امروزه اهمیت نقشه و داشتن نقشه با جزئیات دقیق و بروز بر کسی پوشیده نیست. نقشه برداری یا علوم مرتبط با آن در واقع علم و روش های تعیین موقعیت نقاط روی زمین، فاصله و زوایای بین آنها می‌باشد.
به عبارت دیگر نقشه برداری روند تحلیل و ثبت اطلاعات کره زمین جهت کمک به ترسیم نقشه برای کاربری های متفاوت می‌باشد.از جمله کاربری های نقشه برداری می توان در مقیاس بزرگ به زمینه های نظامی، دریایی، تعیین مرزها و… تا مقیاس های کوچک تر نظیر نقشه های شهری و روستایی ، نقشههای معابر و … اشاره کرد.
انسان ها در طول تاریخ همواره در تلاش بوده اند تا موقعیت های جغرافیایی زندگی خودشان و راه های ارتباطی بین آنها را بر روی کاغذ به ثبت برسانند.
این را می توان در حکاکی های موجود در سنگ نوشته ها ،غارها و حتی بر روی خشت‌ها نیز مشاهده کرد.
این اقدام‌ها جهت راحتی دسترسی به هم شناسایی موقعیت های جغرافیایی برای زندگی بهتر و حتی مقابله با خطرات احتمالی طبیعی و غیر طبیعی بوده است.
در گذشته جهت ترسیم این اطلاعات از ساده ترین ابزار ها (حکاکی بر روی سنگ و چوب و…) استفاده شده است.
با پیشرفت علم و گسترش ابزار های ترسیم نقشه درگذر زمان این امکان را برای انسان بوجود آمده است تا با ابزارهای جدید بتوانند نقشه دقیق تری از موقعیت مکانی خود به تصویر بکشند.این تجهیزات جدید نظیر قطب نما و … باعث شد تا در سده های گذشته تهیه نقشه به طور قابل توجهی پیشرفت کنند.
با پیشرفت بشر و اختراع بالن ها و هواپیماها تهیه نقشه از سطح زمین وارد مرحله جدیدی از نقشه برداری شد.
اوج اهمیت نقشه برداری در قرن گذشته را می‌توان در ارتباط با جنگ‌های جهانی اول و دوم دانست که داشتن نقشه های دقیق از مواضع خود و دشمن چقدر توانسته است به اقدامات نظامی کشورها کمک کند.مهندسی ژئوماتیک.
در حال حاظر تجهیزات دقیق نقشه برداری زمینی جهت قرائت زوایا، فواصل ،مختصات تا تجهیزات نقشه برداری هوایی دقیق و حتی تجهیزلت ماهواره‌ای دقیق و بروز انسان‌ها را قادر ساخته است تا بصورت روزانه و بروز نقشههای دقیقی از سطح کره زمین در اختیار داشته باشند.
انواع نقشه برداری بر اساس نظرات و دیدگاه‌های مختلف دارای تقسیمات متفاوتی می‌باشد. در ادامه به ارائه انواع گرایش‌های علوم ژئوماتیک می پردازیم.
۱ -نقشه برداری زمینی:
این نوع نقشه برداری در واقع اطلاعات مربوط به سطوح خشکی زمین که شامل تمامی عوارض و پستی‌ها و بلندی ها می‌شود، می‌باشد.
۲ -نقشه برداری هوایی:
نقشه برداری هوایی یا در واقع فتوگرامتری روشی است که در آن با استفاده از عکس های گرفته شده از سطح زمین که توسط هواپیما بالگرد و… تهیه شده اند ، تهیه نقشه صورت می گیرد.
۳ -نقشه برداری ماهواره ای و فضایی:
در این روش با استفاده از ماهواره هایی که از سطح زمین به فضا پرتاب شده اند و در مدارهای زمین قرار گرفته اند ارسال و ثبت پالس ها در هر لحظه باعث شده است تا گستره استفاده از نقشه برداری، پیشرفته چشمگیری داشته باشد.
نقشه برداری نظامی:
هدف تعیین اطلاعات جغرافیایی کشورها نقشههای پوششی از فعالیت های نظامی ، تعیین مرزهای کشوری و… می‌باشد.
نقشه برداری توپوگرافی:
هدف شناسایی ویژگی‌های فیزیکی زمین نظیر پستی‌ها وبلندی‌ها ، عوارض موجود بر روی سطح زمین و .. می‌باشد.
نقشه برداری زیر زمینی:
هدف حفاری زمین به منظور طراحی تونل‌ها ،معادن، حفاری چاهها ، ایجاد رمپ و.. می‌باشد. مهندسی ژئوماتیک.
نقشه برداری ثبتی (کاداستر):
هدف حفظ ارزش های حقوقی ملک می‌باشد. در واقع تشخیص مرزهای سند خانه‌ها ،اراضی کشاورزی و… جهت نشان دادن حقوق ملکیت شخص می‌باشد.
نقشه برداری شهری و روستایی:
هدف ترسیم تمامی عوارض طبیعی و ساخته شده توسط انسان می‌باشد. ترسیم ساختمان‌ها، پوشش های گیاهی نظیر درختان ، مسیرهای رفت و آمد و… می‌باشد.
نقشه برداری مسیر:
در این گونه نقشه برداری‌ها، ترسیم معابر شهری و روستایی ، راه‌های ارتباطی بین آنها خطوط انتقال نیرو، گاز ، برق و… مد نظر می‌باشند.
هیدوگرافی :
یا آبی در واقع مجموعه روش‌هایی جهت شناسایی عوارض آبی نظیر دریاها،دریاچه ها، تالاب ها، رودخانه‌ها، مسیل های آبی ،چاه‌های آب و…تعیین عمق بستر دریاها جهت تسهیل در رفت و آمد کشتی ها و … می‌باشد.
تجهیزات نقشه برداری زمینی :
از جمله تجهیزات نقشه برداری زمینی می‌توان به انواع ترازیاب ها ، زاویه یاب ها ، توتال استیشن ها ، مترهای لیزری،GPS ، منشور ها ، شاخص ها و … اشاره کرد.
تجهیزات نقشه برداری هوایی:
استفاده از تجهیزات هوایی نظیر هواپیماها بالگرد ها، پهپاد ها و استفاده از دوربین های تصویر برداری هوایی و … می‌باشد.
تجهیزات نقشه برداری فضایی و ماهواره‌ای:
استفاده از ماهواره با دارا بودن سنجنده‌هایی که توانایی ثبت و ارسال طول موج های کوتاه و بلند را دارند.
شاخه های مختلف نقشه برداری و علوم ژئوماتیک
علوم مهندسی ژئوماتیک دارای شاخه های متعددی می‌باشد که در ادامه به انها اشاراتی می کنیم.مهندسی ژئوماتیک.
کارتوگرافی:
به تمامی تکنیک ها و علومی که ما را در چاپ و تهیه نقشه کمک می کنند یا به عبارت دیگر تمامی روش‌های پیاده سازی نقشه ها بر روی کاغذ را کارتوگرافی می گویند.
ژئودزی:
علم اندازه‌گیری هندسه زمین ، شکل و تغییرات فیزیکی آن که بر اثر تنش های درونی زمین از هسته تا پوسته زمین که بر هندسه زمین تاثیر می گذارند تا اثرات سایر اجرام فضایی دیگر که توانایی تغییر در هندسه زمین را دارند ، را به ما نشان می دهد.
نجوم:
تعیین موقعیت به کمک ستارگان ، حالات آنها و نحوه قرار گیری آنها در طول روز و شب می!باشد.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS):
مجموعه عملیاتی شامل انسان ها ، سخت افزار ها، نرم افزارها ، داده ها ، نحوه ارتباط بین آنها جهت پردازش ، تجزیه و تحلیل ، بروز رسانی ، ذخیره سازی داده ها به منظور نمایش یک پایگاه داده مرجع می‌باشد.مهندسی ژئوماتیک.
فتوگرامتری:
به تمامی علوم و تکنیک های اخذ تصاویر از روی عکس‌های هوایی و در نهایت ترسیم نقشه از روی تصاویر هوایی با استفاده از نرم افزارها و سخت افزار خاص می‌باشد.
سنجش از دور(RS):
هدف از سنجش از دور تهیه نقشه با استفاده از تصاویر ماهواره ای که دارای محدوده های مختلف طیفی می‌باشند، است.
هیدروگرافی:
تهیه نقشه های آبی جهت هدایت کشتی ها ، سکوهای نفتی و… و همچنین تغییرات آبهای جهان می‌باشد.
