بهترین مناطق جهت پرورش این پرنده مناطق حاشیه کویر و اقلیم خشک می باشد، البته این بدان معنا نیست که در نقاط سردسیر و یا مرطوب امکان پرورش شترمرغ وجود ندارد اما به دلیل نیاز به کنترل عوامل نامساعد جوی نظیر رطوبت زیاد و احتمالا سرمای بیش از حد هزینه‌های تولید در اینگونه مناطق اندکی بیشتر از مناطق کویری خواهد بود.

شترمرغ ها حداقل یک میلیون سال در آفریقا زیسته اند و روزگاری نیز از اسپانیا تا غرب چین پراکنده بودند، حتی در دهه ۱۹۶۰ شترمرغ های وحشی در سوریه هم وجود داشته اند. شاید بتوان گفت، در هر نقطه‌ای که بتوان یک فضای وسیع و مسطح جهت جست و خیز و فعالیت این پرنده در نظر گرفت، امکان پرورش نیز وجود دارد.

 کلیاتی در رابطه با شتر مرغ

شترمرغ ها با حدود ۱۰ فوت ارتفاع و نزدیک به ۴۰۰ پوند وزن بزرگترین پرندگان روی زمین هستند. شترمرغ‌ها چرندگانی طبیعی و همه چیز خوار بوده و جیره‌شان حاوی گیاهان، میوه هاو حشرات است که غذاهای با کیفیت بالا را انتخاب و سریعاَ جهت رشد ، سوخت وساز نموده و مقداری را نیز برای مواقع خشک سالی ذخیره می نمایند. متوسط طول عمر یک شترمرغ ۷۰ سال بوده و عمر تولید مثلی آن میتواند به بیش از ۴۰ سال برسد. شتر مرغ نرو ماده به صورت جفت تا دسته‌های چند تایی و نیز به صورت گله نگهداری می شوند.

شترمرغ در سن ۱۰ تا ۱۴ ماهگی کشتار می گردد و در این سن حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم وزن دارد. گوشت حاصل از این پرنده بیشتر از قسمت ران می باشد که در حدود ۳۰ تا ۳۵ کیلوگرم است.مکانیزم های دفاعی پرنده شامل توانایی دویدن با سرعت ۳۰ مایل در ساعت برای مدت زمانی پیوسته و استفاده از ناخن انگشت به عنوان یک اسلحه هنگام لگدزدن است.

 بلوغ جنسی و تخمگذاری:

تخم شترمرغ

شتر مرغ در سن ۲ تا ۳ سالگی به بلوغ جنسی می رسد و تا مدت زیادی بارور باقی می ماند. شتر مرغ ها در سال درحدود ۶ تا ۸ ماه تخمگذاری نموده و بقیه سال را استراحت می‌کنند. در ایران این زمان از حدود بهمن ماه آغاز گشته و تا آبان ماه ادامه دارد. بدیهی است در مناطق مختلف این زمان متغییر باشد. در طول فصل تخمگذاری هر پرنده ماده به طور متوسط ۴۰ تا ۶۰ تخم می‌گذارد. البته در بعضی از پرندگان (از جمله در کشورمان) این رکورد به ۱۲۰ عدد تخم مرغ هم می رسد. به‌طور متوسط از هر پرنده ماده در سال حداقل ۲۰ عدد جوجه سالم تا زمان کشتار بایستی تولید گردد تا این فعالیت به صورت اقتصادی ادامه یابد. استرس از عوامل منفی در تخمگذاری پرنده می باشد.شتر مرغ معمولا یک روز در میان تخم می گذارد.دوران جوجه کشی ۴۲ روز می باشد. درجه حرارت دستگاه جوجه کشی ۳/۳۶ درجه سانتی گراد و رطوبت در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد است. وزن تخم به طور متوسط در حدود ۵/۱ کیلوگرم بوده وجوجه ها به هنگام تولد وزنی در حدود ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم دارند.

پرنده نر در زمان بلوغ به رنگ سیاه با پرو بال سفید رنگ و شتر مرغ ماده به رنگ قهوه ای تا خاکستری است. بارزترین نشانه در شتر مرغ نر، قرمزی رنگ ساق پا ، نوک و اطراف چشم است که ارتباط مستقیمی با قدرت جنسی نر دارد. هرچه این قرمزی بیشتر باشد پرنده از قدرت نرینگی بیشتری برخوردار است.

 شروع پرورش شترمرغ:

به صرفه ترین روش خرید جوجه های بزرگتر از سه ماه می باشد. گرچه اینکار نسبت به خرید تخم ها پرهزینه تر است ولی تلفات کمتری به واسطه مرگ ومیر جوجه رخ می‌دهد. اگر یکساله ها یا پرندگان تازه بالغ خریداری شوند وقفه زمانی بین رشد و تولید کاهش یافته و پرندگان ممکن است در طی ۲ سال پس از خرید بارور شوند. پرهزینه ترین انتخاب هنگامی است که کار بایستی با خرید پرندگان بالغ اصلاح شده و دارای رکورد تولید مثل شروع گردد. با این وجود، این روش ممکن است منجر به بازده سرمایه گذاری بیشتری در فصل بعد (تولید مثل) شود.

شترمرغ بزرگترین پرنده موجود در طبیعت

شترمرغ از جمله پرندگانی است که امروزه پرورش آن در دنیا رو به افزایش گذاشته است. براساس آماراعلام شده در حال حاضر کشورهای آمریکا، انگلیس و آفریقای جنوبی به‌عنوان مهمترین کشورهای پرورش شترمرغ در دنیا به شمار می روند.

پرورش شترمرغ از سال ۱۸۶۰ در کشور آفریقای جنوبی به صورت جدی آغاز گردید و سپس در سایر نقاط دنیا گسترش یافت. کشور ایران هم، چند سالی است مبادرت به واردات این پرنده نموده و در امر پرورش آن گام نهاده است.

شباهت ظاهری به شتر و همچنین شباهت از نظر پرورشی با دام سبب شد، شترمرغ بهترین نام برایش باشد که نشان دهنده طیور بودن از نظر برخی مشخصات و همچنین دام بودن از نظر تولید و نگهداری می باشد.

می توان گفت که پرورش شترمرغ یکی از صنعت‌های نوین است که در قرن حاضر توجه سرمایه گذاران و پرورش دهندگان بسیاری را به سوی خود جلب کرده است. پرورش دهندگان شترمرغ در ابتدای پرورش و سرمایه گذاری در این صنعت متوجه سودآور بودن آن و افزایش سرمایه ی اولیه خود شدند. این در حالی است که افزایش در برخی مواقع حتی تا چند برابر سرمایه اولیه نیز می رسید. اکنون با توجه به جا افتادن این صنعت در کل جهان، آینده بسیار خوبی را برای آن می‌توان متصور بود.

شترمرغ بزرگترین پرنده موجود در کره زمین است. این پرنده به دلیل داشتن بال های رشدنکرده توانایی پرواز ندارند ولی در مقابل با داشتن پاهای قوی قادر است با سرعتی معادل ۶۰ کیلومتر در ساعت بدود. در مقایسه گوشت شترمرغ با گوشت گاو چنین گفته اند که گوشت شترمرغ چهار برابر گوشت گاو است به این ترتیب که دوره بارداری و زایش گاو حدود ۹ ماه است در صورتی که دوره متولد شدن جوجه شترمرغ ۴۲ روز به طول می انجامد. یک گاو در طول یک سال یک راس گوساله تولید می کند در حالی که شترمرغ ۴۰ عدد جوجه تولید دارد. کیفیت پوست شترمرغ هم بسیار عالی و بی نظیر است به طوری که لطافت چرم بزغاله و استحکام چرم گاو را دارد.

 رشد شترمرغ ها چگونه است؟

جوجه ها به سرعت رشد کرده و در سن یک ماهگی در حدود ۳ تا ۶ کیلوگرم وزن دارند. گردشگاه جوجه‌ها بایستی دارای سایبان بوده و خاک بهترین انتخاب به‌عنوان بستر می باشد. بستر فضای مسقف بهتر است از جنس بتون باشد تا به راحتی بتوان آن را شستشو داد و ضدعفونی کرد. در بعضی از مزارع از سیستم حرارت زیرزمینی به عنوان منبع حرارت استفاده می نمایند. این مساله باعث گرمی بستر، آرامش پرنده و نیز کاهش تلفات ناشی از عفونت کیسه زرد خواهد شد.

 شرایط مطلوب نگهداری و پرورش شترمرغ

ایران به لحاظ اقلیمی به جز نوار ساحلی شمال و جنوب، منطقه مساعدی برای پرورش شترمرغ است. همچنین سادگی پرورش آن و تنوع محصولات شترمرغ، علاقه مندان زیادی را به خود جلب کرده است. ولی بسیاری از افراد به علت سرمایه گذاری های اولیه بسیار بالا و نگرانی از آینده، حاضر به پرورش شترمرغ به صورت صنعتی نیستند. حال آن که می توان با در نظر گرفتن تسهیلات بانکی به ویژه برای دانش آموزان کشاورزی بر این مشکل فایق آمد.

 مزارع پرورش شترمرغ

شترمرغ نسبت به سایر دام های مزرعه دارای مزایای زیادی است. شترمرغ نسبت به بیماری ها، شرایط نامساعد محیطی و فقر غذایی بسیار مقاوم می باشد. تاکنون بیماری مشترکی بین انسان و شترمرغ گزارش نشده است. شترمرغ ها حتی در دمای ۲۰- تا ۴۵+ سالم می مانند. شترمرغ ها همچنین از نظر تغذایه ای بسیار کم توقع می باشند، به طوری که در یک هکتار یونجه کاری با کیفیت بالا می توان سه قطعه شترمرغ نگهداری کرد، بدون اینکه به تغذیه دستی نیاز داشته باشند. کیفیت گوشت شترمرغ نیز بسیار بالاست. گوشت شترمرغ از نوع گوشت قرمز بوده که حاوی مقادیر زیادی آهن است و بیش از ۲۰ درصد پروتئین دارد. در حالی که مقدار پروتئین در گوشت گوسفند حداکثر ۱۵ درصد و در گوشت گاو حداکثر۱۸ درصد می باشد. جالب اینکه کلسترول گوشت شترمرغ از همه انواع گوشت (حتی بوقلمون) نیز کمتر است.

 ورود اولیه جوجه های شترمرغ به ایران

ورود شترمرغ های پرورشی به ایران در سال ۱۳۷۴ بازمی گردد که تعدادی جوجه از آفریقای جنوبی و تعدادی از بلژیک وارد ایران گردید ؛ بعدها تخم های نطفه دار شترمرغ از کانادا هم به دست پرورش دهندگان ایرانی رسید. در حال حاضر مهمترین مزارع پرورش شترمرغ در استان های مرکزی، تهران و سمنان وجود دارد. مزارع کوچکتری هم در استان های خراسان، اصفهان، شیراز، همدان و کرمانشاه به چشم می خورد.

محصولات:

گوشت شترمرغ

گوشت شترمرغ یکی از کم چربی‌ترین نوع گوشت قرمز موجود می باشد و خواص آن عبارتند از:

کم چربی بودن (فیله یا استیک) کمتر از ۱/۱درصد.

پایین بودن میزان کلسترول (در حدود ۶۰۰ میلی گرم در هر کیلو).

بالا بودن میزان پروتئین (بیش از ۲۰درصد).

تردی استثنائی.

واکنش مطلوب نسبت به ادویه جات .

هر ۱۰۰ گرم گوشت شترمرغ حاوی ۲۱/۵ میلی گرم منیزیم ،۲۰۸  میلی گرم فسفات و ۳۵۱/۴ میلی گرم پتاسیم است . بیشترین گوشت قابل استفاده از لحاظ تجاری از پاهای شترمرغ به دست می‌آید لاشه یک شترمرغ دارای حدود ۵۰درصد گوشت است که به میزان قابل توجهی کمتر از گاو (۶۰ – ۶۵درصد) و خوک (۸۰درصد ) است. از یک پرنده ذبح شده با وزن زنده ۱۰۰ کیلوگرم حدودا ۳۳ کیلوگرم گوشت از قسمت پا به دست می آید.

چرم شترمرغ

چرم شتر مرغ امروز به عنوان با ارزشترین محصول این حیوان مورد توجه می باشد از پوست شتر مرغ چرمی با کیفیت بالا و قابل قیاس با چرم تمساح و فیل بدست می‌آید چرم شترمرغ نرم بوده و وجه تشخیص آن وجود نقاط مربوط به فولیکول های ساقه پر می باشد.

چرم واقعی از نوع بدلی آن قابل تمیز است زیرا در چرم بدلی فولیکولها قابل کندن نیستنند.  چرم شترمرغ ضخیم ، مقاوم اما فوق العاده نرم است ومی توان از آن فرآورده های گوناگونی مانند کیف، کیف پول، کفش و کت چرمی درست کرد. میزان پوست هر شتر مرغ ۱۳ فوت مربع (۵/۳ متر مربع) است که هر فوت مربع آن حدوداً ۳۵ دلار قیمت دارد.ضخامت پوست شترمرغ بر اساس سن پرنده تغییر می کند ودر سنین پایین پوست متفاوت و نازک تری در اختیار داریم که برای لباس خانم ها قابل استفاده می باشد ودر سنین بالاتر پوست دارای ضخامت زیادتری می باشد ودر تهیه کیف وکفش کارایی زیادی دارد.چرم شترمرغ از لحاظ کیفیت با چرم کروکودیل ومار قابل قیاس می باشد.این چرم پنج برابر محکم تر از چرم گاو می باشد ودارای قابلیت ارتجاعی بیشتری است.

پرشترمرغ

پرهای شتر مرغ در ساخت انواع گردگیرها استفاده می شود و خاصیت گردگیری بالایی دارد. همچنین ازپرشتر مرغ در تزیین علامت‌ها و نشان‌های مراسم مذهبی، ساخت انواع کلاه ها و شال گردن ها استفاده می شود.

سایر محصولات فرعی: شامل پوسته تخم می باشد که از تخم های بی نطفه در زمان جوجه کشی به دست می آید. برروی این تخم ها کارهای هنری از جمله نقاشی و حکاکی صورت گرفته و با قیمت های گزافی به فروش می رسند.