نمایندگان مزبور موظفند از اموال بیمه شده که دچار خسارت و زیان شده اند بازدید کنند ، زیان وارده و ارزش بازیافتی ها را تعیین و صورت مجلس مربوط را تنظیم و گواهی کنند. گواهی نمایندگان لویدز در مورد خسارت وارده به اموال مورد بیمه برای بیشتر شرکتها و موسسه های بیمه که در محل وقوع حادثه و اقامت نمایندگان مزبور نماینده یا شعبه ندارند ،سندیت دارد و معتبر است .
قسمت سوم از ارکان موسسه لویدز ،بیمه گران لویدز هستند . معاملات بیمه در موسسه لویدز را اعضا به طور مستقل انجام می دهند و لویدز در اینجا فقط واسطه عمل است . بیمه گران لویدز به دو طبقه تقسیم می شوند : طبقه نخست کسانی هستند که معاملات بیمه را انجام می دهند و طبقه دوم کسانی که سرمایه خود را در موسسه به جریان می گذارند و از منافع آن استفاده می کنند کسانی که به عملیات بیمه گری اشتغال دارند باید متناسب با تعهداتی که قبول می کنند مبلغی به عنوان ودیعه به خزانه داری لویدز بسپارند. بیمه گران به گروهای مختلف تقسیم شده اند و در ظهر بیمه نامه های صادره هر گروه ،نام اعضای آن گروه و میزان تعهداتشان نوشته شده است . بیمه گذار می تواند تا میزان تعهد هر عضو برای جبران خسارت به طور نسبی به او مراجعه کند . حق بیمه های دریافتی را ، گروههای مختلف به حساب مالی واریز می کنند و خسارتها نیز از همان حساب پرداخت می شود . گرچه هر گروه مستقلاً عملیات بیمه گری را انجام می دهد ولی محاسبات و حسابرسی عملیات بیمه گران ،تنظیم ترازنامه آخر سال ، میزان ذخایر فنی ،میزان سود حاصل و غیره زیر نظر کمیته ای که از اعضا انتخاب می شود و همچنین حسابداران متخصص لویدز انجام می گردد. هر یک از اعضای بیمه گر لویدز از سود حاصل برای روز مبادا مبلغی به صندوق کمیته به عنوان سرمایه ذخیره پرداخت می کند که چنانچه یکی از اعضا ورشکست شود از این محل بر اساس حکم محاکم قضایی انگلستان بدهیهای او جبران گردد.
