با پیشرفت تکنولوژی در سال‌های اخیر هم، اپلیکیشن‌های تاکسی‌یاب در سراسر جهان از محبوبیت خاصی برخودار شدند انتقال افراد از یک مکان به مکان دیگر مفهوم جدیدی نیست و پیش از اختراع تاکسی هم اجاره وسایل نقلیه به اشکال مختلف وجود داشته است.اختراع رادیو و محبوبیت آن تاثیر بسزایی در توسعه صنعت تاکسیرانی داشت. با پیشرفت تکنولوژی در سال‌های اخیر هم، اپلیکیشن‌های تاکسی‌یاب در سراسر جهان از محبوبیت خاصی برخودار شدند. سیستمی که کاربر با استفاده از آن می‌تواند خدمات را با کیفیتی بهتر و حتی ارزان‌تر از گذشته دریافت کند. در این جستار به بررسی معایب و مزایای اپلیکیشن‌های تاکسی‌یاب پرداخته‌ایم.
در سال ۱۶۴۰، نیکلاس ساویج (Nicolas Sauvage)، یک کالسکه‌ساز پاریسی خدمات ارائه درشکه همراه با راننده را راه‌اندازی کرد. وی ۲۰ دستگاه درشکه داشت که آنها را در خطوط مختلف شهر پاریس به کار حمل‌ونقل مسافر گماشت. در انگلیس نیز، در سال ۱۶۳۵ برای اولین بار قانون درشکه‌سواری و اجاره آن به عنوان تاکسی تصویب شد.
گاتلیب دایملر (Gottlieb Daimler) در سال ۱۸۹۷ اولین تاکسی اختصاصی در جهان را که به تاکسیمتر مجهز بود، ساخت و نام آن را دایملر ویکتوریا گذاشت. این تاکسی در ۱۶ ژوئن ۱۸۹۷ به فردریش گرینر (Fredrich Greiner) یک کارآفرین آلمانی که اولین شرکت تاکسی موتوریزه را راه‌اندازی کرده بود، تحویل داده شد.
هری اَلن (Harry Allen) اولین بار در نیویورک ایده تاکسی‌های زردرنگ را اجرا کرد. او ۶۵ اتومبیل با سوخت بنزین از فرانسه وارد کرد و شرکت تاکسیرانی را در نیویورک راه انداخت. این اتومبیل‌ها در اصل سبز و قرمز بودند اما الن رنگ آنها را به زرد تغییر داد تا از فاصله دور قابل تشخیص باشند. تا سال ۱۹۰۸، این شرکت تاکسیرانی نزدیک به ۷۰۰ تاکسی داشت.
در پایان قرن نوزده میلادی، تاکسی‌های زردرنگ خیابان‌های آمریکا را پر کرده بود.
اختراع رادیو و محبوبیت آن تاثیر بسزایی در توسعه صنعت تاکسیرانی داشت. با اختراع رادیو هماهنگی میان رانندگان و مراکز حمل‌ونقل و تاکسی‌سرویس‌ها بیشتر شد و اعزام تاکسی به سرعت و راحتی بیشتری صورت گرفت. استفاده از بیسیم به تدریج جزئی جداناپذیر از سیستم تاکسیرانی در شهرهای بزرگ شد و باعث شد راننده تاکسی بودن از حرفه‌ای منحصربه‌فرد به یک شغل سازمان‌یافته و صنعتی تبدیل شود.
واژه Taxicab از دو کلمه تاکسیمتر (Taximeter) و (Cabriolet) به معنی درشکه گرفته شده است. تاکسیمتر یا مسافت‌سنج ابزاری است که مسافت و یا مدت زمانی را که یک وسیله نقلیه در سفر است، محاسبه می‌کند تا بر اساس آن کرایه دقیق برایمسافر مشخص شود. در سال ۱۸۹۱ یک مخترع آلمانی به نام ویلهلم برون تاکسیمتر را اختراع کرد.
با گسترش شهرنشینی و توسعه شهرها، دیگر امکان این وجود نداشت که تمامی مسیرها به صورت پیاده طی شود. از طرف دیگر داشتن درشکه شخصی برای تمامی مردم میسر نبود و بیشتر مختص خانواده‌های ثروتمند بود. به همین دلیل رفته رفته از سال ۱۳۰۱ به بعد درشکه‌ها در ازای دریافت مبلغ اندکی ، مردم را در مسیرهای مشخصی از شهر جابه‌جا می‌کردند.
البته که این درشکه‌ها هم در تمامی نقاط شهر مستقر نبودند و بیشتر در مناطق پر رفت و آمد مانند بازار و قسمت‌های مرکزی شهر و همچنین در نزدیکی سینماها و کافه‌ها حضور داشتند.
در همین زمان‌ها، تعداد محدودی اتوموبیل وارد شهر تهران شدند که با نام “کرایه کش” شناخته می‌شدند. این اتوموبیل‌ها ساختاری شبیه به آژانس اینترنتی امروزی داشتند و افراد و خانواده‌های ثروتمند را به صورت اختصاصی جابه جا می‌کردند. اما همچنان درشکه مهمترین وسیله حمل و نقل درون شهری بود. این مسیر رفته رفته ادامه پیدا کرد و به صورت تدریجی تعداد خودروهای کرایه‌کش در سطح شهر تهران افزایش پیدا کرد.
در سال ۱۳۲۵ شرکتی به نام ب.ب.تاکسی با استفاده از ۱۰ دستگاه خودروی فیات به نوعی اولین شرکت تاکسی رانی را در تهران راه اندازی کرد. گرچه که این مجموعه فعالیت بسیار محدودی داشت اما می‌توان آن را زمینه ساز شکل گیری صنعت تاکسیرانی در ایران دانست.
این تاکسی‌ها به صورت محدود و تنها در مناطقی مانند مقابل سینماها، کافه‌ها و سالن‌های تئاتر حضور داشتند و مسافران را به مقصد خود منتقل می‌کردند.
نکته جالب در مورد این تاکسی، هزینه بسیار ارزان آن بود که تنها با مبلغ ۵ قران مسافران می‌توانستند به مقصد خود عزیمت کنند. قیمت پایین این تاکسی‌ها باعث شد تا علاوه بر خانواده‌های اشرافی، این بار مردم عادی هم بتوانند از این سیستم حمل و نقل استفاده کنند. با افزایش تقاضا برای تاکسی در سایر نقاط شهر، شرکت‌های دیگری هم به فکر راه اندازی چنین مجموعه‌های افتادند.
فعالیت کرایه‌کش‌ها در ابتدا بیشتر به جابه‌جایی و حمل و نقل خانواده‌های ثروتمند اختصاص داشت. منطقه شمیران یکی از ییلاقات تهران بود که بسیاری از خانواده‌های متمول در آن منطقه باغ داشتند و برای تفریح و استراحت به سمت شمیرانات حرکت می‌کردند. در فصل زمستان که هوا سرد بود و بعضا جاده‌ها برفی می‌شدند، اسب‌ها و درشکه به خوبی نمی‌توانستند مسیر شمیرانات را طی کنند. خودروهای کرایه‌کش از این فرصت استفاده کردند و در مسیر جاده شمیران اولین خط تاکسیران را راه اندازی کردند.
بنابراین می‌توان مسیر جاده شمیرانات یا همان خیابان شریعتی امروز در تهران را به عنوان اولین مسیر تردد تاکسی‌ها یا همان خودروهای کرایه‌کش در ایران دانست.
تا سال‌های ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ تعدادی از اتومبیل‌های شخصی با عنوان کرایه در خیابان‌های خلوت و اندک تهران به نقل و انتقال مردم مشغول بودند؛ اما هنوز هم حرف اول را درشکه‌ها می‌زدند و همچنان تنها وسیله نقلیه ارزان و بی رقیب شهر تهران بودند تا اینکه در اوایل سال ۱۳۲۵ خانم فخرالدوله از شرلکتی با نام ب. ب، ۱۰ دستگاه اتومبیل فورد خریداری کرد و در اختیار کسانی که رانندگی بلد بودند قرار داد و آنها تنها باکرایه‌ای به مبلغ ۵ قران، مسافران را در خیابان‌های خلوت تهران به سرعت به مقصد می‌رساندند.
این ماشین‌ها که در تهران مشغول به جابجایی مسافران شدند، لقب اولین نسل تاکسی‌ها را به نام خود کردند. پس از آن هر کسی که درشکه‌های خود را از رده خارج می‌کرد یک دستگاه ماشین دریافت می‌کرد.
یکی از نکات جالب درباره رانندگان سواری‌های کرایه این بود که تمامی آنها به هنگام رانندگی با اتومبیل خود، باید کت و شلوار به تن می‌کردند و همچنین آرمی فلزی به صورت مدال که تصویری از یک اتومبیل روی آن برجسته شده بود را بر روی یقه و سینه خود نصب می‌کحردند.
اگر به عکس‌های راننده‌های تاکسی آن دوره نگاهی بیندازید، تمام رانندگان آن دوره را با همین تیپ و شکل و شمایل خواهید دید، آرم‌های فلزی بر روی یقه و کت آنها، همیشه در گواهینامه هایشان به چشم می‌خورد.
رفته رفته با ورود ماشین‌های مختلف به ایران که بیشتر آمریکایی و انگلیسی بودند، تاکسی‌هایی از مدل‌های مختلف هم در تهران ظاهر شدند و دیگر فقط فیات‌های سیاه و سفید، تاکسی به شمار نمی‌آمدند. در این زمان ماشین‌های مختلفی از خودروهای فورد آمریکایی گرفته تا بنز‌های آلمانی در خیابان‌های پایتخت، مسئول حمل و نقل مردم در سطح شهر بودند.
مردمی هم که توانایی خرید این ماشین‌ها را نداشتندو مهمتر از آن رانندگی هم بلد نبودند با سوار شدن به این مدل تاکسی ها، ذوق زده می‌شدند. باید گفت: تا مدت‌ها استفاده از این تاکسی‌ها صرفا به خاطر جابجایی به نقاط مختلف نبود، بلکهش بیه شهر فرنگی بود که مردم برای هیجان از آن استفاده می‌کردند.
با استفاده زیاد مردم از تاکسی‌ها و در نبود یک اتحادیه یا تعاونی مشخص، شوفر‌ها تصمیم گرفتند مسیرهای پر رفت و آمد شهر را برای خودشان تقسیم بندی کنند و به این ترتیب بود که اولین مسیرهای مشخص برای تاکسی‌های تهران به وجود آمد.
اولین سازمان تاکسیرانی در ایران در سال ۱۳۵۹ شکل گرفت که البته قبل از آن، یک اتحادیه به صورت تعاونی، مسئول رسیدگی به امور تاکسی‌های تهران بود که همچنان پابرجاست و به کار خودش ادامه می‌دهد، اما بعد از تشکیل این سازمان بود که تاکسی‌ها در شهر بزرگ تهران سر و سامان گرفتند.
پس از افزایش محبوبیت تاکسی در بین تمامی اقشار جامعه و افزایش تقاضا برای آن، فخرالدوله، دختر مظفرالدین شاه و مادر علی امینی که آن زمان نسخت وزیر ایران بود، در سال ۱۳۲۶ به صورت رسمی شرکت تاکسیرانی تهران را افتتاح کرد و می‌توان سال ۱۳۲۶ را نقطعه عطفی در تاریخچه تاکسی در ایران دانست.
این شرکت در ابتدا حدود ۱۰۰ تاکسی خریداری کرد و شوفرهای مخصوصی را برای هدایت این تاکسی‌ها در نظر گرفت. حالا دیگر این تاکسی‌ها شکلی شبیه به تاکسی امروزی داشتند و در مسیرهای مشخصی حرکت می‌کردند. این تاکسی‌ها در بین راه مسافران را سوار و پیاده می‌کرد.
نکته مهم در این زمان گسترش خطوط تاکسی بود؛ به طوری که در اکثر خیابان‌های اصلی تهران این تاکسی‌ها حضور داشتند و مردم می‌توانستند از خدمات آنها استفاده کنند.
در این زمان تاکسی پدیده مدرنی در جامعه بود و مانند بسیاری از پدیده‌های دیگر، موافقان و مخالفان خود را داشتند. تاکسی خیلی زود توسط جوانان پذیرفته شد و به عنوان پر طرفدارترین مسافران تاکسی شناخته می‌شدند. از طرف دیگر امکان خرید اتوموبیل برای بسیاری از خانواده‌ها مهیا نبود و این افراد با پرداخت هزینه‌ای اندک، می‌توانستند ماشین سواری را تجربه کنند. تاکسی حالا دیگر یکی از مظاهر شهرهای مدرن به حساب می‌آمد و تاکسی سواری پدیده‌ای بود که زندگی طبقه متوسط و جوانان را متحول کرد.
با گسترش تاکسی‌ها در شهر، شغل تاکسی رانی و شوفر تاکسی هم به عنوان یکی از مشاغل مدرن و نوظهور طرفداران بسیار زیادی پیدا کرده بود. در آن زمان خیلی از افراد حتی بخش زیادی از وسایل خود را می‌فروختند تا بتوانند هزینه خرید یک تاکسی را تامین کنند. همچنین ظهور تاکسی در ایران باعث شد تا افراد بیشتری به رانندگی و دریافت گواهینامه تمایل پیدا کنند.
البته که در سال‌های ابتدایی رانندگان مالک تاکسی نبودند و به عنوان کارمند در شرکت تاکسی رانی فعالیت می‌کردند.
تمامی رانندگان تاکسی در آن سال‌ها لباس متحدالشکل داشتند. کت و شلوارهای یک دست، به همراه آرم مخصوص تاکسی لباس فرم مخصوص تمام رانندگان تاکسی در آن سال‌ها بود و می‌توان شغل رانندگی تاکسی یکی از مشاغل با ارزش و مهم در جامعه به حساب می‌آمد که افراد زیادی تمایل داشتند وارد این شغل شوند.
اما یکی از نکات جالب در تاریخچه تاکسی در ایران، نوع خودروهایی است که به عنوان تاکسی استفاده می‌شدند. در ایتدا یعنی در همان سال‌های ۱۳۲۵ و ۱۳۲۶ تنوع تاکسی‌ها بسیار بالا بود. همچنین در آن زمان افراد می‌توانستند به عنوان راننده تاکسی ثبت نام کنند و خودرودی خود را تاکسی تبدیل کنند.
به همین دلیل در آن زمان از هر نوع خودرویی به عنوان تاکسی استفاده می‌شد و برای مشخص کردن تاکسی‌ها، رنگ سپر و بدنه‌های خودرو را تغییر می‌دادند تا تاکسی‌ها از سایر ماشین‌ها مشخص شوند.
در سال ۱۳۴۷ سازمان تاکسیرانی تصمیم گرفت که از خودروهای یکسان در تاکسیرانی استفاده کند. از آن‌جایی که ارزان بودن یکی از مهمترین نکاتی است که در تمام تاریخچه تاکسی در ایران به چشم می‌خورد، برای یکسان سازی خودروهای تاکسی، از پیکان که آن زمان مهمترین و بهترین خودروی ساخت ایران بود استفاده شد و به این ترتیب پیکان به یکی از پرتعدادترین خودروهای سطح شهر تبدیل شد.
بعد از زمان انقلاب اسلامی، کم کم خودروهایی مانند فولکس نیز جای خودشان را به پیکان دادند. زمان زیادی طول نکشید که پیکان‌ها جای هر ماشین دیگری را گرفتند و خیلی زود بیشتر تاکسی‌ها در ایران، همان پیکان‌هایی شدند که این روزها تولید آنها متوقف شده است.
با ورود پیکان به ناوگان حمل و نقل عمومی، رنگ تاکسی‌ها به رنگ سفید کامل تغییر پیدا کرد و برای شناسایی تاکسی‌ها از دیگر ماشین ها، یک خط نارنجی ممتد روی کاپوت، سقف و صنداوق عقب آن کشیدند و بعد‌ها این رنگ‌ها هر کدام نشانگر ماهیت تاکسی‌ها در تهران شد.
این مسئله تا دهه ۱۳۷۰ هم ادامه داشت و در اواخر دهه هفتاد بود که خودروهای دیگری هم وارد عرصه تاکسیرانی در ایران شدند. این روزها سمند و پراید به عنوان خودروهای اصلی تاکسی در ایران شناخته می‌شوند.
امروزه هم شما شاهد رنگ‌های مختلف تاکسی در ایران هستید، اما چرا این تاکسی‌ها رنگ بندی می‌شوند و هر رنگی نشانه چه کارگردی در تاکسیرانی است؟ تاکسی‌ها به پنج گروه اصلی تقسیم بندی شده اند که با رنگ‌ها و نشان‌های خاص از یکدیگر قابل تشخیص هستند.
تاکسی گردشی‌یک نوع از خانواده بزرگ تاکسی‌ها بودند، این نوع تاکسی‌ها اغلب به رنگ زرد خورشیدی با نوار نارنجی (خودروهای پژو سمند) دیده می‌شوند. آرم و علائم سازمان تاکسیرانی بر روی در‌های جلوی خودرو قابل مشاهده است و همگی دارای تابلوی سقفی نارنجی رنگ می‌باشند. این تاکسی‌ها دارای ایستگاه و مبدأ و مقصد معینی نیستند و به صورت آزادانه در خیابان‌های اصلی و فرعی شهر تردد می‌کنند و با درخواست اولین مسافر مقصد تقریبی آنها مشخص می‌شود.
تاکسی خطی نوع دیگری از خانواده تاکسی‌ها هستند. این نوع تاکسی‌ها اغلب به رنگ گزرد خورشیدی و یا تاکسی‌هایی با رنگ سبز فسفری هستند که شامل تاکسی‌های سواری و تاکسی‌های ون می‌شوند. این تاکسی‌ها همگی مبدأ و مقصد و ایستگاه مشخص دارند، هزینه کرایه این تاکسی‌های خطی ثابت است و به صورت برچسب بر سمت راست شیشه جلوی خودرو قابل مشاهده است. زرد‌ها و سبز‌ها در قانونی که تاکسیرانی برایشان وضع کرده است حق ندارند به صورت دربستی مسافر سوار کنند.
تاکسی تلفنی یا بیسیمی هم یکی دیگر از بچه‌های تاکسیرانی است. رنگ این تااکسی‌ها گاهی زرد خورشیدی با نوار مشکی یا سبز فسفری با نوار شطرنجی مشکی است که در بدنه خودرو آرم و علائم سازمان اکسیرانی یا شرکت‌های تحت پوشش بر روی در‌های جلوی آن مشخص شده است، همگی دارای تابلوی سقفی «تاکسی تلفنی» هستند. این خودرو‌ها همگی مجهز به سیستم‌های کنترل هوشمند و بیسیم بوده و با تماس شهروندان با مرکز پیام و اعلام آدرس، خودروی مورد نظر را کرایه می‌کنند. این تاکسی‌های تلفنی سرویس‌های مخصوص بانوان هم دارند که صرفا مجاز به ارائه خدمات به بانوان هستند.
تاکسی‌های دفاتر خاص (راه آهن، ترمینال و فرودگاه) هم از دیگر خودروهای تاکسی هستند، تاکسی‌های فرودگاه به رنگ اکر یا خردلی بوده و اغلب مدل هایشان نه سمند است و نه پژو، بلکه مدل‌هایی مانند تویوتا کمری برای این تاکسی‌ها استفاده می‌شود. این تویوتا‌های خردلی در همان فرودگاه دارای غرفه یا ایستگاه هستند. تاکسی‌های ترمینال‌ها و راه آهن‌ها هم به صورت شبانه روزی در اختیار این ارگان‌ها قرار دارند تا به مسافران سرویس بدهند.
تاکسی ویژه (مختص مراکز خاص)، خودروهای زرد رنگ بوده؛ اکثر آنهار اس‌مند تاکسی و پژو تاکسی‌ها تشکیل می‌دهند و در مقابل مراکز پر رفت و آمدی از جمله مراکز خرید، مراکز درمانی، هتل ها، مراکز تفریحی و ورزشی، ایستگاه‌های مترو، مکان‌های پرتردد دیگر و … به منظور ارائه خدمات بهتر و سریع‌تر به شهروندان بصورت دربستی خدمات ارائه می‌دهند و دارای مبدأ مشخص هستند، ولی مقصد آن را مسافران تعیین می‌کنند.
هزینه کرایه تاکسی ویژه، همانند تاکسی تلفنی یا بیسیم است و برمبنای تاکسیمتر محاسبه و پرداخت می‌شود و این تاکسی‌ها مجاز به دربستی سوار کردن در نقاط تعیین شده هستند.
گرچه که ورود تاکسی به ایران دوره جدیدی را از صنعت حمل و نقل شکل داد و باعث افزایش سرعت توسعه شهری شد، اما تاکسی و تاکسی رانی در ایران کاملا هم بدون نقص نبوده و مشکلات فراوانی را با خود به دنبال داشته است. یکی از مهمترین مشکلات در صنعت تاکسی رانی، مشکلات در تعیین نرخ تاکسی است که هیچ وقت نه رانندگان تاکسی را راضی کرده و نه مسافران.
دلیل این امر ثابت بودن کرایه تاکسی در تمام شرایط است. مثلا به عنوان مثال هزینه یک مسیر در ساعات بسیار خلوت یک روز بهاری، با روزهای برفی و پرترافیک و شلوغ زمستان باهم برابر است. این مسئله باعث شده تا رانندگان هیچ گاه از میزان کرایه‌های مصوب راضی نباشند.
از طرف دیگر در دسترس نبودن همیشگی تاکسی، باعث به وجود آمدن پدیده‌ای به نام تاکسی تلفنی یا آژانس شد. با روی کار آمدن آژانس‌ها مشکل دسترسی به تاکسی در تمام نقاط و تمام ساعات شبانه روز حل شد، اما این بار مسئله قیمت تاکسی برای مسافران مشکل ساز شد. معمولا هزینه تاکسی تلفنی نسبت به تاکسی‌های شهری چندین برابر بود که این مسئله برای مسافران خیلی جذاب نبود. تمامی این موارد در کنار مشکلات ریز و درشت دیگر، ایده اصلی شکل گیری تاکسی‌های اینترنتی‌بود.
مشکلات بسیار زیادی که در طی زمان و به دلیل افزایش قیمت‌ها، شلوغ شدن خیابان و فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی در صنعت تاکسی رانی رخ داد، باعث شد تا ایده اولیه تاکسی اینترنتی شکل بگیرد. هدف تاکسی اینترنتی برطرف کردن تمامی مشکلات تاکسی رانی سنتی است که باعث می‌شود هر دو طرف یعنی هم راننده تاکسی و هم مسافر تجربه بسیار خوبی از سفر داشته باشند و رضایت هر دو طرف برآورده شود.
یکی از مهمترین مشکلات مسافران، عدم دسترسی به تاکسی در ساعات پایانی شب و یا مسیرهای دور از خیابان اصلی؛ با استفاده از تاکسی اینترنتی شما می‌توانید در هر ساعاتی از شبانه روز و در هر موقعیتی که هستید، در خواست تاکسی خود را ثبت کنید و به راحتی به مقصد خود برسید. مورد بعدی که برای هر دو طرف راننده و مسافر اهمیت بالایی دارد، تعیین هزینه و کرایه سفر است.
تاکسی‌های اینترنتی با در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند طول مسیر، ترافیک، شرایط آب و هوایی و پارامترهای مختلفی، هزینه سفر را به نحوی تعیین می‌کنند که هم راننده و هم مسافر از این موضوع رضایت داشته باشند. مزیت بعدی تاکسی اینترنتی، امکان تنظیم وقت و زمانبندی دقیق است. نکته آخر که شاید از سایر موارد اهمیت بیشتری داشته باشد، امنیت تاکسی‌های اینترنتی است. تمامی رانندگانی که در این تاکسی‌ها فعالیت می‌کنند، از چندین فیلتر مختلف عبور کرده و تاییدیه‌های مختلف را دریافت کرده اند و شما می‌توانید با خیال راحت از این تاکسی‌ها استفاده کنید.
