حشرهاي است از خانواده لپيدوپترها (Bombycidae Lepidoptera ) و از نظر جانور شناسي بومبيكس موري ( Bombyx mori - LINNE) خوانده ميشود. در طول زندگياش داراي چهار مرحله تخم، كرم، شفيره و پروانه بوده و حشرات با دگرديسي كامل محسوب ميشود كه تنها از برگ درخت توت تغذيه ميكند . كرم ابريشم داراي واريتههاي بسيار است كه از نظر مبداء مكاني جغرافيايي به نژادهاي چيني، ژاپني، اروپائي، قارهاي از نظر نسل بيك نسل دو نسلي و چند نسلي و از نظر خواب به سه خوابه ، چهار خوابه و پنج خوابه تقسيم ميشود .درژاپن از صد سال پيش از تلاقي اين نژادها به نژادهيبريد مقاومي دست يافتند كه امروز در تمام دنيا از اين نژادهاي هيبريد استفاده ميشود . بطور كلي زندگي كرم ابريشم از تخم شروع به تخم ختم ميشود در زير خلاصهاي از خصوصيات و رشد زندگاني هر مرحله از كرم ابريشم شرح داده ميشود.
تخم کرم ابریشم یک نسله پس از تولد در حالت طبیعی از درجه حرارت بالا رفته و شروع به رشد میکند . این سیر طبیعی باعث تکمیل و تکوین نطفه میگردد و در طبیعت تغییر ناگهانی شرایط جوی باعث از بین رفتن نطفه تخم میگردد و حتی در بعضی مواقع که هنوز برگ توت موجود نیست کرمها از تخم در آمده و در نتیجه نبودن برگ کرمها تلف شده از بین میروند برای اینکه بتوانند در هر موقع از سال برای پرورش تخم نوغان در اختیار داشته باشند و تخم نوغانهای تولیدی را در شرایط فنی و صحیح در اطاقها و سرد خانههای مجهزی نگهداری و تمام مدت در حرارت و رطوبت معینی حفظ میکنند این شرایط باعث میشود که نطفهها بحالت خواب در آمده و برای بیدار کردن باید کم حرارت آن را بالا برد این موضوع در مبحث کرم ابریشم مفصلا بیان خواهد شد . بنابراین در شرایط معین نطفهها تقویت میشوند و گرنه در غیر اینصورت کرمهای حاصله ضعیف و نسبت به بیماریها حساس خواهند بود و در نتیجه تخمها بخوبی تفریح نشده و محصول بدست آمده کم میشود . در علم امروز میتوانند با شوک شیمیائی (اسید کلرید ریک ) باعث تحریک شدن تخمها و از بین رفتن خواب زمستانه شوند و در نتیجه نطفههای تخم نوغان بیدار شده و شروع به تفریح شدن میکنند . که با این عمل حتی در فصل تابستان و پاییز هم میتوانیم تخم نوغان در اختیار داشته باشیم .
عمل تفریخ در حرارت ۲۵ – ۲۴ درجه سانتیگراد صورت میگیرد و جنین کرم ابریشم بمدت ۱۱ – ۱۴ روز بر حسب نوع تخم نوغان طول میکشد که رشد کند و از تخم تفریح شود (تصویر۳۰) شرح مشخصات تخم نوغان است.
کرم ابریشم پس از خروج از تخم به نوزادی کرمی شکل تبدیل میشود که در اصلاح نوغانداری بنام دوران مورچگی خوانده میشود طول آن در حدود ۳ میلی متر بوده و از موی سیاه پوشیده شده است و ۲۵ تا ۳۰ روز پس از خروج از تخم تشکیل پیله میدهد مدت زمانی بین خروج کرم نوزاد از تخم تا تشکیل پیله را مرحله کرمی( لاوری ) میگویند که طی آن کار پرورش کرم انجام میگیرد .
میزان رشد کرم ابریشم نسبت به شرایط و پدیدههای جوی متغیر است بطور کلی درجه حرارت زیاد کرم ابریشم رشد سریع دارد . اما در حرارت پائین میزان رشد کم میگردد با وجود این دمای خیلی زیاد باعث تولید پیلههای ریزو همچنین موجب میشود که کرم ابریشم بآسانی به بیماری مبتلا گردد از طرف دیگر اگر حرارت خیلی پائین باشد زحمت پرورش آن زیاد میگردد و کرم ابریشم را در معرض بیماری قرار میدهد . درجه حرارت و رطوبت مطلوب برای مرحله جوانی ۲۷-۲۶ درجه سانتی گرا و ۹۰-۸۵ در صد رطوبت و برای مرحله بلوغ کرمها ۲۵ – ۲۲ درجه سانتی گراد و ۸۵-۷۰ در صد رطوبت میباشد .
کرم ابریشم بخاطر اینکه هزاران سال قبل تحت مواظبت انسان پرورش یافته است برای سازگاری با محیط طبیعی ، وظیفه عمل اصلی خود را از دست داده و نمی تواند در شرایط جوی براحتی زندگی کند و از درختان توت بالا رود و برگهای مرغوب انتهای آنرا بخورد و اگر این حشره را در روی یک شاخه یا برگ درخت توت بگذاریم بعلت ضعیف بودن قدرت چسبندگی آن به شاخه و درخت و سایر شرایط جوی در اثر کوچکترین نسیم ملایم از شاخه درخت جدا شده و میافتد و بنابراین کرم ابریشم خودش نمی تواند از برگ درخت توت تغذیه نماید و همچنین قدرت خزیدن را نیز از دستداده است . اگر یک حشره وحشی غذا نداشته باشد آن حشره برای بدست آوردن غذامی خزد و اینطرف و آنطرف میرود تاغذائی بدست آورد . اما کرم ابریشم فقط تا چند سانتی متری دوروبرش میتواند حرکت کند هر چند که گرسنه باشد . اگر غذادر دسترس نباشد از گرسنگی هلاک میشوند. در ضمن هر چند که کرم ابریشم چیزی جز توت نمیخورد معذاالک قوه پویا ئیش ضعیف است و نمیتواند بوی توت را از فاصله یک متری حس کند بنابراین اگر توت خیلی نزدیک به آن گذاشته شود از گرسنگی خواهد مرد . بنابراین هنگام پرورش کرم ابریشم میبایستی حتماً در شرایط مطلوب نگهداری گردد. بعد از اتمام دوران لاوری کرم بدور خود نخهایی میتنداین تنیدن بمدت ۴ تا ۳ روز بصورت S و یا به حالت ۸ میباشد که از کرم این نخها خارج شده و در املاح کرم ابریشم به آن پیله یا Cocoon نامیده میشود . کرم بداخل پیله پس از پایان تنیدن نخها با ترشحات هورمونی فعالیت کرده و کرمها تبدیل به شفیره میگردد.
دوران شفیره گی در کرم ابریشم ۱۰ تا ۸ روز است در ضمن بستگی به حرارت و رطوبت محیط دارد ولی بهترین درجه حرارت در این دوران ۲۵ – ۲۴ درجه سانتیگراد میباشد و تمایز نر و ماده از هم بدین صورت است که شفیره نر دارای تزئین بصورت یک نقطه میباشد در صورتیکه شفیره ماده دارای تزئین بصورت X میباشد . تشخیص نرو ماده در ازدیاد تخم کرم ابریشم اهمیت بسزائی دارد . شفیره در داخل پیله تغییر شکل داده و بعد از مدت ذکر شده تبدیل به پروانه میگردد . پروانهها با مواد الکالائیدی که دارند بوسیله آن پیلهها را سوراخ کرده و از آن خارج میشوند.
بطور کلی هدف از پرورش کرم ابریشم بدست آوردن پیله میباشد. بنابراین موقعی میتوانیم انتظار محصول خوبی را داشته باشیم که مقررات و نیازهای مورد احتیاج را قبل از پرورش بررسی و مهیا نمائیم تا در حین عملیاتهای پرورش هیچ مشکل و نارسائی نداشته باشیم . پرورش کامل کرم ابریشم مستلزم نکات زیر میباشد بایستی این اصل را قبل از پرورش رعایت و تدارکات آنرا سنجیده تا آنرا سنجیده بتوانیم انتظار حداکثر محصول را داشته با شیم .
۱ – انتخاب نوع مرغوب کرم ابریشم :
۲ – ایجاد محیطی که کرمهای ابریشم بتوانند به راحتی رشد کنند
۳ – تغذیه کرمها با برگ توت کافی و خوب
۴ – جلوگیری از بیماری بوسیله ضد عفونی کردن تمام اطاقها و وسایل پرورش .
مرحله تنیدن پیله – Mounting
در حدود یک هفته بعد از سن پنجم لاوری کرم ابریشم به حالت مخصوصی تبدیل میگردد . بدین ترتیب که کرمهای ابریشم شدید ازاشتها میافتند و تغذیه برگ توت آنها کم میگردد. و غدههای ابریشم در بدن به حداکثر رشد خود رسیده و در نتیجه بدن کرن ابریشم شفاف و روشن و قد آن کوچک میگردد. در این موقع کرمها در جستجوی محل مناسب برای تنبدن پیله از بستر خود خارج و به سمت نورگر ایش پیدا میکنند که تمایل نوری آنها در این دوران حدود LUX 20-10 بطور یکنواخت در تمام سطح میباشد.
مقدار حرارت مناسب ۲۵ درجه سانتی گراد بوده که در حرارت پائین تحرک کرمها متوقف و حرارت بالاتر از ۳۰ در جه سانتی گراد نیز حرکت کند میگردد بنابراین بهترین درجه حرارت برای تنیدین پیله ۲۵ درجه سانتیگراد و رطوبت ۷۰ % میباشد رطوبت زیاد و پائین نیز در این مرحله زیان آور بوده زیرا اولاً بعلت چسبیدگی پیله ور و در نتیجه کشیدن نخ پیله ، نخها پاره میگردد. ثانیا این پیله موقعی که خشک میگرددرنگ شان مایل به زرد میشود.
ظرف ۶ ساعت کرمهای رسیده بایستی محل مناسب خود را جهت تنیدن پیله پیدا نمایند که این کار مصنوعا بصورت گذاشتن قاب تنیدن پیله عملی میگردد کرمها جهت ساختن پیله نخهائی بنام کرک برای تثبیت در محل تنیدن پیله از خود خارج و سپس شروع به تنیدن پیله مینمایند. میزان کرک معمولاً حدود ۱ الی ۲ در صد ازوزن قشر پیله میباشد.
دوران ساختن پیله بوسیله کرم ابریشم را دوران تنیدن مینامند. اگر در این حالت کرمها را جابجا کنیم باعث پاره شدن تارهای ابریشم و یا توقف بافتن نخ ابریشم خواهیم شد و در نتیجه کیفیت ناجورو محصول کمتری عاید میشود. مدت تنیدن پیله ۲ الی ۳ روز میباشد .
زمان پرداشت پیله :
پس از اینکه لاروها پیله ساختند خودشان داخل پیله تبدیل به شفیره میشوند موقعیکه رنگ شفیره قهوه ا ی سوخته و پوست بدن آن سخت شد زمان برداشت پیله میباشد. اگر در حالتی که پوست شفیرهها نرم و هنوز کاملا سخت نشده یعنی زود برداشت نمائیم در نتیجه زود برداشتن باعث میگردد که باسانی در مرحله برداشت پیله شفیرهها زخمی و مواد مایع بدنشان داخل پیلهها را خراب نماید . و یا اگر برداشت پیله دیر صورت گیرد علاوه برعملیات برداشت پیله در موقع تبدیل به خشک کردن پیلهها مشکلاتی نیز بوجود خواهد آمد . در ضمن لاروهای آفت مگس در نتیجه طولانی بودن زمان برداشت پیله را سوراخ کرده و به پیله سوراخ شده تبدیل مینماید .
قبل از برداشت پیله همانطور یکه گفته شد اول باید پیلهها ی پوست پیازی و نازک و کرمهای مرده را جمع آوری و سوزاند آنوقت به برداشت پیله نمود .
پاک کردن کرک پیله :
پیله برداشته شده دارای کرکهای زیادی میباشد که اگر کرکها در پیله باقی بمانند بعلت جذب رطوبت در نتیجه کیفیت پیله پائین میآید و علاوه بر آن کرکهای پیله در هم رفته و باعث ناراحتی در اجراء عملیات میگردند .
برای این مقصود بایستی کرک پیله را جدا نمود برای جدا کردن این کرک پیله در ایران نوغانداران با خانواده خود با زحمت و زمان طولانی تک تک کرک پیلهها را با دست پاک میکنند. ولی امروزه این کار بوسیله ماشینهای کرک گیری صورت میگیرد.
این ماشین از دو نوع تشکیل شده ۱ – نوع کرک گیردستی ۲ – نوع کرک گیر موتوری که ساختمان و مکانیزم کار هر دو ماشین یکی بوده و دارای ۱ – شاسی چرخ ۲ – تسمه ۳ – منبع تولید حرکت میباشد. حرکت چرخها باعث بحرکت در آمدن دو صفحه تسمه پلاستیکی آج دار که در قسمت با لای شاسی ماشین کرک گیر بهم نزدیک میشوند قرار دارند میگردد در نتیجه عبورتسمه از شیار فوقانی شاسی دستگاه باعث جمع آوری کرکها میگردد و بدین طریق پیلهها از کرک پاک میگردند .
