گردشگری فضایی و سفر به فضا به یکی از بحث های داغ سال های اخیر تبدیل شده است. بعد از دهه ها کاوش در فضا و تلاش برای گسترش دانش فضایی، حالا با پیشرفت تکنولوژی، بشر به فکر آن افتاده است که سفرهای فضایی را تبدیل به منبعی برای کسب درآمد کند، تا حدی که شرکت های مطرح دنیا در رقابتی تنگاتنگ سعی دارند در این حوزه از یکدیگر پیشی بگیرند. اگرچه طرح های گردشگری فضایی در سال های آینده محقق خواهند شد، اما تاکنون استقبال قابل توجهی از سوی مردم دنیا از این طرح ها شده است. در ادامه به چند حقیقت جالب درباره سفرهای فضایی میپردازیم.
در ماه مارس سال میلادی جاری بود که دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا، به آژانس فضایی ناسا اعلام کرد تا سال ۲۰۳۳ باید امکان سفر به مریخ فراهم شود و حالا ناسا در حال ساخت راکت جدیدی است که «سیستم پرتاب به فضا» (Space Launch System) نام دارد. انرژی حرارتی ای که از راکت های بالا برنده قدرتمند این سیستم طی همان دو دقیقه مرحله پرتاب تولید میشود به حدی است که میتواند انرژی ۹۲ هزار خانه را برای یک روز کامل تأمین کند.
همین حالا دست کم چهار شرکت خصوصی با یکدیگر در رقابت هستند تا اولین تاکسی سرویس فضایی را برای بردن متقاضیان به فضا ارائه دهند. این شرکت ها عبارتند از: بوئینگ، اسپیس ایکس (متعلق به ایلان ماسک)، بلو ارجین (متعلق به جف بزوس) و ورجین گلکتیک (متعلق به ریچارد برنسون). احتمالا اولین سفرها تا نزدیکی مرز فضا انجام خواهد شد، یعنی بیشتر از ۱۰۰ مایل (حدود ۱۶۱ کیلومتر) بر بالای کره زمین که در آنجا گردشگران میتوانند حالت بی وزنی را تجربه کنند و از منظره های شگفت انگیزی که میبینند لذت ببرند. در حال حاضر بلیت های سفر فضایی شرکت ورجین گلکتیک به قیمت ۲۵۰ هزار دلار به فروش میرسد و تاکنون ۷۰۰ نفر ثبت نام کرده اند.
اوایل سال آینده میلادی، تماس تلفنی از فضا امکان پذیر خواهد شد. شرکتی آلمانی با همکاری شرکت نوکیا اقدام به ساخت اولین شبکه ۴G در کره ماه در سال ۲۰۱۹ کرده است. این سیستم به فضانوردان این امکان را میدهد تا ویدئوهای خود را به زمین ارسال کنند. شرکت های دیگری هم در حال طراحی منظومه های ماهواره ای هستند که دسترسی به اینترنت را برای همه ساکنان زمین امکان پذیر میسازد.
در جاذبه نزدیک به صفر فضا، توده استخوانی و عضلانی تان از دست میرود و جریان خون دوباره در بدن تان توزیع میشود، مسأله ای که باعث خستگی قلب خواهد شد. به علاوه در فضا در معرض میزان قابل توجهی از تشعشعات قرار میگیرید. طبق ارزیابی های ناسا، میزان تشعشعاتی که یک فضانورد در معرض آن قرار میگیرد دست کم به اندازه ۱۵۰ بار رادیوگرافی قفسه سینه است.
بیش از نیمی از فضانوردان امریکایی، به ویژه بعد از حضور طولانی مدت در ایستگاه فضایی بینالمللی، از مشکلات چشمی رنج میبرند. محققان معتقدند این مشکلات ناشی از جابهجایی مایعات در بدن است که به اعصاب چشمها فشار وارد میکند. این فشار همچنین میتواند باعث پهن شدن دائمی کره چشم شود.
بعد از یک ماه حضور در فضا، مقدار قابل توجهی از پوست پاهایتان (پینه های پا) ریزش میکند و پوست تان به لطافت پوست یک بچه میشود. اما آیا حضور در فضا ما را جوان میکند؟ محققان با بررسی دی ان ای فضانوردی به نام اسکات کلی متوجه شدند انتهای کروموزوم های او طی ۳۴۰ روز حضورش در فضا بلندتر شده بود. نکته عجیب این است که معمولا با بالا رفتن سن انتهای کروموزوم ها کوتاه میشود. اگرچه به تحقیقات بیشتری در اینباره نیاز است اما حالا این سوال مطرح است که آیا حضور در فضا روند پیری را معکوس میکند.
وقتی روی کره زمین هستیم، نیروی جاذبه به ستون فقرات فشار میآورد. اسکات کلی در زمان حضورش در ایستگاه فضایی بین المللی به دلیل جاذبه نزدیک به صفر فضا، قدش به اندازه ۲ اینچ (حدود ۵ سانتیمتر) بلندتر شده بود. متأسفانه بعد از بازگشت به زمین، قدتان به همان اندازه سابق بر میگردد.
یک شرکت امریکایی به نام اوراین اسپن اخیرا امکان رزرو یک هتل مجلل فضایی را فراهم کرده است که در سال ۲۰۲۲ افتتاح خواهد شد. با پرداخت ۹/۵ میلیون دلار میتوانید اقامتی ۱۲ روزه در این هتل داشته باشید و پیش از آن به مدت ۳ ماه تحت آموزش قرار میگیرید.
آژانس فضایی روسیه هم اعلام کرد در سال ۲۰۲۱ هتلی را به شکل سفینه فضایی برای اتصال به ایستگاه فضایی بین المللی پرتاب خواهدکرد.
لباس های فضانوردی ناسا حدود ۱۲۷ کیلوگرم وزن دارند اما به دلیل آنکه در فضا جاذبه نزدیک به صفر است، وقتی این لباس ها بپوشید، سنگینی شان را احساس نخواهید کرد.
فضانوردها بیشتر از ۲۰۰ انتخاب برای غذا و نوشیدنی دارند اما افسانه ای وجود دارد که آن ها بستنی مخصوصی به نام «بستنی فضانورد» دارند. این تصور اشتباه است و آن ها هم بستنی معمولی میخورند.
اما خوردن یک ماده غذایی در فضا توصیه نمی شود و آن چیزی نیست جز نان. در سال ۱۹۶۵، بعد از آنکه دو فضانورد ناسا یک ساندویچ گوشت خوردند، خرده های نان در همه جای سفینه به پرواز در آمدند و تجهیزات آن را دچار اشکال کردند. البته خوردن نان های ورقهای ایرادیندارد.
آبی که در فضا مینوشید در حقیقت تصفیه شده عرق و ادرار خود شما است. از سال ۲۰۰۸، بیشتر از ۱۰،۲۰۵ کیلوگرم آب از ادرار خدمه ایستگاه فضایی بین المللی به دست آمده است.
بعید نیست آن ستاره دنباله داری که با دیدنش آرزو کردید تکه ای از مدفوع فضانوردها بوده باشد! مدفوع فضانوردان ایستگاه فضایی بین المللی، بعد از منجمد و خشک شدن، هر از گاهی در فضا تخلیه میشود. این تکه های مدفوع وقتی به نزدیکی کره زمین میرسند، در برخورد با اتمسفر زمین آتش میگیرند و شبیه به ستاره دنباله دار به نظر میرسند.
اگر تصمیم ندارید سفرهای فضایی را تجربه کنید، کماکان میتوانید مکان ایستگاه فضایی بین المللی را دنبال کنید. از آنجایی که برق ایستگاه فضایی از طریق پنل های خورشیدی متعدد آن تأمین میشود، ممکن است گاهی حتی در شهرهای بزرگ بتوانید آن را هنگام سحر یا غروب افتاب در آسمان ببینید. جدول های رؤیت ایستگاه فضایی بین المللی را میتوانید در سایت ناسا ببینید.
تصور میشود ماموریتهای فضایی بلندمدت باعث ناباروری فضانوردان شود. در یک آزمایش، که حالت بی وزنی فضا شبیهسازی شده بود، موشهای نر به مدت شش هفته معلق ماندند. در نتیجه این آزمایش بیضههای آنها کوچک شده و تعداد اسپرمها بسیار کاهش یافت که آنها را نابارور میکند. موشهای ماده هم به سرنوشت مشابه و حتی بدتری دچار شدند. تخمدانهای آنها پس از ۱۵ روز کار خود را متوقف کردند و زمانی که به زمین برگشتند، ژن تولید کننده استروژن (هورمون زنانه) از کار افتاده بود در حالی که سلولهای تولید کننده تخمک نیز در حال مرگ بودند.
هم چنین سفر فضایی باعث کاهش میل جنسی هم میشود. در یک آزمایش، دو موش نر و پنج موش ماده که به فضا فرستاده شدند از جفتگیری امتناع میکردند. بااین حال برخی محققان اصرار دارند که سفرفضایی هیچ تاثیری روی میل جنسی یا ناباروری ندارد. مردان فضانوردی هم بوده اند که چند روز پس از بازگشت به زمین همسر خود را باردار کرده اند و زنان فضانورد هم پس از بازگشت به زمین باردار شده اند، اگرچه نرخ سقط جنین در آنها بالاتر است. تاثیر سفر فضایی روی تولیدمثل هنوز بحث برانگیز است و از روی ظاهر نمیتوان قضاوت کرد. ناسا تلاش میکند تعداد اسپرمهای مردان فضانورد را بعد از بازگشت به زمین بشمارد تا به نتایج مطمئن تری برسد.
در ایستگاه فضایی بینالمللی، میز غذاخوری در بخش روسی قرار دارد و فضانوردان برای صرف غذا دور آن جمع میشوند. طی قریب ۴۰ سالی که از پروازهای ایستگاههای مداری میگذرد، آداب و تشریفات مخصوص “فضایی” ، برای خوردن غذا به وجود آمده است. بطور مثال بعد از صرف غذا، شستن قاشق معمول نیست. انجام چنین کاری به دلیل کمبود آب از یک سو و وضعیت وزنی از طرف دیگر بسیار مشکل است.
به همین دلیل هر فضانورد سرویس غذاخوری خود را دارد که در یک دستمال مخصوص قرار دارد و نام فضانورد بر روی دستمال نوشته شده است. تنها او از آنها استفاده میکند. آنها موظفند بعد از خوردن غذا، به جای شستن، با دستمالهای نمدار ضدعفونی شده، آنها را پاک کنند.
برای جلوگیری از شناور شدن قاشق، چنگال و کارد غذاخوری، آنها را یا با نخ به دستمال مخصوص نگهداری میبندند که آن پارچه هم با چسبک به لباس فضانورد چسبیده است و یا با استفاده از آهنربا آن ها را بر روی میز یا کیف مخصوص، ثابت نگه میدارند.
اما فضانوردان مجاز نیستند هر اندازه که دلشان میخواهد غذا بخورند. میزان مصرف غذای هر کیهان نورد با فرمول مخصوصی محاسبه شده است.فرمول محاسبه کالری این انتخاب عبارت است از :
برای آقایان :
(س ۸/۶ ) – (ق ۵ ) + ( و ۷/۱۳ ) +۶۵
و برای خانم ها:
(س ۷/۴ ) – (ق ۷/۱ ) + ( و ۶/۹ ) +۶۶۵
در این فرمول س= سن، ق= قد و و= وزن است.
از میان دهها غذای اعلام شده، فضانوردان میتوانند با در نظر گرفتن مقدار کالری محاسبه شده برای آنها، اغذیه مورد علاقه خود را انتخاب کنند.
گوش داخلی انسان مانند یک شتاب سنج عمل میکند. به عبارت ساده وقتی که تغییری ناگهانی در حرکت و سرعت انسان رخ میدهد گوش میانی باعث میشود که دچار سرگیجه نشده و احساس بدی نداشته باشیم. در هنگام سفر به فضا این داستان کاملاً متفاوت خواهد بود زیرا این ابزار بسیار کوچک اما موثر دیگر کارآیی خود را از دست خواهد داد. فضانوردان گزارش داده اند که در سفر به ایستگاه فضایی تا یک یا دو روز احساس ناخوشایندی داشته و نوعی حس گیجی و ناخوشی را تجره کرده اند. چنین مشکلی با اختراع جاذبه مصنوعی حل خواهد شد.
ناسا در طراحی اولین لباس فضایی خود یک چیز را نادیده گرفته بود. ظاهرا دانشمندان ناسا فراموش کرده بودند که فضانوردان ممکن است نیاز به دفع ادرار داشته باشند. همین غفلت باعث شد آلن شپارد، اولین آمریکایی در فضا، لباس فضانوردی خود را خیس کند. این موضوع باعث بحثهای زیادی شد، زیرا دانشمندان ناسا میترسیدند که ادرار، اتصال کوتاه قطعات الکتریکی لباس فضانوردان را قطع کند. برای حل این مشکل ناسا یک سیستم مدیریت ادرار و مدفوع طراحی کرد که به طور خاص برای زنان ساخته شده بود، اما برای مردان هم قابل استفاده بود.در سال ۱۹۸۸ ناسا این سیستم را با یک پوشک با قدرت جذب حداکثر جایگزین کرد. به هر فضانورد برای هر ماموریت سه پوشک مخصوص داده میشود. آنها یکی از این پوشکها را هنگام رفت و یکی را هنگام برگشت به زمین میپوشند و سومی هم برای مواقع لزوم استفاده میشود.
ناسا برنامه مشخصی ندارد که با اجساد فضانوردانی که در فضا میمیرند چه کند. در واقع ناسا حتی انتظار ندارد که فضانوردان در فضا بمیرند بنابراین به فضانوردان آموزش نمیدهد که هنگام مرگ همکارشان چه کار کنند. اما اگر فضانوردی در فضا بمیرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ درواقع احتمال این اتفاق حتی از برنامههای بلندمدت ناسا مثل سفر به مریخ هم بیشتر است.
یک گزینه این است که جسد در فضا رها شود. اما در واقعیت این گزینه ممکن نیست، زیرا سازمان ملل متحد ریختن آشغال در فضا را ممنوع کرده که شامل اجساد هم میشود. زیرا نگرانند آنها با سایر فضاپیماها برخورد کنند یا سیارات دیگر را آلوده کنند. گزینه دیگر نگه داشتن جسد داخل فضاپیما و دفن آن به محض بازگشت به زمین است. اما روی این گزینه هم نمیتوان حساب کرد، چون نمیتوان زندگی سایر فضانوردان را در معرض خطر قرار داد. آخرین گزینه، اگر انسان بتواند در مریخ ساکن شود استفاده از جسد به عنوان کود است. با این حال، هنوز در اینکه انسان میتواند کود خوبی باشد شک و تردید وجود دارد.
در حال حاضر ناسا با یک شرکت دفن کار میکند تا بتواند جسد را در یک کیسه خواب محفوظ از هوا مهر و موم کند و به بیرون فضاپیما متصل کند، جایی که در معرض هوای بسیار سرد فضا قرار میگیرد. جسد منجمد میشود، تکان میخورد و در نهایت حین حرکت فضاپیما به صورت ذرات بسیار ریزی درمی آید. وقتی فضاپیما به زمین برگردد، تنها چیزی که از فضانورد مرده باقی مانده ذرات بسیار ریز شبیه گردو خاک خواهد بود.
به منظور آمادگی برای سفر به مریخ، محققان ناسا تحقیقات زیادی را در مورد تاثیر تشعشعات در صورت اقامت دراز مدت در فضا انجام داده اند. اتمسفر موجود در مریخ نسبت به اتمسفر زمین بسیار ضعیف تر است از این رو اتمسفر مریخ به خوبی اتمسفر زمین قادر به دفع کردن تشعشعات فضایی نیست. از این رو قبل از سفر به فضا و مریخ باید تمهیدات لازم در این مورد اتخاذ شوند.
اگر تابحال از خود پرسیده اید که در صورت ایجاد مشکلی در فضاپیماها، فضانوردان چگونه میتوانند در فضای باز زنده بمانند پاسخ شما چنین خواهد بود: فضانورد در کمتر از ۱۵ ثانیه بیهوش خواهد شد. پس از آن نیز خفگی رخ خواهد داد. قرار گرفتن به مدت ۱۰ ثانیه در فضای باز باعث خواهد شد که خون شما به شکل حباب دربیاید و ریه های در کمتر از ۳۰ ثانیه از کار خواهند افتاد. روی هم رفته در کمتر از یک دقیقه فرد خواهد مرد.
