راه آهن شرکت نفت

شرکت سابق نفت نیز برای رفع حوائج خود در محوطه تاسیسات نقت جنوب اقدام به‌احداث راه آهنی نمود که حدود آن ۱۶۵ کیلومتر و عرض آن بین خزیمه و مسجد سلیمان ۷۶۰ میلیمتر و درآبادان به ۹۲۰ میلیمتر می‌رسید. از خصایص لکوموتیوهای این راه‌آهن آن بود که در موقع سوختن و کار جرقه تولید نمی‌کردند.

راه آهن دولتی – راه آهن سراسری

ایجاد راه آهن درایران همواره یکی از آرزوهای بزرگ و ملی محسوب می گردید. و با اینکه در حدود نیم قرن کوشش هائی از طرف اولیاء امور در انجام این امر خطیر بعمل می آمد تحقق این آرزوی ملی تا سال ۱۳۰۶ به طول انجامید.

در۲۳ مهرماه ۱۳۰۶ اولین کلنگ ساختمان سراسری درتهران محل فعلی ایستگاه تهران برزمین زده شد و از همان وقت رسما ساختمان راه آهن از سه نقطه جنوب – مرکز – شمال آغاز گردید و برای اینکه این امر خطیر باسرمایه داخلی و بدون استمداد از بیگانگان انجام یابد و از طرفی تحمل هزینه آن برای ملت ایران طاقت فرسا نباشد، قبل از شروع بساختمان راه آهن بنابفرمان دولت وقت قانون انحصار قند و شکر و چای را وضع و درنهم خرداد ۱۳۰۴ به‌تصویب مجلس شورای ملی رسانید.

به موجب این قانون مقرر گردید ازهرسه کیلوقند وشکر دوریال و ازهرسه کیلوچای شش ریال مالیات اخذ و درآمد حاصله ازآن صرف هزینه ساختمان راه آهن سراسری گردد. راه آهن سراسری در۲۷ مرداد ماه ۱۳۱۷ بپایان رسیده و دوخط شمال و جنوب درایستگاه سمیه به یکدیگر متصل و درروز سوم شهریورماه ۱۳۱۷ این خط با تشریفات خاصی رسما افتتاح و بهره برداری آن شروع شد.

راه آهن گرمسار- مشهد

زمانیکه راه آهن سراسری درشرف اتمام بود، وزارت راه مامور ساختمان سایر خطوط گردید و اولین خطی که پس از خط سراسری اقدام بساختمان آن گردید ، خط گرمسار-مشهد است . ساختمان خط مذبور از روز ۲۴ اسفند ۱۳۱۶ آغاز و زیرسازی و ریل گذاری آن تا ایستگاه شاهرود بطول ۳۱۵ کیلومتر تا سال ۱۳۲۰ باتمام رسیده و بهره برداری از آن شروع شد.

لیکن عملیات ساختمانی از شاهرود ببعد بعلت بروز جنگ جهانی دوم متوقف گردید تااینکه بعداز پایان جنگ و رفع محظورات مجددا عملیات ساختمانی آن از سال ۱۳۲۶ بوسیله وزارت راه و از اعتبارات سازمان برنامه شروع گردید و پس از پیشرفت عملیات ساختمانی از اسفندماه ۱۳۳۳ ریل گذاری آن بوسیله اداره ساختمان وزارت راه و از هفدهم دیماه ۱۳۳۴ توسط راه آهن دولتی ایران آغاز و درهفدهم دیماه ۱۳۳۵ خاتمه یافت و از همان تاریخ اقدام به قبول بار ازهمه نقاط راه‌آهن به این خط گردید.

راه آهن تهران – تبریز

دومین خطی که پس ازتکمیل راه آهن سراسری اقدام بساختمان آن گردید، خط تهران- تبریز می‌باشد . ساختمان این خط روز هیجدهم آبانماه ۱۳۱۷ از تهران شروع و تا روز چهاردهم آبانماه ۱۳۲۱ ساختمان و ریلگذاری آن تامیانه خاتمه یافت و بلافاصله بهره برداری ازآن شروع گردید. لیکن بعلت بروز جنگ دوم جهانی عملیات این خط نیز متوقف و پس از پایان جنگ مانند خط گرمسار – مشهد عملیات ساختمانی آن بوسیله وزارت راه شروع و ریل‌گذاری آن از میانه شروع و روز ۲۹ مهر ۱۳۳۵ به ایستگاه مراغه رسیده و از دهم دیماه ۱۳۳۵ بهره برداری از تهران تا مراغه آغاز گردبد.

راه آهن قم -یزد

ساختمان این خط از نهم آذرماه ۱۳۱۷ از قم شروع و پیش بینی شده بود که در سال ۱۳۲۱ خاتمه یابد لیکن پس از وقایع ۱۳۲۰ عملیات خط مذبور نیز متوقف گردید. چون قسمتی از زیرسازی این خط حاضر و برای ریل‌گذاری آماده بود در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۳۲۶ راه آهن دولتی ایران با مصالح موجود اقدام بریل‌گذاری از قم‌ به ‌کاشان نموده و در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۳۲۸ عملیات ریل‌گذاری خاتمه یافته و از روز ۱۹ خرداد ماه ۱۳۲۸ بهره‌برداری آن شروع شد.