ایران در نبرد دریایی عراق را شکست داد

دو ماه از شروع جنگ تحمیلی می گذشت. ارتش عراق بخشی از خرمشهر را به اشغال درآورده بود و همزمان آبادان را در محاصره داشت. عملا نیروهای زمینی ایران در حال تدافعی قرار داشتند و شرایط سختی بر نیروهای مسلح ایران حاکم بود. هرچند آنچنان که از رجزخوانی های صدام حسین برمی آمد، عراقی ها از همان ابتدای جنگ قصد داشتند به موازات پیشرفت در مرزهای زمینی غرب و جنوب با ورود به مرزهای آبی ایران به منطقه حیاتی خارک و بوشهر رسیده و بر خلیج فارس مسلط شوند، اما نیروی دریایی ایران دست پیش را گرفت و ارتش عراق را در مناطق دریایی غافلگیر کرد.

در اوایل آذرماه ۵۹ بود که نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران، عملیاتی تهاجمی و غافلگیرانه را کلید زد. «عملیات مروارید» که با پشتیبانی نیروی هوایی پی‌ریزی شده بود، نابودی تاسیسات هشدار سریع دشمن مستقر در سکوهای الامیه و البکر و به مبارزه کشاندن و نابودی شناورهای دریایی عراق را دنبال می‌کرد.

عملیات مروارید در بعدازظهر روز ششم آذر با حمله جنگنده شکاری های اف ۴ فانتوم و اف ۵ تایگر به فرودگاه‌های اطراف بصره آغاز شد و نیروهای بعثی را غافلگیر کرد. ساعتی از شب نگذشته بود که ناوچه‌های گروه رزمی ۴۲۱ نیروی دریایی، چند یگان تکاور را در سکوهای مینا، البکر و خورالامیه پیاده کردند. این مرحله از عملیات توسط یگان هایی از هوانیروز مجهز به بالگردهای کبرا و اِی.بی ۲۱۴ و شینوک پشتیبانی می شد.

سکوهای سه گانه مناطقی بودند که از سوی نیروهای عراقی به عنوان ایستگاه های ردیابی و رهگیری استفاده می‌شد، اینچنین بود که تکاوران نیروی دریایی پس‌از پیاده شدن در سکوها، ابتدا محافظان عراقی آن را ازپای درآورده و سپس مشغول مین گذاری شدند. دقایقی بعد صدای انفجارهای شدید در سکوهای الامیه و البکر خواب را از چشمان عراقی ها ربود و ولوله ای در میان نیروهای صدام برانگیخت. همزمان با انفجار سکوها، ناوچه های موشک انداز پیکان و جوشن ورودی های بنادر فاو و ام القصر را مسدود کردند و ۶۰ فروند کشتی لنگر انداخته در این بنادر را به دام انداخته و به سوی تاسیسات این دو بندر آتش گشودند.

آنچنان که بعدها گفته شد طبق پیش بینی های طراحان ایرانی عملیات مروارید، نیروی دریایی عراق مجبور بود در واکنش به حملات شبانه ایران، با تمام توان نیروی دریایی خود به میدان بیاید. همینطور هم شد که عراقی ها در سحرگاه روز ۷ آذر با دو گروه از قایق های اژدرافکن پی ۱۸۳ و پنج فروند ناوچه پی ۲۰۵ و پی ۲۰۵ ای یک ضدحمله دریایی را آغاز کردند. از این لحظه بود که یکی از مدرن ترین نبردهای دریایی قرن بیستم با پرتاب متقابل موشک از سوی دو طرف آغاز شد. شناورهای ایرانی و عراقی به تبادل آتش پرداختند. موشک‌های بی جی ام ۸۶ هارپون ایرانی چندین هدف را مورد اصابت قرار دادند و دو ناوچه اوزا را از ناوگان عراقی‌ها گرفتند.

اینجا بود که عراقی‌ها بی محابا به سوی ناوچه ایرانی پیکان حمله کردند. پیکان ساعتی مقاومت کرد اما در نهایت مجبور شد تقاضای پشتیبانی هوایی کند. بدین ترتیب در راستای هماهنگی های پیشین میان نیروهای هوایی و دریایی، دو فروند جنگنده شکاری فانتوم مجهز به موشک های ای جی ام ۶۵ ای ماوریک از پایگاه ششم شکاری بوشهر به پرواز درآمدند و به منطقه اعزام شدند.

جنگنده های نیروی هوایی در راه بودند که ناوچه پیکان مورد اصابت دو فروند موشک قرار گرفت. موشک اول به پاشنه ناوچه اصابت کرد و امکان هدایت آن را از ناخدا سلب کرد. با این حال نیروهای سوار بر پیکان تحت فرماندهی ناخدا همتی همچنان با شلیک سلاح‌های باقیمانده و سلاح های انفرادی به دفاع از ناوچه زخمی مشغول بودند. دومین موشک در حالی به بدنه کشتی اصابت کرد که بسیاری از ملوانان و افسران در پی اتمام سلاح های ناوچه، روی عرشه آمده و با استفاده از سلاح های انفرادی به مقاومت ادامه می‌دادند.

جنگنده های فانتوم وقتی رسیدند که بعد از دقایقی نفس‌گیر پیکان در حال غرق بود. اینچنین بود که خلبانان ایرانی در پاسخ به غرق شدن پیکان، بمباران شناورهای دریایی عراقی را آغاز کردند که در نتیجه طی زمانی کمتر از ۵ دقیقه ۳ ناوچه موشک انداز اوزا و ۴فروند قایق اژدرافکن پی ۶ عراق منهدم شدند.

دقایقی پس از این نبرد، ۴ فروند فانتوم اعزامی پایگاه شکاری شیراز، بندر فاو و انبارهای مهمات این بندر را منهدم کردند، همزمان تاسیسات موشکی اطراف این بندر مورد حمله جنگنده های فانتوم اف ۴ ای و تایگر اف ۵ ای قرار گرفت.

نیروهای ایرانی که به هدف تعیین شده رسیده بودند، تصمیم به بازگشت گرفتند، اما مراجعت ناوچه ها به پشتیبانی هوایی احتیاج داشت. برای این کار جنگنده شکاری های تامکت اف ۱۴ و فانتوم اف ۴ برای اسکورت ناوچه جوشن و بقیه شناورهای گروه رزمی ۴۲۱، عازم منطقه شدند. جنگنده های فانتوم به محض رسیدن به منطقه در ابتدا تاسیسات حفاری نفتی عراق را مورد حمله قرار دادند. اینجا بود که نیروی هوایی ارتش بعث هم وارد عملیات شد و دو گروه جنگنده شکاری‌های میگ ۲۳ ام اس و میگ ۲۳ بی ان وارد منطقه شدند.

نبرد هوایی بر فراز سکوهای البکر آغاز شد و فانتوم‌های ایرانی ۳ فروند میگ ۲۳ را ساقط کردند. در حین نبرد هوایی یک فروند جنگنده فانتوم مورد اصابت قرار گرفت و سقوط کرد.

یک گروه پروازی متشکل از میگ های ۲۳ بی ان به ناوچه جوشن حمله کردند که ۲ فروند از آن ها مورد اصابت موشک های اس ای ۷ این ناوچه قرار گرفتند و ساقط شدند. میگ سومی هم توسط جنگنده های اف ۱۴ با شلیک موشک های ای آی ام ۷ اسپرو سرنگون شد.

اینچنین بود که عملیات مروارید که توسط دریادار بهرام افضلی، فرمانده وقت نیروی دریایی طراحی شده بود، پس از ۱۲ ساعت نبرد بی امان پایان یافت.

در نتیجه این عملیات نیروهای ایرانی بیش از ۹۰ درصد از یگان ها و نیروهای پشتیبانی کننده ناوگان درگیر دریایی عراق را منهدم کردند و با تصرف بزرگترین پایانه های صدور نفت منطقه، یعنی دو سکوی نفتی «البکر» و «الامیه» که شاهرگ حیاتی و اقتصادی عراق بود و همچنین پاکسازی چند منطقه دریایی در شمال خلیج فارس، منجر به از بین رفتن ناوگان اصلی نیروی دریایی صدام شدند.

صدام این خبر را «بد ترین خبر در طول زندگی خود» خواند و تا پایان جنگ صادرات نفت عراق از طریق خلیج فارس قطع شد.

بنیانگذار جمهوری اسلامی پس از انجام این عملیات در پیامی به مناسبت پیروزی گفته بودند: « …‌رویارویی نیروی دریایی ارتش با دشمن و آن همه افتخارات رزم، رشادت، شهامت و شهادت نشانه ای از اقتدار و اعتبار این نیروی بزرگ و سرافراز است…» هاشمی رفسنجانی نیز در بخشی از خاطرات خود با اشاره به عملیات مروارید می نویسد: «…از آن تاریخ دیگر عراق خلیج فارس را برای خودش بی خاصیت دید چرا که راهی برای دسترسی به دریا نداشت، بنابراین برای صدور نفت، ترابری خود را به «اردن» منتقل کرده و در «خلیج عقبه» با صرف هزینه های زیادی اسکله های اردن را تقویت نمود و از «دریای احمر» برای خود راه عبوری ساخت. آن ها برای صدور نفت به «بندر جیهان» ترکیه متکی بودند و مقداری هم توسط تانکرهای نفت کش از طریق «اردن» صادر می‌کردند و در مواردی هم برای حضور در دریا از بنادر کشورهای جنوب خلیج فارس استفاده می بردند… به این ترتیب سیادت خلیج فارس از هفتم آذر ۵۹ به همت نیروهای مسلح ایران به ویژه نیروی دریایی و حمایت نیروی هوایی ارتش تا آخر جنگ در اختیار ایران بود و با تصمیم و درخواست ایران این دریا برای عبور و مرور کشتی ها امن شد.

هر چند عراق با کمک برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس، آمریکا، فرانسه و… با وارد کردن انواع هواپیماهای جنگی از قبیل میراژ، سوپر فولدن و سوپراستاندارد، شناورهای غیرنظامی ایرانی و خارجی را مورد حمله موشکی و هوایی خود قرار می داد که این امر نیز با توانمندی علمی و فنی نیروی دریایی خنثی می شد، رژیم بعث عراق نتوانست در طول جنگ از باقیمانده نیروی دریایی خود که در «بندر ام القصر» محبوس مانده بود، بهره ای ببرد و نیز نتوانست کشتی ها و سلاح های فراوان جنگی که از ایتالیا خریده بودند را به منطقه بیاورند.»