بررسی تکنیک ها و روشهای ضد چرک کردن پارچه
جهت ارتقاي خصوصيات كالاي نساجي و يا آماده كردن آن براي مراحل بعدي، تكميل انجـام مـي گيـرد. ايـن تكميـل ميتواند فيزيكي ، شيميايي و يا مكانيكي شيميايي باشد . درانجام تكميل بر روي كالاي نسـاجي عوامـل متعـددي تاثيرگـذار مـيباشند كه اين مسئله حساسيت اين عمل را روشن مي كند .
بدلیل اهمیت نگهداری آسان از پوشاک محققین درصدد یافتن راههایی جهت نگهـداری راحـت و آسـان پوشـاک شـامل الیاف مصنوعی برآمدند که این مسئله در دهه ۱۹۶۰ مورد توجه بیشتری قرار گرفت. با این حال، به سرعت مشخص شد کـه ایـنگونه لباسها را به سختی میتوان تمیز و پاکیزه کرد و این نسبت به الیاف طبیعی کاملاً محسوس بود . تحقیقات فراوانی در صنعت نساجی بر روی مسئله آلودگی صورت گرفت و محصولات فراوانی به بـازار عرضـه شـد. سـطوح تکمیـل شـده ضـدآلودگی در روی منسوجات به تسهیل پاکسازی در شرایط خانگی و عمومی میانجامد. تکمیل های نساجی با توجه به کاربرد به سه دسته موقت ، دائم و ثابت دسته بندی می شوند کـه هرکـدام بـا توجـه بـهجنس محصول متفاوت است .
در دنیای امروز بدلیل افزایش انتظارات و رقابت ، محصولات نیاز به خصوصیات خاصی پیدا کرده اند که این مسئله باعث پیشرفت در زمینه انجام تکمیلهای خاص روی محصولات شده است. در انجام تکمیل های خاص نکته مورد نظر، انتظار مشتری و اقتصادی بودن آن می باشد. هریک از تکمیل های انجام شده نباید برروی دیگر خصوصیات مطلوب محصول اثریداشته باشد و همچنین انجم این تکمیل همزمان با تکمیل های دیگر ، مسئله بسیار مهمی است که در صورت نداشته اثر متقابل می توان آنهـا را همزمان در یک مرحله انجام داد .
یکی از این تکمیل های پیشرفته ، تکمیل ضد چرک کردن است که بواسطه اضافه نمودن موادی بر روی سطح و یا تغییر در خصوصیات سطح انجام می پذیرد .
چرک معمولاً موادی مانند گرد و غبار ، چربی ها و روغن ها را شامل می شود که با قرار گرفتن بر روی سطح باعث ایجاد آلودگی و لکه می شوند . درهرحال لکه از هر نوعی که باشد برای مصرف کنندگان ناخوشایند است و باید براحتی از روی سطح کالا پاک شود که جهت تسهیل در از بین بردن لکهها از مواد ضد چرک استفاده میکنند .
این مواد با توجه به کاربرد خاصی که دارند، دارای ساختارهای شیمیایی گوناگونی هستند که تعدادی از آنهـا در ذیـلآمده است :
۱- استرهای پرفلوئورو آکریلیک
۲- کمپلکسهای کوردیناتیو کروم مشتق شده از اسید منوفلوروکربوکسیلیک
۳- ترکیبات کلرو کمپلکس های فوقالذکر
۴- ترکیبات سیلیکونی آلی فلورینه
این ترکیبات هر کدام بوسیله کاتالیزورهای خاص خود مورد استفاده قرار می گیرد که یکی از متـداولترین کاتالیزورهـایمورد استفاده فلوروبوتیریک اسید می باشد . مواد ضد چرک کننده به طور کلی به دو دسـته کلـی فعـال و مجهـول تقسـیم بنـدی میشوند. مواد فعال چرک شدن لباس را کاهش میدهند که به این دسـته از مـواد، دورکننـده چـرک نیـز گفتـه مـیشـود. پلیمرهای فلوئوری که چربی را از خود دور میکنند به این گروه فعال متعلق هستند . مواد دور کننده آب را می توان به علت دفع آب و در نتیجه دفع چرک محتوی آب، جزء این گروه دستهبندی نمود. مواد مجهول که آزاد سـازنده چـرک نـام دارنـد از نفـوذچرک به داخل لیف جلوگیری میکنند و جداسازی چرک را در شستوشوی معمولی و یا خشکشویی آسانتر می کنند .
اهمیت این مواد بطور کلی برای پارچه هایی است که نمی توان آن ها را در نزدیکی دمای جـوش شسـت و شـو داد. از این رو ممکن است بعضی از چرکها، مواد چربی، سس و غیره در این دما براحتی از پارچه جدا نگردند. وجود مواد ضد چرک در این موقعیت می تواند به جداسازی چرک در دماهای پایین کمک کند. وجود مواد تکمیلی دیگر مانند نرمکنندهها ممکـن اسـتجداسازی چرک را مشکل تر سازند . ولی به طور کلی مواد هیدروفوب به دفع چرک کمک میکنند. مکانیزمهای ضـدچـرک را میتوان در سه گروه زیر خلاصه کرد :
۱- پوشش سطح الیاف با مواد هیدروفیل (آبدوست) که با جذب راحتتر آب ، شستشو و جداسازی چرک را راحتتر میسـازند.
این عمل بهکمک مشتقات اسید آکریلیک امکانپذیر می باشد .
۲- هیدروفیل ساختن سطح الیاف به کمک مواد سطح فعال بنحوی که قسمت لیپوفیل بهطرف لیف قرار گرفته و قسمت هیدروفیل مولکولی، در قسمت سطح فعال خارج از سطح لیف قرار بگیرد. به این ترتیـب جـذب راحـتتـر آب ، شسـت و شـوی آسـانتر راامکانپذیر می سازد .
۳- استفاده از مواد لیپوفوب- هیدروفیل در پوشش سطح الیاف که در حالت خشک اثر دور کننده چربی را داشـته و در شستشـو، گروههای هیدروفیل جذب آب را راحت نموده و به جداسازی چرک کمک می کنند .
از مشکلات مرتبط با مواد ضدچرک میتوان موارد زیر را نام برد :
۱- سرسخت کردن زیر دست.
۲- عدم امکان بکارگیری بعضی از مواد دیگر با ضدچرک در یک مرحله و در نتیجه احتیاج به مرحله تکمیلی جداگانه.
۳- پایین بودن ثبات شستشویی.