کشاورزی ارگانیک یا کشاورزی زیستی ، نوعی کشاورزی است که در تولید و فرآوری محصولات آن از کودهای شیمیایی، سموم، هورمون‌ها و دگرگونیها و دستکاری‌های ژنیتیکی استفاده نشود و همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهاده‌های طبیعی (همچون کود زیستی، ورمی کمپوست ، حشرات سودمند، ریزاندامگان کارآ یا EM ) باشد.کشاورزی ارگانیک سیستمی تولیدی است که سلامت خاک، اکوسیستم‌ها و انسان را پایدار می سازد و بر فرایند بوم شناسانه، تنوع زیستی و چرخه‌های سازگار با شرایط محلی تکیه دارد.کشاورزی فرآورده‌های ارگانیک کشاورزی زیستی در کشور ما با نام محصولات سالم و در کشورهای اروپایی وامریکایی با نام کشاورزی زیستی و یا کشاورزی بیولوژیک (Bio) شناخته می‌شود. کشاورزی زیستی، یک سیستم مدیریتی جامعی است که کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فرآوری و انتقال به مصرف کننده، سلامت خاک، گیاه، حیوان، انسان، میکروارگانیسم‌ها، محیط سیاره زمین بعنوان یک موجود زندة واحد، اصول اکولوژوکی، محیط زیست، اصول عدالت و روابط اجتماعی، احترام به مخلوقات و اصول پایداری زیستی در آن مد نظر است.
کشاورزی ارگانیک قدیمی ترین فرم کشاورزی بر روی کره زمین است.کشاورزی بدون استفاده از مواد شیمیایی پایه نفت(کودها و آفت کشهای شیمیایی ) شالوده عمل کشاورزان تا بعد از جنگ جهانی دوم بود.جنگ با خودش تکنولوژیهایی را آورد که برای تولید کشاورزی مفید بودند.برای مثال از نیترات آمونیوم که مورد استفاده دفاعی در طی جنگ دوم جهانی بود ، کود شیمیایی نیترات آمونیوم ، استنتاج شد و گاز عصب ارگانو فسفات منجر به پیشرفت حشره کشهای قوی گردید. این تکنیک‌های پیشرفته از جنگ دوم جهانی منجر به مزایای اقتصادی چشمگیری شده و به همان نسبت هم باعث زیانهای اجتماعی و محیطی گردیده است. کشاورزی ارگانیک در جستجوی بکارگیری آن پیشرفتهایی است که مفید و سازگار با حاصلخیزی پایدار هستند (گوناگونی جدید محصولات، تکنولوژیهای کشاورزی دقیق ،کارایی بیشتر ماشین آلات) در حالی که شیوه‌هایی که منجر به تاثیرات منفی بر اجتماع و محیط زیست می شود ،مانند آلودگی ناشی از آفت کشها، و مقاوم شدن حشرات آفت را رها کنیم.
جنبش ارگانیک به طور گسترده اشاره به سازمان ها و افرادی داردکه در سراسر جهان در ترویج کشاورزی ارگانیک فعالند. تاریخچه آن به نیمه اول قرن بیستم برمی‌گردد، هنگامی که کشاورزی مدرن در مقیاس وسیع شروع به ظهور کرد.جنبش ارگانیک در اوایل دهه ی ۱۹۰۰ در پاسخ به جهت گیری به سمت کودهای سنتزی نیتروژنی و آفت کش ها در روزهای اولیه کشاورزی صنعتی آغاز شد. این جنبش برای سال ها خاموش بود، اما توسط گروه کوچکی از کشاوزان دوستدار اکولوژی، زنده نگهداشته شده بود.
کیفیت محصولات زراعی و سلامت دام و انسان، در گرو وجود خاک سالم و بدون آلودگی می‌باشد، همچنین خاک از طریق فعالیت های بیولوژیکی خود و بدون اتکا به انرژی‌های ورودی، می تواند برای مدت طولانی باروری خود را حفظ کرده و محصولات با کیفیت بالا تولید کند. لذا اولین قدم در حفظ سلامت خاک این است که به عنوان یک موجود زنده به آن نگاه کنیم. خاک علاوه بر تهیه بستر مناسب برای رشد گیاه و توسعه ریشه، و همچنین تامین مواد غذایی مورد نیاز گیاه، مجموعه متنوعی از موجودات زنده را نیز در بر دارد.
مواد غذایی ارگانیک از نظر مصرف کنندگان محصولات ارگانیک همواره از برخی جهات بهتر و سالم تر از محصولات غیر ارگانیک هستند. افزایش علاقه مندی به کشاورزی ارگانیک عمدتاً به دلیل توجه بیشتر برخی مصرف کنندگان به استفاده از تولیدات ارگانیک‌پرداخت قیمت های بیشتر برای خرید آنها بوده است. تمایل شخصی برای استفاده از مواد غذایی سالم و اعتقاد به توانایی روش های تولید مواد ارگانیک در پیشبرد اهداف عالی جامعه از قبیل حفاظت محیط زیست، از جمله عواملی هستند که مصرف کننده را به سوی کشاورزی ارگانیک سوق می دهد.
در کشور ما با توجه به این که به لحاظ جغرافیای طبیعی، سیستم کشاورزی به صورت سنتی و پراکنده در روستاها و در قطعات کوچک پا گرفته و کشاورزی صنعتی بطور کامل استقرار نیافته‌است این فرصت فراهم است تا از این وضعیت برای تبدیل کشاورزی سنتی و معمول به ارگانیک با استفاده از ورمی کمپوست و بدون مصرف هزینه زیاد و تنها با نظارت و هدایت فنی استفاده گردد و از این طریق با توجه به قیمت ۲ الی ۳ برابری این محصولات و نیز افزایش اشتغال، ارزش افزوده عاید کشور خواهد شد.
محصولات تولید شده با ورمی کمپوست استانداردهای بیشتری دارند.
طعم غذاهای ارگانیک بهتر است.
محصولات تولید شده با ورمی کمپوست خطر بیماریها را کم می کند.
کشاورزی ارگانیک به منابع آبی احترام می گذارد.
کشاورزی ارگانیک باعث ایجاد خاک سالم می گردد.
کشاورزی با ورمی کمپوست الگو برداری از طبیعت است.
کشاورزان ارگانیک هدایت کننده تحقیقات تازه هستند.
تولیدکنندگان ارگانیک در جهت تنوع زیستی تلاش می کنند.
کشاورزی ارگانیک به حفظ سلامت جوامع روستایی کمک می کند.
تنوع غذاهای ارگانیک.
چندین لایه از پوشش گیاهی متراکم باعث کاهش سرعت قطرات بارانی که روی زمین می‌افتند ، می شود. قطرات بزرگ که روی برگ‌های بالایی درخت افتاده می‌شود توسط پوشش گیاهی (کانوپی) بوته ها و گیاهان روی زمین دریافت می‌شود. قطره آبی که به زمین می رسد با سرعت کمتری فرود آمده و همچنین حداقل اثر شکنندگی ذرات خاک را خواهد داشت.
زمین مستقیماً با گیاهان زنده ای مانند سرخس ها، خزه ها، جوانه هاو مواد فاسد (برگ ، پوسته درخت، سرشاخه ها ، شاخه ها) پوشیده شده است. ریشه ها، جلبک‌ها و قارچ‌ها که غنی از هوموس هستند شدیداً در سطح خاک نفوذ کرده . تعداد زیادی از ارگانیسم های خاک مانند کرم ورمی کمپوست باعث شل نگداشتن خاک و ساختار پایدار خاک می شود و به همین دلیل آب باران به راحتی نفوذ می کند.
کشاورزی ارگانیک بر پایه اصول خاصی بنا نهاده شده است که آشنایی با این اصول جهت درک بهتر کشاورزی ارگانیک ضروری است این اصول اساس رشد و توسعه کشاورزی ارگانیک را فراهم نموده اند و باعث بهبود و ارتقای جهانی کشاورزی شده‌اند.
به دلیل نیاز روزانه مردم به تغذیه ،کشاورزی از مهمترین و بیشترین فعالیت‌های بشر از ابتدا تا به حال و در آینده خواهد بود.اصول اساس رشد و توسعه کشاورزی ارگانیک را فراهم نموده اند و باعث بهبود و ارتقای جهانی کشاورزی شده‌اند.
اصول کشاورزی ارگانیک برای کلیه حرکات ارگانیک در جهان و در تمام جهات سودمند می باشد و توسعه، پیشرفت و هدایت کلیه برنامه ها و استاندارد ها و همچنین هماهنگی را در عرصه جهان باعث شده است.
۱- اصل سلامت
۲- اصل اکولوژی
۳- اصل انصاف و عدالت
۴- اصل مراقبت
کشاورزی ارگانیک سلامت خاک ها، گیاهان، حیوانات، انسان ها و کره زمین را که هیچ یک از دیگری مجزا و مستقل نیست را باید حفظ و افزایش دهد.
این اصل خاطر نشان می سازد که سلامت افراد و جوامع انسانی از سلامت اکوسیستم مجزا نبوده و خاک های سالم ، محصولات سالم و حیوانات و انسان های سالم را بوجود می آورند.
کشاورزی ارگانیک باید براساس سیستم ها و سیکل های اکولوژیکی، کار با آنها، رقابت آنها و کمک به پایداری آنها بنیان گذاشته شود. ریشه های این اصل کشاورزی ارگانیک درون سیستم های زنده و پویای اکولوژیکی، قرار دارد و نشان دهنده این است که تولید بر اساس چرخه‌ها و پروسه‌های اکولوژیکی می باشد.موادغذایی و رفاه داخل اکولوژی و محیط خاص آن محصول فراهم می‌گردد. برای مثال در تولید محصولات زراعی و باغی در خاک زنده، حیوانات در اکوسیستم کشاورزی، ماهی ها و ارگانیسم های آبزی در محیط آبی مد نظر است.
کشاورزی ارگانیک باید با توجه به فرصت ها و قابلیت های زندگی و محیط های عمومی اطمینان از انصاف را ایجاد نماید.انصاف بوسیله عدالت، ، احترام، رعایت و ملاحظات تقسیمات جهان، ارتباطات بین انسانی تا وابستگی های دیگر زندگی های آفریده شده را شامل شود.این اصل بیان می نماید که حیوانات باید در طول زندگی با شرایطی که مطابق با فیزیولوژی و رفتارهای طبیعی و رفاه آنهاست پرورش یابند.
منابع طبیعی و محیطی که برای تولید مورد استفاده قرار می گیرند باید از لحاظ اکولوژیکی و اجتماعی مدیریت شده باشند تا برای نسل‌های آینده حفظ شوند.
کشاورزی ارگانیک باید به صورت پیشگیرانه و مسئولانه به منظور حمایت از سلامت و آسایش نسل های بعد و محیط مدیریت شود.کشاورزی ارگانیک سیستم پایدار و زنده ای است که به شرایط و تقاضاهای داخلی و خارجی پاسخ می دهد.مشاغل مرتبط با کشاورزی ارگانیک ارتقاء کارایی و افزایش سودمندی را در پی خواهند داشت که البته نباید سلامتی و رفاه را به خطر بیندازد. در نتیجه تکنولوژیهای جدید و متد های موجود باید مورد ارزیابی و بازنگری قرار گیرند.اطلاعات و مفاهیم اکوسیستم و کشاورزی باید تحت مراقبت قرار گیرند تا از ارائه مفاهیم معیوب و ناقص جلوگیری شود.اقدامات پیشگیرانه و ضمانت(گواهی کردن) به عنوان کلید مرتبط با توسعه و تکنولوژی در این اصل کشاورزی ارگانیک برگزیده شده اند.
