در آغاز عصر فضا، فضانوردان را تنها از میان افراد کارکشته با شرایط فیزیکی بسیار مناسب انتخاب میکردند، اما امروزه شرایط استخدام فضانورد در ناسا و سایر سازمانهای فضایی سرتا سر دنیا تغییر کرده است. با این حال هنوز داشتن تجارب مهندسی و خلبانی میتواند مسیری مطمئن یه سوی فضانورد شدن باشد .
افرادی با داشتن حداقل مدرک لیسانس در رشتههای مهندسی، علوم پایه، کامپیوتر و یا ریاضیات و حتی گاهی گیاهشناسی نیز میتوانند از متقاضیان این رشته باشند.
متقاضیان باید دارای بینایی قوی باشند اگرچه مدت هاست که ناسا دید با عینک را برای متقاضیان نیز میپذیرد. شاید سخت ترین شرط برای فضانورد شدن الزام داشتن تجربه خلبانی هزار ساعت با هواپیمای جت و یا سه سال سابقه کار مرتبط باشد. داوطلبان همچنین باید دارای شرایط روحی خوب و توانایی رهبری و همکاری در قالب کار تیمی باشند. در هر صورت داوطلبان برگزیده با هر نوع تحصیلاتی باید یک دوره آموزشی دو ساله را پشت سر بگذارند، آموزش هایی که ممکن است عجیب و غیر مرتبط با فضانوردی به نظر برسند. با هم برخی از دورههای یادگیری الزامی فضانوردی را مرور میکنیم.
بر اساس توافق نامه بین المللی میان ناسا و سازمان فضایی روسیه و سایر کشورها، این روزها تنها راه رسیدن به ایستگاه فضایی بین المللی، استفاده از فضاپیماهای سایوز است که در سالهای ۱۳۳۹ تا ۹۶۰ میلادی برای پیشبرد اهداف فضانوردی شوروی سابق ساخته شدهاند و تا کنون بیش از ۱۵۰۰ پرتاب انجام دادهاند و امروزه برای حمل فضانوردان و تجهیزات فضانوردی به ایسگاه بین المللی استفاده میشوند.
از این رو تمام فضانوردان مسافر ایستگاه فضایی بین المللی بایستی به زبان روسی مسلط باشند و بتوانند اصطلاحات فنی مهندسی زیادی را درک کنند چرا که مهندسین پیشرانههای فضایی سایوز به زبان روسی حرف میزنند.
از آنجایی که در فضا و حتی در ایستگاه فضایی شرایط بی وزنی و عدم جاذبه حاکم است، جابه جایی اجسام بزرگ میتواند بسیار مشکل ساز شود چرا که نیروی اصطکاک و جاذبهای برای متوقف کردن اجسام وجود ندارد. از این رو در مرکز فضایی جانسون اتاقی با شرایط بی وزنی در دو بعد تدارک دیده شده که در آن داوطلبان فضانوردی با زدن عینکهای واقعیت مجازی که محیط ایستگاه فضایی بین المللی را تداعی میکنند روی سطوح صیقلی و صاف اتاق بی وزنی در دو بعد تمرین راه رفتن ،نشستن بر روی صندلی، خوابیدن و حتی حمل و جابه جایی اشیا را انجام میدهند .
دورهای که میتواند بسیار سخت و چالش برانگیز باشد. در این دوره که در ماه نخست دوره آمادگی فضانوردی برگزار میشود، داوطلبان باید در حالی که کفش تنیس پوشیدهاند و لباس فضانوردی به تن دارند، طول یک استخر ۲۵ متری را سه مرتبه بدون وقفه طی کنند. اینکه داوطلبان با چه نوع شنایی طول استخر را طی کنند فرقی ندارد اما بایستی حتما پس از طی طول استخر، به مدت ۱۰ دقیقه حرکت دوچرخه را انجام دهند و در آب غرق نشوند. همچنین داوطلبان بایستی کار با لوله تنفسی غواصی و کار با قایقهای نجات را نیز یاد بگیرند و چنان چه داوطلبی هیچ نوع تجربهای در این خصوص نداشته باشد باید یک دوره بقا که از سوی نیروی دریایی برگزار میشود را با موفقیت از سر بگذراند.
استخرهایی بزرگ که در آنها بدل هایی از ایستگاه فضایی بین الملل، سفیه سایوز و سایر تجهیزات فضانوردی قرار داده شده است تا فضانوردان پیش از اعزام به فضا شرایط بی وزنی را در آنها از سر بگذرانند. داوطلبان با پوشیدن لباس فضانوردی در حالی که غواصهای پشتیبان با آنها به زیر آب میروند به تمرین پیاده روی فضایی، تعمیر تجهیزات و .. میپردازند. در روسیه، چین و کشورهای اروپایی استخرهایی برای چنین اموزش هایی به فضانوردان ساخته شده است، با این حال استخر واقع در مرکز فضایی جانسون با ابعاد حدود ۶۱ متر طول، ۳۱ متر عرض و ۱۲ متر عمق میان این استخرهای اموزشی سرآمد است.
این دوره آموزشی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که داوطلبان را برای بقا فیزیکی و روحی آماده میکند. در این دوره آموزشی داوطلبان بایستی مهارت هایی همچون فراهم کردن آب و غذا، ساخت جان پناه برای در امان ماندن از خطرات، برافروختن آتش و مهارتهای دیگرا را یاد بگیرند.
شرایط امنیت در ایستگاه فضایی هرگز صد در صد و قطعی نبوده است چرا که هر لحظه امکان بروز خطر و لزوم فرار از ایستگاه فضایی وجود دارد، در این صورت تنها وسیله فرار در دسترس فضانوردان شاتل سایوز است که امکان فرود بر باند فرودگاه را ندارد و ممکن است در هر نقطه از زمین مانند یک بیابان یا یک اقیانوس فرود بیاید. به همن علت فضانوردان بایستی مهارتهای لازم بریا تحمل شرایط سخت و جان سالم به در بردن از خطرات را داشته باشند.
همچنین مهم ترین فاکتور در شرایط اضطراری داشتن شخصیت قوی، صبر، حفظ روحیه تیمی و همکاری است و شاید هدف اصلی از دوره آموزش مهارت بقا در طبیعت، ساختن شخصیت قوی در فضانوردان باشد.
اکثر کسانی که برای دورههای فضانوردی داوطلب میشوند یا نظامی هستند و یا رشتههای مهندسی و علوم پایه خواندهاند و علاقمند به فضانورد شدن دارند. اما آیا یک رشته خاص کاملا مرتبط با فضانوردی وجود دارد؟
پاسخ بله است. رشته مهندسی هوافضا با گرایشهای مختلف پیشرانهها ، طراحی هواپیماهایا ماهوارهها و حتی علوم فضایی کاملا با فضانوردی در ارتباطند. این رشتهها در اکثر دانشگاههای دنیا دانشجو میپذیرند و حتی در دانشگاه فنی برتر ایران نیز از دوره لیسانس تا دکتری پذیرش دانشجو دارند .
البته پذیرش در این رشته نیاز به رتبه بسیار خوبی در کنکور ریاضی فیزیک دارد و همچنین داوطلب بایستی به خوبی دروسی مانند ریضیات و فیزیک را بداند و تسلط کافی به زبان انگلیسی داشته باشد چرا که بیشتر دروس این رشته به زبان انگلیسی ارائه میشوند.
فضانوردی اگر چه رویای دیرینه انسان است اما در مقایسه با سایر صنایع و عرصههای علمی، ناشناختهها و فرصتهای بیشتری برای علاقمندان به این رشته باقی مانده است. فضانوردان به واقع انسانهای برگزیدهای هستند که با تحمل و پذیرش شرایط سخت تحصیلی، کاری و آموزشی فوق العاده توانستهاند وارد عرصه فضانوردی شوند.
عصر فضا دیگر یک عصر رقابتی میان غرب و شرق جهان نیست. امروزه تمام علوم و ضنایع دنیا به عصر فضا وابسته و مرتبطند. با دادههای ماهوارهای قادر به حفظ حیات بر زمین خواهیم بود، دادههای هواشناسی و اقلیمی که شرایط محیط زیستی و حتی صنعت کشاورزی را بهبود میبخشند وابسته به عرصه فضانوردی است. فضانوردان با جمع آوری دادههای زیستی و علمی از بیرون از جو زمین و اعماق فضا میتوانند راه به سوی زندگی در خارج از سیاره زمین را به روی ما بگشایند. البته باید بدانیم، فضانوردی تنها شامل سفر به فضا نمی شود، چه بسا متخصصین بسیاری که دورههای فضانوردی را با موفقیت از سر گذرانده و در ناسا مشغول به کارند اما تا کنون موفق به انجام سفر فضایی نشده اند. مهندسین هوافضا میتوانند در سازمانها و شرکتهای تولید کننده انواع هواگرد یا فضاگرد مانند هواپیماها، ماهوارهها یا حتی سیستمهای فضایی مشغول به کار شوند و حتی در وزارت دفاع و یا فرودگاهها مشغول به کار شوند.
طبق مقالهای که در نشریه سی نت (به انگلیسی: Cnet) آمده فضانوردی از جمله خطراتی که فضانوردان با آن مواجه هستند، تابش پرتوهای مضر کیهانی را میتوان نام برد که از خورشید و سایر ستارهها ساطع میشود.
فضانوردان در نخستین مأموریتهای فضایی از غذاهای خشک و یخزده استفاده میکردند. کپسولهای فضایی آنها برای تولید الکتریسیته از پیلهای سوختی بهره میبردند. آب به عنوان محصول جانبی پیلهای سوختی که با ترکیب اکسیژن و هیدروژن، الکتریسیته تولید میکنند، در آن ناوهای فضایی به وفور در دسترس بود؛ بنابراین فضانوردان میتوانستند در زمان صرف غذا با مخلوط کردن آب گرم و غذای خشک شده، وعده غذاییِ نه چندان دلچسبی را تهیه کنند. این غذاها چندان باب میل فضانوردان نبود و آنها پس از چند روز از طعم و شکل این غذاها بیزار میشدند.
اما غذاهای فضایی امروزی شامل انواع متنوعی از غذاهای بستهبندی و استریلیزه شده آماده، میوههای خشک، آجیل و انواع شیرینی هایند. گاهی هم میوه تازه به مدار زمین راه پیدا میکند، اما باید در مدت زمان کوتاهی خورده شوند، چون در صورت فاسد شدن، همه پولی که بابت فرستادن آنها به فضا صرف شده به هدر میرود.
برخی خوراکیها در فضا استفاده نمیشوند. از این دست خوراکیها میتوان به نوشابههای گازدار، غذاهای پودری مانند پودر نمک و فلفل، خُردشدنی مانند چیپس، و برخی میوهجات مانند موز و پرتقال اشاره کرد.
