پرورش گوسفند، طرح پرورش گوسفند، مراحل پرورش گوسفند در گوسفند داریگوسفند را میتوان در دامنهٔ گستردهای از آبوهوای معتدل یا مناطق خشک پرورش داد. در بین دامپروری و کشاوری، کارهای پرسود و کم ریسک متنوعی وجود دارد که یکی از آنها پرورش گوسفند میباشد. شغل اصلی عشایر و کوچ نشینان، دامپروریست که معمولاً نکات پرورش گوسفند را به صورت نسل در نسل یاد میگیرند.
سرپوش علمی – از قدیمیترین کشورهای دامپرور میتوان به ایران اشاره کرد که در این کشور، شغل پرورش گوسفند در مناطق بسیاری وجود دارد ولی انجام این کار در بعضی از مناطق به روش بهتری صورت میپذیرد. برخی از نژادها دارای بهترین گوشت میباشند که شامل نژادهای شال، لری، مهربان، سنجابی، بلوچی و افشاری هستند.
یکی از شاخههای دامداری به نام پرورش گوسفند، پرواربندی و زادآوری گوسفند اهلی میباشد تا از این طریق، گوشت، پشم، شیر، پوست و چرم تولید شود. در دامنهٔ گستردهای از آب وهوای معتدل یا مناطق خشک، قابلیت پرورش گوسفند وجود دارد.
پرواربندی گوسفند از نکات قابل توجه پرورش گوسفند به شمار میرود. درواقع یک دام لاغر و سبک وزن را در پروسه پرواربندی به یک دام چاق در مدتی مشخص، تبدیل میکنند. مطمئنا شما قصد سود آوری و فروش از خرید دام خود و پروش آنها را دارید؛ به این ترتیب فراموش نکنید که شروع یک دوره کامل عملیات پروارکردن میباشد. شما در طول نود روز میتوانید گوسفندان سی کیلویی خود را با کمک متخصصان این فن به حدود پنجاه کیلو برسانید. از این رو شما به تهیه خوراک دام بیشتری نیاز دارید. دقت کنید که اگر تصمیم راه اندازی یک کار اصولی و سود آور را دارید باید با استفاده از خوراک دام مرغوب، سلامت دامها و گوشت تولیدیشان را بیشتر کنید.
یکی از نکات قابل توجه در دامپروری، شرایط پرورش گوسفند و شناخت نحوه صحیح نگهداری گوسفند میباشد؛ بدین دلیل که یکی از مشاغل به دست آمده از زمان گذشته دامداری میباشد و بهتر است بدانید که سودآوری خوبی را درصورت رعایت نکات مختلف این شغل کسب میکنید در غیر این صورت خسارات جبران ناپذیری را متحمل میشوید.
نخستین مرحله برای پرورش گوسفند اینست که هدفتان را مشخص کنید. اگر به منظور تولید گوشت، قصد پرورش گوسفند را دارید؛ باید نژادهایی را انتخاب کنید که گوشتی هستند. البته نژادهای چند منظورهای در میان گوسفندان ایرانی وجود دارد که باید برای انتخاب آنها از افراد خبره مشورت بگیرید.
گوسفندان برای سالم ماندن و رشد مناسب مثل سایر دامها نیازمند مواد معدنی خاصی میباشند. به هر میزان که در زمان پرورش گوسفند از جیره مغذیتری استفاده کنید، به همان اندازه از طریق تولید محصولات دامی، سود بیشتری کسب میکنید.
مقدار پروتئین در جیره غذایی گوسفند نسبت به کیفیت پروتئین، از اهمیت بسیاری برخوردار است. با این حال، گوسفند به عنوان یک جانور نشخوارکننده، در شکل بالغش در رژیمهای غذایی خود از پروتئین طبیعی و نیتروژن غیر پروتئینه (اوره) استفاده میکند. از منابع متداول مکملهای پروتئینی طبیعی میتوان به وعدههای غذایی پنبه دانه، بادام زمینی، افتابگردان ، سویا و دانه کتان اشاره کرد.
برای تمامی دامها مصرف آب، توصیه نمیشود. تولیدکنندگان باید برای تأمین کافی آب تمیز در هنگام تهیه هر نوع سوله یا محل پرورش گوسفند، برنامهریزی کنند. از این رو توجه به کیفیت آب از اهمیت به سزایی برخوردار است. در صورت راکد بودن یا بی کیفیت بودن آب، گوسفندان چنین آبی را مصرف نمی کنند. گوسفندان از آب به میزان دو تا سه برابر ماده خشک، مصرف میکنند. یکی از شرایط پرورش گوسفند ضروری، وجود آب فراوان، تمیز و بدون یخ در محل آب برهها میباشد. ممکن است که برهها درصورت نبود آب، غذای کمتر بخورند.
در تغذیه گوسفندان باید حتماً از ۱۳ ماده معدنی مختلف استفاده کنید. بیشترین نیاز گوسفندان به برخی از مواد معدنی همچون نمک و فسفر میباشد.
یکی از موارد موردنیاز برای عملکردهای بدن و نگهداری گوسفند، نمک میباشد. درصورت محروم کردن گوسفندان از نمک، مصرف خوراک و آب آنها کمتر میشود، به همین خاطر شیر تولیدی آنها کمتر میشود و رشد کندی دارند. درصورتی که نمک موردنیاز حیوانات تامین نشود ممکن است سعی کنند نیازهایشان را از طریق جویدن چوب، لیسیدن آلودگی یا خوردن گیاهان سمی برآورده کنند. گاهی اوقات مصرف ناکافی نمک، مضراتی را بهمراه دارد که از آنها میتوان به کاهش مصرف خوراک و کاهش کارایی استفاده از مواد مغذی اشاره کرد.
شغل پرورش گوسفند به عنوان یکی از مشاغلی محسوب میشود که نیازمند زحمت فراوانی میباشد. مراقبت از گوسفند، باید به صورت ۲۴ ساعته باشد؛ به این صورت که در ای مدت زمان باید به انجام اموری همچون چیدن پشم، دوشیدن شیر، غذا دادن، معاینه و بررسی وضعیت سلامتی، واکسیناسیون و … پرداخت. از این رو باید با تلاش مضاعف، این مراحل را انجام داد تا بازدهی گوسفندان افزایش یابد.
معمولاً حصارکشی علاوه بر نگهداری گوسفند، نیاز به سرمایه زیادی دارد که در یک دام داری به عنوان تجهیزات پرورش گوسفند مورد توجه قرار میگیرد. حصار ازپیش اماده را برای پرورش گوسفند در بعضی از موارد میتوان اصلاح کرد تا مورد استفاده مجدد قرار گیرد. دو نوع حصارکشی پیرامونی و داخلی در مزارع گوسفند وجود دارد.
۱ – محل نصب حصارکشی محیطی معمولاً در اطراف مرز محل نگهداری دامها ( یا منطقه چرا) است و دربرابر شکارچیان به عنوان نخستین خط دفاعی محسوب میشود. مدت دوام حصارکشی محیطی معمولاً زیاد است؛ به همین خاطر مواد موردنیاز برای ساخت آن باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد. نردههایی همچون نردههای چند رشته ای بسیار منعطف برقی و نردههای سیمی بافته شده با سیمهای افست برقی و سیمهای خاردار در بالا و پائین حصار برای گوسفندان از مناسب ترین نردههای محیطی به شمار میروند.
۲ – برای این که مزارع را برای چرا به مناطق کوچکتری ( پادک) تقسیم کنند از نردههای داخلی (یا نردههای عرضی) استفاده میکنند. ممکن است که جنس نردههای داخلی از مواد نردههای دائمی، نیمه دائمی یا موقت باشد. درحالی که معمولاً یک حصار داخلی به بازدارندگی از شکارچیان نیازی ندارد، اما باید برای دور نگهداشتن برههای از شیر گرفته شده از مادرانش و یا دور نگهداشتن قوچها از میشها کیفیت خوبی داشته باشد. یکی از مهمترین امکانات پرورش گوسفند، حصارکشی موقت میباشد که برای چرای موقت در مناطق محصور استفاده میشود( به طورمثال یک مزرعه ذرت یا گندم).
گوسفندان بیشتر به دلیل رفتارهای منسجم گله ای و پیروی از غریزه شناخته میشوند. آنها از چیزهایی که موجب ترسیدنشان میشود؛ میگریزند و بعنوان یک رفتار حمایتی در گروههای بزرگ به هم متصل میشوند. درواقع از این طریق دربرابر شکارچیان محافظت میشوند. گروهی زیستن گوسفندان موجب امنیت بیشتر آنها میشود. انتخاب یک گوسفند از یک گروه فشرده برای شکارچی، دشوارتر از آن است که بخواهد چند گوسفندی را شکار کند که جدایی از گله هستند. باتوجه به نژاد گوسفندان، غریزه رفتار گله ای متفاوت است و رفتار دسته جمعی نژادهای دارای پشم بیشتر، بهتر است. همین غریزه باعث شده تا شخص به خودش اجازه دهد که برای مراقبت از این تعداد گوسفند از چنین توانایی برخوردار است.
گوسفندها را در این نوع پرورش در مراتعی نگهداری میکنند که پوشش گیاهی کمی دارند. همچنین میتوانید ۲۰ تا ۲۰۰ راس گوسفند را به ازای هر هکتار نگهداری کنید که معمولاً در اماکنی همچون روستاها و کشت وصنعتهای ایران از این روش استفاده میکنند.
گله گوسفند در روش چرای آزاد، بطور آزادانهای ییلاق و قشلاق میکند. مراتع دارای منبع تغذیه مختلفی هستند و با این نوع پرورش تا ۴۰۰۰ راس گوسفند را میتوان نگهداری کرد.
پرورش به روش نیمه آزاد، معمولاً در روستاها مرسوم است و با نام دیگری همچون روش چرای انتقالی با استفاده از جایگاه شناخته میشود. تغذیه مراتع در این روش در آغل به شکل دستی در فصل زمستان صورت میگیرد درحالیکه چوپان در فصول دیگر موظف است که آنها را به مراتع ببرد.
پرورش به روش پرواربندی به اینصورتست که از جیرههای غذایی ویژه برای برههای نر استفاده میکنند تا فرآیند رشد و پروار شدن آنها سریعتر شود. معمولاً پروسه پرواربندی در مدت زمان ۱۰۰ روز انجام میشود و سرمایه گذار پس از این که برههای نرش به وزن ایدهال میرسند؛ آنها را به منظور فروش باتوجه به وضعیت قیمت روز بازار، به فروش میرساند. درواقع به این منظور، گوسفندان را پرواربندی میکنند که گوشت بیشتری تولید کند و سرمایه گذار، سود خوبی را کسب کند.
برای انتخاب سن بره و بزغاله پرواری باید حداکثر استفاده از مراحل رشد دام حاصل شود. مرحله رشد سریع بره و بزغاله بنابر پژوهشهای انجام شده، بین سنین ۴ تا ۹ ماهگی درحالیکه این سن در ایران، ۹ – ۷ ماهگی میباشد. در حدود ۱۲۰ روزگی بره و بزغاله، باید آنها را از شیر گرفت و در مرتع و غلات تا سنین ۹ – ۷ ماهگی از آنها نگهداری کرد. در این زمان میتوان آنها را به پروار بست ولی در طول دوره شیرخوارگی و بلافاصله بعد از آن، پروار کردن بره و بزغاله جوانتر به خاطر روند سریع رشد جسمی آنها تأثیر چشمگیری دارد.
چنانچه بره و بزغاله شیری و تازه از شیر گرفته شده را پروار کنید؛ در فصول بهار و تابستان، علاوه بر تامین گوشت مناسب به حفظ مراتع و تعادل مناسب دام و مرتع کمک میکند. برطبق پژوهشها کارایی پروار از سن ۸ – ۷ ماهگی کم میشود درحالیکه چربی لاشه افزایش پیدا میکند. بنابراین بلافاصله بعد از شیرخوارگی باید نسبت به پروسه پروار اقدام کرد؛ بدین دلیل که باتوجه به کمتر بودن سن دام، ضریب تبدیل غذایی آنها بهتر میشود.
شرایط آب و هوایی یکی از عوامل موثر بر در تعیین انتخاب مکان پرواربندی دامهای زنده است. شدت تابش نور، میزان حرارت، وزش باد، مقدار رطوبت و بارندگی از جمله عواملیاند که در انتخاب محل پرورش دامهای زنده موثرند. شناختن اقلیم یک منطقه برای آگاهی از ویژگیهای آب و هوایی لازم میباشد.
شرایط آب و هوایی یک منطقه دارای فاکتورهای مختلفی نظیر: دما و رطوبت، باد، فشار اتمسفر، وغیره است که به مجموعه آنها اقلیم میگویند.به عبارت دیگر، به مجموعه ویژگیهای یک منطقه برای مدت طولانی نیز اقلیم نامیده میشود.
این شرایط میتواند بسیار بر زندگی افراد و حیوانات و نیز گیاهان موثر باشد. به همین خاطر کشاورزی و دامداری را با توجه به ویژگیهای منطقه ای و اقلیمی مناطق مختلف انجام میشود.همانطور که میدانیم شرایط اقلیمی بسیار بر کیفیت نحوه زندگی و عملکرد رفتاری دامها تاثیر گذار است. به نحوی که میتواند در جهت یا عدم رشد دامهای زنده به کار گرفته شود.
ایران کشوری چهارفصل بوده که در مناطق مختلف، شرایط آب و هوایی گوناگونی دارد. باتوجه به آب و هوای هر بخش، نوع نژاد در پرورش گوسفندان با یکدیگر متفاوت خواهد بود.مناطق مختلف ایران از نظر آب و هوایی به چهار دسته: معتدل و مرطوب، سرد، گرم و خشک و ساحلی جنوبی تقسیم بندی میشود.
یکی از مهم ترین ویژگیهای دامها مقاومت آنها در برابر شرایط مختلف آب و هوایی بوده که با توجه به محل زندگی باید نوع نژاد انتخاب شود. با توجه به این ویژگیها میتوان به سود دهی بالایی رسید در غیر این صورت تلفات زیادی را فرد متحمل خواهد شد.
محل احداث نگهداری دام باید از مناطق اطراف بلندتر باشد، تا هنگام بارندگی یا سیل بتوان دامها را به مناطق امن منتقل کرد.
یکی از عمده ترین تفاوت گوسفند و بز در نوع پوشش آن هاست. پس گوسفندان به خاطر وجود مو و کرک کم تر در پوشش خود مقاومت کم تری در برابر سرما دارند. بنابراین باید از آنها مراقبت بیشتری شود. در مناطق سردسیر جایگاه دام باید روبه آفتاب و پشت به باد باشد.
زمین دایر شده باید در روی شیب احداث شود تا از جمع شدن آبهای جاری در مکانهای احداثی جلوگیری شود.
این مکانها باید دارای پنجرههای بزرگ باشد تا نور خورشید به طور کاملی به داخل ورود یابد. محلهای پرواربندی باید طوری ساخته شود که فرد بتواند تمام بخشها را ضد عفونی کند. بهنر محلهای احداثی نزدیک چراگاهها باشد.
مکانهای پرواربندی دام باید از محل سکونت انسان دور بوده تا بدین روش از انتقال بیماریهای مشترک انسان و دام جلوگیری شود. بیماری هایی چون: تب مالت، کیست هیداتیک، سل از جمله بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان میباشد. این بیماریها میتوانند سبب عفونت ریه و دستگاه گوارش شود.
