کرم ابریشم اهمیت اقتصادی زیادی در ایران دارد. پرورش کرم ابریشم به دلیل سود دهی بالا امروزه در دنیا توجههای زیادی را به خود جلب کرده است.
اولین بار چینیها حدود ۵۰۰ سال پیش کرم ابریشم را اهلی کردند و تا ۳۰۰۰ سال راز نحوه تولید آن را حفظ کردند. یک افسانه چینی حاکی از آن است که کشف کرم ابریشم توسط یک امپراطور صورت گرفته است. زمانی که او در زیر یک درخت نشسته و مشغول نوشیدن چای بود، شروع به پیچیدن یک نخ ابریشم اطراف انگشت خود کرد و وقتی ابریشم از بین رفت، یک لارو کوچک از آن باقی ماند. او فهمید که آن لارو منبع ابریشم است و به این ترتیب نحوه تولید ابریشم را آموخته و به دیگران آموزش داد. در رابطه با ابریشم ، افسانههای بسیار زیادی وجود دارد که ابریشم یک کالای لوکس و گران قیمت بوده و توسط دو راهب به ایران گسترش یافت.
کرمهای ابریشم تازه از تخم در آمده همانند خطوط نازک مداد بر روی کاغذ هستند که بعد از گذشت ۴ تا ۵ هفته این خطوط نازک به کرمهای سفید رنگی به طول ۶ تا ۸ متر با سر براق تبدیل خواهند شد . کرمهای ابریشم بالغ دارای هشت جفت پا و نوار بر روی بدن خود هستند . کرمهای ابریشم ، همانند سایر حشرات دارای ریه نبوده و از طریق سوراخهای موجود بر روی بدنشان نفس می کشند .
چهار مرحله چرخه زندگی کرم ابریشم :
تخم، کرم، شفیره، پروانه
تخم کرم ابریشم بیضی شکل و غشایی روی آنرامی پوشاند که دارای منافذ تنفسی بوده است. وزن تخمها دراوایل تخم گذاری سنگین تر است وآنهایی که در مراحل انتهایی تخم گذاری تولید میشوند سبکتر میباشد. رنگ تخمها معمولا زرد روشن است.
سر از پوشش کتینی پوشیده شده اند و شاخکها در دوسوی دهان و هر کدام سه مفصل هستند. دهان از نوع ساینده بوده و دارای لب بالا، آروارههای بالا،ولب پایینی میباشد. سینه از سه بند تشکیل یافته است. شکم کرم ابریشم درمرحله پیش از بلوغ ۱۱ حلقه و در بلوغ دارای ۹حلقه است.
عملیات تفریخ :
جعبه تخم نوغان را ۳ روز در دمای (۱۸-۱۵ سانتیگراد) نگهداری میکنند سپس درجه حرارت محیط را تا زمان تفریخ در حد ۲۵درجه سانتی گرادثابت نگه میدارند.
برای تفریخ، تخم نوغانرا در جعبههایی مانند جعبه شیرینی که کف آن توسط یک ورق کاغذ پوشیده را به آرامی و یکنواخت میریزند.
اگر هوا سرد باشد از یک وسیله گرما زا (بخاری) استفاده میکنند تا دما به ۲۵ درجه سانتی گراد برسد. برای تامین روشنایی اتاق تفریخ نیز از لامپهای مهتابی استفاده میکنند و این لامپها را حدود ۱۸ ساعت روشن میگذارند تا زمانیکه رنگ تخمها بصورت خاکستری روشن تغییر نماید و یا اینکه یک تا دو تخم باز شود و کرم ریز خارج گردد سپس لامپ را خاموش کرده و تا دو روز روی جعبه یک پارچه سیاه میاندازند پس از گذشت این دو روز تخم نوغانها باید حدود ۴ ساعت در معرض روشنایی قرار گیرد تا کرمها یکنواخت تفریخ شوند.
کرمهای ابریشمی دارای اشتهای بالایی بوده و هر چه بالغ تر شوند، اشتهایشان نیز بیشتر خواهد شد. این کرمها حتی در مرحله لارو بودن نیز نیازمند تغذیه شدن مداوم هستند . غذای مورد علاقه کرمهای ابریشم برگ تازه درخت توت است . از تغذیه این کرمها با برگهای مرطوب و پژمرده خودداری کنید. کرمهای ابریشم با خوردن برگهای کاهو و چغندر نیز زنده میمانند، اما ابریشم با کیفیتی تولید نخواهند کرد.
کرمهای ابریشم نیازمند نگهداری در محیطی خشک، خنک و مطبوع هستند. این کرمها را از نور مستقیم خورشید دور نگه دارید و روزانه محل نگهدای آنها را تمیز کنید. قرار گرفتن این کرمها در زیر برگهای پژمرده و خیس شده باعث خفه شدن آنها و یا ابتلا به عفونتهای مختلف میشود. قرار دادن یک ورق روزنامه در قسمت انتهایی محفظه آنها ، تمیز کردن آنها را بسیار آسان تر می کند.
برای حفظ سلامت کرمها در طول چندهفته زندگی، آنها را در خشک ترین حالت ممکن برای محیط نگهداری کنید.
خواب کرمها ( پوست اندازی ) :
در این مرحله کرمها ظاهراً بی حرکت میشوند و پوست اندازی میکنند . در این مرحله کرمها همزمان به خواب نمی روند ، در پایان هر سن اگر دیدید که بیش از ۹۰% کرمها تغذیه نمی کنند و در شرف پوست اندازی هستند پس باید بستر آنها را گسترش داد و بستر کرمها را با آهک سرند شده آهک پاشی نمود. آهک خاصیت گند زدایی دارد و به کاهش رطوبت بستر و خشکاندن برگهای تغذیه نشده باقیمانده و کاهش بیماریهای کرم ابریشم کمک میکند.
قبل از خواب ، بعد از خواب و در نیمه دوره هر سن برای جلوگیری از بیماری محل پرورش را نظافت و ضدعفونی کنید و بقایای کرمها و فضولات چسبیده به در و دیوار اتاق پرورش جمع آوری کنید و شستشو دهید سپس آنها را با فرمالین و یا پودر کلر ضد عفونی کنید.
بعد از انجام خواب کرمها و پوست اندازی توریهای پلاستیکی دارای سوراخهای متناسب را روی بستر پهن کرده و اولین وعده غذاییی هر سن را روی توری قرار دهید تا کرمها برای تغذیه از سوراخهای توری عبور نموده و روی آن شروع به تغذیه کنند.
برای نظافت توری را به همراه کرم و برگهای روی آن کنار بستر قرار داده و پس از نظافت روی آن بستر کرم وبرگ را قرار دهید.
فواید این روش نظافت:
در این روش کرمهای بیمار از باقی کرمها جدا میشوند زیرا کرم هایی که به دلیل بیماری و یا عقب ماندگی نتوانسته اند از توری بالا بیایند در زیر باقی میمانند.در هر مرحله برگدهی ، کرمها مقداری از برگ را تغذیه میکنند و باقی برگ در بستر باقی میماند و این برگها که با مدفوع کرم مخلوط میشود ، موجب تراکم بستر و رشد عوامل بیماری زا بویژه قارچ میشود.
ضد عفونی با فرمالین:
یک لیتر فرمالین ۳۷% را با ۱۱ لیتر آب مخلوط کرده و برای ضد عفونی ۱۱ متر مربع به کار میبرند . قبل از ضد عفونی ، کلیه منافذ و سوراخها و درب و پنجره را میبندند و درجه حرارت اتاق را ۲۵ درجه سانتی گراد تنظیم میکنند.
ضد عفونی با پودرکلر:
۲۰۰ گرم پودرکلر را در ۱۰ لیتر آب حل نموده و خوب بهم بزنید تا پودر حل شود سپس با کمک سمپاش محلول پاشی نمایید.کف اتاقها ( تلمبار)، راهروها، دربهای ورودی و محل نگهداری برگ ( برگخانه ) را نیز با محلول کلر ۱ درصد به فاصله هر چند روز یکبار محلول پاشی کنید.
برای لمس کردن کرمها و یا دادن غذای آنهادستان خود را به خوبی بشویید زیرا کرمهای ابریشم بسیار سریع به بیماریهای باکتریایی مبتلا میشوند. نشستن دستان و لمس نادرست موجب بیماری آنها میشود.
قارچ از دمای بالا و یا رطوبت بالا به وجود میآیند. اگر محیط زندگی کرمها انباشته از فضولات، تار و غذای کهنه برای رشد و تکثیر قارچها مساعد است و کرمها خواهند مرد.پس از مطلع شدن از رشد و تکثیر قارچ در محفظه فورا از الک (غربال) نیم سانتی متری برای کل محتویات داخل محفظه استفاده کرده و اضافات را دور بریزید.
اگر کرمها از قسمتهای زیرین بر اثر شد قارچ، خارج شده اند و برای تنیدن پیله به قسمتهای بالایی آمدند کرمها و پیلهها را به محل دیگری انتقال دهید.
کرمهای ابریشم به علت داشتن بدن ظریف ونرم مستعد خراشیدگی هستند بنابراین لمس نادرست کرمها منجر به مرگ آنها میشود. بنابراین در هنگام لمس کرمها دقت کنید.
کرمهای ابریشم توانایی پرواز کردن را ندارند زیرا بدن آنها به نسبت بال هایشان وزن بیشتری دارد. طول عمر این کرمها تنها به اندازه تولید نسلهای بعدیشان است، چیزی حدود ۲۰ تا ۳۵ روز. معمولا یک کرم ابریشم ماده قبل از مرگ خود حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ تخم به رنگ زرد کم رنگ تولید خواهند کرد.
این کرمها در اواخر فصل زمستان تخم گذاری کرده و کرمها در بهار سر از تخم برخواهند آورد. کرمهای تازه متولد شده به سرعت رشد میکنند و تقریبا بعد از گذشت ۴ هفته به ۷۰ برابر اندازه اولیه خود خواهند رسید.
این کرمها پس از بالغ شدن حداقل دارای ۸ جفت پا ، سر براق و خون زرد رنگ خواهند بود و همان طور که گفته شد این کرمها ریه ندارند و از طریق سوراخهای موجود بر روی سطح بدنشان تنفس میکنند. کرمهای ابریشم تقریبا پس از گذشت ۲۷ روز تغذیه منظم شروع به تنیدن پیله به دور خود خواهند کرد که پیله تنیده شده معمولا به رنگ سفید و یا زرد است و از جنس نخ ابریشم است.
نخ ابریشم در غدد بزاقی کرم ابریشم تولید میشود. تنیدن پیله بعد از گذشت ۳ روز به پایان میرسد و پروانه بالغ پس از گذشت ۲ هفته ، پیله را شکافته و زندگی دوباره خود را آغاز میکند.
همانطور که گفتهایم تشخیص کرمهای ابریشم نر و ماده از یکدیگر بسیار آسان است. کرمهای ابریشم ماده دارای شکم بزرگتری در مقایسه با کرمهای ابریشم نر میباشند.
در اواخر سن پنجم کرمها اشتهای خود را از دست داده و طول بدن آنها کوتاه و مدفوع نرم میشود ، کرمها سر و سینه خود را بالا نگه داشته و تارهای ابریشمی ترشح میکنند . پس از مشاهده این علائم کرمهای آماده را جمع آوری کرده و در محیطی با دمای ۲۵ درجه سانتیگراد و رطوبت ۷۰% نگه دارید.
تدارک تجهیزات تنیدن پیله :
برای اینکه تعداد پیلهها دوبل به حداقل برسد ، فضای راحتی برای کرمها باید فراهم شود. از گیاهان محلی دارای انشعاب برگی یا از کاه و کلش خرد نشده میتوان استفاده کرد.
برداشت پیله:
زمان برداشت پیله هنگام تبدیل کرمها به شفیره و قهوه ای رنگ شدن پوست آنها است. در برداشت پیله ، پیلههای شله رنگی و پوست پیازی و پیلههای دوبل را از پیلههای سالم جدا میکنند و پس از برداشت پیله با دست و یا با ماشین کرک گیری کرکهای روی آن برداشت میکنند.
نکته :
دمای محل نگهداری کرمها باید ۲۵/۵ تا ۳۱ درجه سانتی گراد باشد.
دریک محوطه کوچک کرمها نباید زیاد باشد زیراجمع شدن برگهای خشک قبلی و فضولات، مانع از رسیدن به نتیجه دلخواه خواهد شد.
پیش از قرار دادن غذای جدید، از خشک شدن (و یا اتمام) غذای قبلی اطمینان یابید.
با رشد کرم ها، آنها را به محفظه بزرگتردارای حفره برای تهویه منتقل کنید.
درپوش را هر از گاهی بردارید تا کرمها دچارخفگی نشوند و برگها نیز خشک شوند.
برای نگهداری از کرم ابریشم میتوانید از جعبههای کفش استفاده کنید.
