بهطور کلی ماشین آلات صنعتی و تجهیزات مورد استفاده در ساخت وسازها، با توجه به عوامل مختلفی انتخاب شده و مورد استفاده قرار میگیرند. برخی از این عوامل عبارتند از مساحت زمین، ارتفاع ساختمان، محدودیتهای موجود، زمان تحویل پروژه و همچنین نوع اسکلتبندی ساختمان.
بهطور کلی ماشین آلات صنعتی و تجهیزات مورد استفاده در ساخت وسازها، با توجه به عوامل مختلفی انتخاب شده و مورد استفاده قرار میگیرند. برخی از این عوامل عبارتند از مساحت زمین، ارتفاع ساختمان، محدودیتهای موجود، زمان تحویل پروژه و همچنین نوع اسکلتبندی ساختمان.
در یک دستهبندی کلی، ماشین آلات ساختمانی که در محل کارگاهها و احداث پروژه مورد استفاده قرار میگیرند، بهصورت زیر دستهبندی میشوند:
ماشین آلات سنگین: مانند لودر، بلدوزر، گریدر، بیل مکانیکی و…
ماشین آلات نیمه سنگین: مانند کمپرسی، آبپاش، پمپ بتن فنیشر و…
ماشین آلات سبک: مانند لندرور و…
سایر ماشین آلات ساختمانی: مانند ویبراتور، ماسه شور و…
در ادامه به معرفی برخی از ماشین آلات ساختمانی میپردازیم.
تراکتورازمهمترین ماشین الات راهسازی وساختمان سازی است که دارای کاربردهای متعددی است هدف اولیه تراکتوربه جلوراندن ویا کشیدن اقسام بارها میباشند برروی تراکتورانواع لوازم مکانیکی را میتوان نصب کرد لوازمی ازقبیل : بیل های مکانیکی ریپرها تیغه های بولدوزر دکل های لوله گذار جانبی کج بیل ها نهرکن ها وغیره به علاوه ازتراکتور استفاده های دیگری هم میکنند نظیرکشیدن اسکریپر واگن وغیره .
تراکتورها ازموتورهای دیزل که معمولا توربو شارژ هستند نیرومیگیرند ودرانواع استاندارد ودنده اتوماتیک موجودهستند
همچنین کنترل آنها به صورت کنترل هیدورلیک ودنده اتوماتیک است تراکتورها بردونوع کلی چرخ زنجیری وچرخ لاستیکی میباشند .
بولدوزرها موارد استفاده فراوانی دارند که ازمیان میتوان به موارد زیراشاره کرد
۱) تصطیح زمین وپاک سازی آن ازبوته ها وکنده های درخت
۲) ایجاد راههای اولیه درکوهستانهای وزمینهای سنگ لاخی
۳)جابجا کردن توده خاک به صورت فشاردادن درحجم های زیاد
۴)کمک به هل دادن اسکریپرها
۵)خش کردن خاک درخاکریزها
۶)پشته کردن خاک درکنارنهرهای ایجاد شده
۷)تصطیح وپاک سازی بقایای مانده از عملیات ساختمانی تشکیل شده است.بیل کششی قادر است در سطوح خیلی بالاتر وخیلی پایینتر از سطح اتکاء خود است ودر انواع زمینهای مورد استفاده قرار می گیرد. بازوی طویل آن برای حفاری و تخلیه مواد کنده شده مفید بوده وزمان سیکل کار کوتاه از محاسن این ماشین میباشند.
د- جرثقیل
جرثقیل تشکیل شده از اطاق فرمان ویک تیر بلند مشبک وقلب جرثقیل و معمولا برای باند کردن اجسام سنگین وحرکت دادن آنها بکار میرود. با اتصال دستگاههای مختلف به انتهای تیر مشبک بلند جرثقیل میتوان از استفاده های دیگری نمود.جرثقیل ها هم بر دو نوع مکانیکی و هیدرولیکی میباشند که امروزه بیشتر هیدرولیکی میباشند.
۳)اسکریپر
اسکریپر ماشینی است که عمل بارگیری وحمل وتخلیه مواد خاکی در مسافتهای متوسط و زیاد را به تنهایی انجاممی دهد.
اسکریپرازسه قسمت اصلی تشکیل شده است : قسمت بارگیر (جام ) دیوار جلویی قسمت بارگیرودیواره عقب جام یا دیواره تخلیه قسمت جام که معمولا سربازاست دارای یک تیغه برنده قابل تعویض درقسمت پایین میباشند این تیغه درحین بارگیری به داخل خاک نفوذ میکند وبا برش خاک آنرا به داخل جام هدایت میکند. این قسمت قابل حرکت بوده ومیتواند پایین وبالابرود دراسکریپرهای دارای بالابر قسمت بالابرجانشین دیواره جلویی جام میشود دیواره عقب جام یا دیواره تخلیه قابلیت حرکت به عقب وجلورا دارد که با هل دادن خاک به تخلیه بارکمک میکند
اسکریپرها به دودسته موتوردار وبدون موتور تقسیم میشوند امروزه نوع بدون موتورکمترمورد استفاده قرارد میگیرد اغلب اسکریپرها تک محور بوده وتعادل آن ووزن بارآن توسط تراکتورمتصل به آن حمل میشود تراکتورهایی که این اسکریپرها را میکشند ممکن است چرخ لاستیکی وچرخ زنجیری باشند بعضی دیگر قسمتی ازیک تراکتوراسکریپرها هستند بدین معنی که یک تراکتورتک محوره یک اسکریپر تک مجوره رامیکشد اسکریپرها یی که دومحوردارند به وسیله تراکتورهای زنجیردار کشیده میشوند زیرا اینگونه تراتورها نمیتوانند بارقائم را تحمل کنند بنابراین نمیتوانند اسکریپرها یک محوره را بشکند امروزه بندرت ازاسکریپرها چرخ زنجیری استفاده میشود. اسکریپرهایی که توسط تراکتورچرخ لاستیکی کشیده میشوند به انواع زیرتقسیم بندی میشوند:
۱)تک موتوره دومحوره
۲)سه محوری
۳)دودیفرانسیل
۴)اسکریپرهای دوموتوره
۵)اسکریپرهای دارای بالابر
۶)فشاری-کششی
اسکریپرهای تک موتوری دومحوری از یک تراکتور تکمحوره استفاده میکنند وبه دلیل مسئله تعادل این تراکتور بدون اسکریپر مربوطه قادربه حرکت نیست اسکریپرهای سه محوری توسط یک تراکتورکشیده میشوند ماشینهای چند دیفرانسیلی دارای چرخهای گردنده دراسکریپر و در تراکتور هستند اسکریپرهای دوموتوره دارای موتورهایی چداگانه برای حرکت اسکریپروچرخهای گردان آن میباشند اسکریپرهای دارای بالابردارای یک بالابرنردبانی درجلوی جام بوده ودرعمل کندن وانتقال مواد کنده شده به داخل جام کمک میکند دراین نوع اسکریپرها به دلیل قدرتی که بالابربه اسکریپر میدهد به تراکتورکمکی جهت بارگیری احتیاجی نیست
بدون اغراق لودرکاربردی ترین ماشین درانجام کارهای ساختمانی وعمرانی است این ماشین که درانداره های مختلف ساخته میشود به دلیل عملکرد وانعطاف پذیری زیادی که دارد ونیزبا تغییر جام میتواند بسیاری ازکارها رانجام دهد .
لودرموارد استفاده بسیاری دارد که برخی ازآنها عبارتند ازایجاد خاکریزها حفاری زیرزمین بناها پرکردن خندقها وخاکریزی اطراف لوله های کارگذاشته شده درکانالها بارکردن کامیونها حمل بتن به محل قالبها وبلند کردن وحمل مصالح ساختمانی به ماشین لودرمیتوان انواع ملحقات را نصب کرد وکاربردهای دیگری ازآن گرفت نظیربرف روب کانال کن لوله برلوله گذار جرثقیل لیفت تراک
الف – لودرچرخ لاستیکی
این لودرها دراقسام کوچک خیلی بزرگ ساخته میشود چرخهای بزرگ لاستیکی به این نوع لودرها قدرت تحرک وسرعت فراوانی میبخشد فشاروارده برزمین توسط این لاستیکها کم بوده ومیتوان این فشار را با تغییرمیزان باد لاستیکها تغییرداد باین همه درزمنیهای دارای سنگهای تیزامکان آسیب این لاستیکهاوجوددارد درضمن درزمینهای خیس وگل آلود نیزکارکردن بالودرچرخ لاستیکی مشکل است البته زنجیرهای سیمی مخصوص جهت حفاظت لاستیکها وجود دارد که میتوان برای ازدیاد اصطکاک لاستیکها باسطح زمین آنها رابه کاربرد نوعی ازلاستیکهای جدید ساخته شده اند که دارای عاجهای خیلی ضخیمی هستند ومیتوانند درمناطق سنگی کارکنند این لودرها بردونوع معمولی وکمرشکن هستند ؛ نوع کمرشکن که بیشتر درلودرهای بزرگ بکاربرده میشوند ودارای نوعی شاسی هستند که قسمت عقب لودررابه قسمت جلو توسط یک مفصل متصل میکنند این حالت مفصلی قدرت مانوروشعاع گردش ماشین را نسبت به شاسی های ثابت ( غیرمفصلی ) زیاد میکند درانواع مدرن این ماشین آلات ازسیستمهای فرمان وکنترل هیدرولیکی والکتریکی جهت راحتی وعملکرد بهترراننده استفاده شده است سیستم فرمان این ماشین ها به دونوع است درلودرهای معمولی سیستم فرمان بوسیله فرمان وحرکت چرخها عمل میکند امادرنوع کمرشکن سیستم فرمان به وسیله دوجک هیدرولیکی عمل می نماید
ب – لودرهای چرخ زنجیری
لودرهای چرخ زنچیری مانند لودرهای چرخ لاستیکی عمل میکنند با این تفاوت که فشارکمی که برزمین وارد میکنند باعث میشود که لودرهای با چرخ زنجیردار بتوانند در زمینهایی کار کنند که قابل استفاده برای لودرهای لاستیکدار نیستند اصطکاک زیاد آنها بازمین باعث میشودکه بتوانند نهایت استفاده را ازقدرت موتوردرکند زمین بنمایند وچون زنجیردارند هنگام کار درمناطق دارای سنگهای تیز خطر پاره شدن لاستیک وجود ندارد لودرهای زنجیردار قادر به حرکت برروی سطحهایی باشیب جانبی ۳۵% میباشند درصورتی که این رقم برای لودرچرخ لاستیکی ۱۵% است همچنین لودر زنجیردار میتواند ازشیب ۶۰% بالا برود درحالیکه این رقم برای لودرلاستیک دار به حدود ۳۰% محدود میشود سرعت لودرزنجیردارخیلی کمتر ازلودر لاستیک دار بوده به همین علت درمواردی که فاصله حمل مواد وبازگشت به محل بارگیری زیاد باشد راندمان این ماشین نسبت به نوع لاستیک دار پایین است.
ج- بکهولودر
این ماشین آلات درواقع لودرهای کوچکی هستند که درپشت خود یک بیل مکانیکی دارند وبرای کارهای سبک استفاده میشوند کلیه مشخصات عمومی آنها مانند لودرها وبیلهای مکانیکی است به دلیل دوکاره بودن این ماشین دربسیاری ازپروژه ها ی کوچک ازاین وسیله استفاده میشود بخصوص اگرپروژه مربوط به کندن خندق باشد.
همانطورکه گفته شد در قسمت عقب این ماشین یک بیل مکانیکی وجود دارد قدرت این بیل نیزبراساس زاویه آن بازمین وشعاع عملکرد بازوها فرق میکند شرکتهای سازنده براساس نوع ماشین آلات نمودارهایی مبنی برقدرت بیل درحالات مختلف ارائه میدهند .
اگرچه برای حمل ونقل مواد خاکی ازوسایلی مانند اسکریپرها تسمه نقاله وقطاراستفاده میشود ولی معمول ترین وسیله برای حمل ونقل مواد خاکی کامیونها هستند این ماشینهای حمل کننده بخاطرسرعت زیاد برروی راههای هموار همچنین ظرفیت زیاد هزینه حمل ونقل مواد را نسبتا پایین میآورند کامیونها دارای قابلیت انعطاف زیادی میباشند زیرا تعدادی ازآنها را که دریک پروژه مورد استفاده قرار میگیرند میتوان زیاد یا کم نمود تادرظرفیت مورد نیاز تعدیل بوجود آید کامیونها به دونوع معمولی (MING TRUCK) وکمرشکن (ARTICULATED TRUCK)
الف – کامیونهای معمولی
این کامیونها دردونوع یکی مخصوص حرکت درجاده ها ودیگری مخصوص حرکت خارج ازمحدوده جاده (HIGHWAY&OFF HIGHWAY TRUCKS) ساخته میشوند .
کامیونهای خارج جاده ای میتوانند درابعاد بزرگتروباظرفیت چند صدتن ساخته شوند هرکدام ازآنها انواع مختلف دارند اما نوع کمپرسی آن بیش ازسایرانواع آن به کاربرده میشود کامیونهای کمپرسی درمورد حمل مواد دارای انعطاف پذیری زیاد بوده وبخصوص نوع جاده روآن با سهولت بسیاردرپروژه های مختلف قادربه حرکت میباشند نوع مختلف کامیونهای کمپرسی وجود دارد مثلا این کامیونها درانواع دیزلی یا بنزینی یک یا دودیفرانسیلی ودویا سه محوری به بازار عرضه میشوند.
ب- کامیونهای کمرشکن
همانطور که ازنام این نوع کامیونها مشخص است ازدوقسمت تشکیل شده اند قسمت موتوروقسمت مخزن که توسط یک مفصل به هم متصل هستند درواقع کامیونهای کمرشکن تریلرهای مخصوص حمل مواد خاکی هستند.
دامپ تراک
دامپ تراکها از بزرگترین ماشین آلات ساخته شده به دست بشر میباشند. این ماشینهای غول پیکر توانایی جابهجایی ۹۰ الی ۳۰۰ تن بار را دارند. دامپ تراکها بهمنظور جابهجایی موادی مانند شن، ماسه، سنگ ریزه، نخالههای معدنی و ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرند.
اکسکاواتور بیل چرخشی
اکسکاواتور بیل چرخشی، یکی از بزرگترین ماشینهای حفاری و استخراج است. این ماشینها به کمک بیلهای خود که به دور یک چرخ بزرگ نصب شدهاند، در زمینهای نرم و نیمه سخت به کندن زمین میپردازند. این ماشین غول پیکر قادر به استخراج روزانه ۲۰۰ هزار تن مادهی معدنی است.
پیکور مکانیکی
پیکور مکانیکی، متهای است که بر روی بیل مکانیکی نصب شده و جهت تخریب سطوح و سازهها به کار میرود. این چکشها که قدرت تخریبی بالایی دارند متناسب با اندازهی بیل هیدرولیکی انتخاب میشوند. معمولا در مصارف شهری مانند راهسازی، خیابانسازی و کارهای عمرانی و ساختمانی از چکشهای سایز کوچک تا متوسط استفاده میشود.
پمپ هوایی بتن ریزی – پمپ دکل
از این پمپها به منظور انتقال بتنهای اماده از میکسر به نقاط مختلف سازه استفاده میشود. در مواقعی که نیاز به انتقال بتن به ارتفاعات بالایی از سازه(مانند هنگام ساخت برج ها) میباشد، از پمپهای هوایی بتن ریزی استفاده میشود.
لودر
لودر که یکی از پر کاربردترین ماشین آلات عمرانی و ساختمانی میباشد، در دو نوع چرخ لاستیکی و زنجیری دیده میشود. از جمله موارد کاربرد لودرها میتوان به ایجاد خاک ریزها، حفاری، حمل بتن به محل مورد نظر، بلند کردن و جابه جایی مصالح ساختمانی اشاره کرد.
غلتکها و ماشین آلات آسفالت کاری
از موضاعات مهم و چالشی در راه سازی و عملیات ساختمانی، تنظیم چگالی و سفتی لایههای خاک(که نقش زیرلایه را برای آسفالت یا ساختمان دارند) به میزان مطلوب میباشد. یکی از ماشین آلاتی که برای این منظور بهطور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد، غلتکها میباشند. غتلکها را میتوان در انواع غلتکهای پاچه بزی، شبکهای، ارتعاشی، فولادی صاف، پنوماتیک، کفشدار و بولدوزرهای متراکمکننده معرفی کرد.
انواع گریدر و کاربردهای آن
گریدرها از جمله ماشین آلات سنگین مهندسی هستند که کاربرد عمده انها در شیب سازی و مسطح کردن جاده و مساحت مورد نظر میباشد. از گریدرها به منظور پخش کردن مواد خاکی، پخش مصالح در شانه سازیهای راه، شیببندیهای دقیق، کندن جوی و… استفاده میشود. گریدرها بهطور کلی به دو نوع موتوردار و بدون موتور تقسیم میشوند.
بولدوزر
بولدوزرها از انواع ماشین آلات مهندسی هستند که بهواسطه خزیدن بر روی چرخهای زنجیری که دارند، حرکت میکنند. این چرخها قدرت مانور بالایی به بولدوزر در زمینهای ناهموار میدهد. این ماشینها با داشتن یک تیغه فولادی در جلو، توانایی جابهجایی حجم وسیعی از شن، ماسه، خاک، نخاله و… دارند.
دامپر
دامپرها از جمله ماشین آلاتی هستند که در کارگاهها به منظور جابهجایی مصالح به محلهای مورد نظر استفاده میشوند. این ماشینها برای جابهجایی مصالحی همچون بتن، آجر، سرامیک و… در مقیاس و مسافتهای کوچک طراحی شدهاند. سوخت مصرفی این ماشینها دیزل میباشد.
ماشین قیرپاش
این ماشین که مستقلا متحرک نمیباشد، بر روی شاسی یک ماشین دیگر مانند کامیون سوار میشود. از این ماشین جهت قیرپاشی بر روی قشر نفوذی (پریمکت) و اندود سطحی (تک کت) استفاده میشود. ماشینهای قیرپاش را میتوان بر اساس نوع کاربرد به دو دسته لکهگیر و ماشین قیرپاش برای قیرپاشی سطح زیرین لایۀ آسفالتی طبقهبندی کرد.
کلامشل
کلامشلها که به دلیل شباهات بیل آنها به منقار، بیل منقاری نیز نامیده میشوند، از جمله ماشین آلات مورد استفاده برای عملیات گودبرداری و حفاری هستند. از ویژگیهای متمایز این ماشین نسبت به سایر ماشین آلات حفاری و استخراج، توانایی انجام عملیات در انواع خاک و سنگ و حفاری در زیر آب است. این ماشین همچنین قادر به انجام عملیات در سطحی بالاتر یا پایینتر از محل استقرار میباشد.
بکهولودر
بکهولودر از جمله ماشین آلات ترکیبی است که شامل یک بیل کانال کن در عقب و یک لودر در قسمت جلویی خود است. بخشهای تشکیلدهنده این ماشین شامل لودر، بیل مکانیکی، موتور، پایههای تعادل، سیستم فشار هیدرولیکی میباشد.
فینیشر آسفالت
فینیشرها ماشینهایی عریض هستند که در آسفالتریزی از انها استفاده میشود. این ماشینها با تغذیه آسفالت از منبع بیرونی، آن ها را با ضخامت و طول و عرضی تعریف شده از طرف اپراتور، بر روی سطح(جادهها، پارکینگها) پهن میکنند. در پشت فینیشر منبع تغذیه آن و در جلوی آن صفحهای پهن(هد) قرار دارد.
فینیشر بتن از ماشین آلات ساختمانی
از فینیشر بتن برای روکش دادن سطحی با بتن بر روی سطوح مختلف(به خصوص سطوح عریض و طویل) استفاده میشود. با پیشرفتهای اخیر صورت گرفته در ساخت و تولید این دستگاهها، امروزه این ماشینها قادر به روکش دادن سطوحی با عرض ۵۰ متر میباشند. این ماشینها در دو نوع کلی فینیشر پلی بتن و فینیشر با قالب متحرک دیده میشوند.
پمپ بتن
از این دستگاه برای انتقال بتن مایع از طریق پمپاژ تا ارتفاع مورد نظر استفاده میشود. بهطور کلی میتوان پمپهای بتن را در سه دسته طبقهبندی کرد: پمپ سوار شده بر روی بوم یا کامیون، پمپ تریلر(خطی یا ایستا) و پمپهای با کاربردهای تخصصی. لازم به ذکر است که با استفاده از این پمپها بتنریزی دیگر تحت تاثیر شرایط جوی نخواهد بود.
معرفی انواع جرثقیلها
جرثقیلها بهطور کلی برای جابهجایی مصالح و تجهیزات مورد استفاده قرار میگیرند. بیشترین موارد کاربرد این ماشین آلات در پروژههای صنعتی و عمرانی میباشد. انواع جرثقیل عبارتند از: جرثقیل متحرک، جرثقیل تلسکوپی، تاور کرین، جرثقیلهای کامیونی، جرثقیل مخصوص زمینهای ناهموار، لودر جرثقیل، جرثقیل معلق، جرثقیلهای دروازهای، وینچ دو پل و تک پل، جرثقیل بازویی و جرثقیل بازویی ستونی.
جرثقیل دروازهای
این جرثقیل به صورت تک پل یا دو پل، با کنسول و بدون کنسول دیده میشود. پل جرثقیل دروازهای، توسط پایههایی که در طرفین ان قرار دارد، در ارتفاع قرار میگیرد. این جرثقیل قادر به انجام حرکت طولی در راستای ریلهای فلزی میباشد.
جرثقیل کابلی
اولین جرثقیل کابلی در سال ۱۸۶۰ برای جابهجایی چوب ساخته شد. این جرثقیلها برای حمل و نقل افقی و عمودی مصالح و تجهیزات استفاده میشوند. این جرثقیل ایمنی بیشتری را برای کاربر نسبت به جرثقیلهای برجی و کامیونی فراهم میکند. از اجزای اصلی این ماشین میتوان به کابل اصلی، کابل کشنده، واگن متحرک، دینام و سیستم هدایت اشاره کرد.
معرفی انواع غلتکها
غلتکها بهطور گسترده در عملیات ساختمانی و راهسازی مورد استفاده قرار میگیرند. با حرکت غلتک بر روی خاک، ذرات خاک متراکم شده که به دنبال آن افزایش مقاومت و کاهش نفوذ پذیری خاک را در پی خواهد داشت. غلتکها را میتوان در ۷ نوع طبقهبندی کرد. اما تمامی غتلکها مشترکا از اجزایی مانند موتور مولد انرژی، موتور مولد ارتعاش، صفحات سنگین استوانهای، میله افقی حامل وزنه و زائدهای به منظور نصب وزنه برای کنترل فشار تشکیل شدهاند.
