چالشی به نام بانک های سایه

در مدرسه ژانگ به دانش آموزان شهری که می توانستند به دنبال شغل های ساده  باشند، حسادت می کرد. اما بعد از پذیرش در دانشگاه، وارد بانک مرکزی پکن و بعد بانکداری سرمایه گذاری در هنگ کنگ شد. او حتی در سال ۱۹۸۵ توانست وارد حزب کمونیست چین شود.

در سال ۲۰۱۱ ارتقای اجتماعی ژانگ دچار یک سقوط ناگهانی شد؛ چراکه او وارد نظام بانکداری سایه شده بود که در جامعه امروز چین  همچنان ننگین و مورد تبعیض است.

(بانکداری سایه مجموعه‌ای از واسطه‌های مالی غیربانکی نظیر صندوق های سرمایه گذاری، بازارهای سهام و رسانه های سرمایه  گذاری سازمان یافته است که به بانک های سنتی ارائه خدمت می کند.)

کتاب تازه ژانگ با عنوان «بانکداری سایه چین: بحران بعدی وام های بدون پشتوانه»، تلاش های ژانگ را به عنوان مسوول وام های خرد  در گواندانگ برمی شمارد.

در دیگر نقاط دنیا، خرده اعتبار (اعطای وام های خرد به افرادی که اعتبار مالی ضعیفی دارند) تلاشی قابل احترام و حتی مقدس است؛ اما ژانگ در کتابش عنوان می کند که این کار در چین «تنها کمی بیشتر از کار در اتاق ماساژ یا کافی شاپ ها مورد احترام است.»

او انواع موسسات و ابزارها را توصیف می کند که در سایه بانک های بزرگ چین عمل می کنند و به نوآوری می رسند که شامل وام دهندگان غیررسمی، سرمایه داران محتاط و بانکداران می شود و چین در واقع به واسطه وجود آنها معروف شده است. اما مهم ترین موسسات چین، شرکت های متولی هستند؛

شرکت های سرمایه گذاری که وام و سرمایه های دیگر را تهیه می کنند، اما نمی توانند سپرده جمع کنند. مهم ترین ابزار هم محصولات مدیریت ثروت (WMPs) هستند که از سرمایه گذاران متمول تر با سود زیاد (حداقل حدود ۸۰۰۰ دلار) و دوره های کوتاه تر (معمولا کمتر از شش ماه) پول می گیرند. بانک های سایه مانند بانک های عادی، واسطه صدور دیون و نگهداری دارایی ها هستند.

شباهت دیگر آن با بانک این است که دارایی بانک های سایه نسبت به دیون آن کمتر به صورت نقدی و بلندمدت است و از ریسک کمتری هم برخوردار است. با این حال، بانک های سایه، برخلاف بانک های معمولی شبکه امنیتی رسمی ندارند.

این موضوع باعث می شود بانکداری سایه بسیار ترسناک به نظر برسد. صندوق بین المللی پول اظهار نگرانی کرده که «بخش عمده ای از جریان اعتبار با سرعت رو به رشدی در بخش هایی از نظام مالی که به خوبی نظارت نمی شوند، جریان یافته است.» کتاب ژانگ برای  افرادی که شک دارند این خطرات سیستمی در سایه ها کمین کرده اند، عرضه می شود. اما حکایتی که در این کتاب بازگو می شود جالب تر است.

او عنوان می کند بانکداری سایه «بیشتر علامت بیماری است تا خود بیماری.» این بیماری در واقع «سرکوب مالی» است. چین برای نرخ بهره سقفی را تعیین می کند که بانک ها بر اساس آن به سپرده گذاران بهره پرداخت می کنند.

این کار باعث می شود هزینه سرمایه گذاری بانک پایین نگه داشته شود و آنها برای وام دادن انگیزه داشته باشند.

قانون گذاران برای اینکه انگیزه آنها را کاهش دهند، باید محدودیت های متعادل کننده ای بر وام دهی آنها اعمال کنند.

این محدودیت ها از نسبت محافظه کارانه وام به سپرده گرفته تا اندوخته های قانونی سنگین و لیست سیاه وام گیرندگان را دربرمی گیرد.

ژانگ عنوان می کند که هر جا قانونی باشد، راه فرار از آن هم هست. بخش اعظم نظام بانکداری سایه چین صرفا به بانک ها کمک می  کند از سقف های تعیین شده برای سپرده ها و موانع وام دهی عبور کنند.

اگر سختگیری محدودیت های وام دهی چین کمی کمتر بود، فرار از قانون کمتر اتفاق می افتاد.

از طرف دیگر، اگر هزینه های سرمایه گذاری بانک سرکوب نمی شد، نیازی نبود این محدودیت ها بیش از حد سختگیرانه باشند.

موسسات کوچک که از سوی بانک ها مغفول واقع شده اند، تمایل دارند با حمایت وام دهندگان کوچک چینی ۲۰ تا ۲۴ درصد بهره پرداخت کنند.

اما مبلغ وام های کوچک در پایان سال گذشته تنها به ۵۹۲ میلیارد یوآن (۹۷ میلیارد دلار)، معادل کمتر از یک درصد اعتبار بانکی، رسید. شرکت هایی که حوزه فعالیت آنها خارج از صنعت مالی است، از وام دهی مستقیم به یکدیگر منع شده اند؛ اما می توانند از طریق یک بانک یا شرکت متولی وام های «سپرده گذاری شده» (شکلی از کسب وکار وکالتی که سرمایه صندوق آن توسط متولیان به وام گیرندگان هدف برای استفاده های مشخص، به میزان مشخص، برای مدتی مشخص و با نرخ بهره مشخص، وام داده می شود) بدهند.

به گفته سازمان خدمات مالی استاندارد اند پورز، این نوع وام دهی در حجم بسیار بزرگی است؛ اما نسبتا امنیت دارد. بیشتر این وام ها از طرف شرکت های بزرگ به شرکت های تابعه آنها واگذار می شود.

در مورد WMP شرکت های متولی مثل وام هایی که بین شرکت ها منتقل می شود، با صدور WMPهای خود، از سرمایه گذاران منابع پولی تولید می کنند. این تولیدات در پایان سال ۲۰۱۲ به ۹/۱ تریلیون یوآن رسید.

این پول معمولا در وام هایی سرمایه گذاری می شود که به بنگاه های نیازمند اعتبار تعلق می گیرد. این نوع تولیدات پرریسک هستند؛ اما ضررهای احتمالی با وجود وثیقه ها کاهش می یابد و با وجود نسبت بدهی به دارایی خالص، بیشتر نمی شود.

اصولا این ضررها از طرف سرمایه گذاران نیز منتقل می شود. به خریداران دو محصول تضمین نشده شرکت CITIC تراست، بزرگ ترین شرکت متولی چین، گفته شده که انتظار بسته های نجات مالی را نداشته باشند.

این نوع از محصولات تراست اغلب از طریق بانک ها که بدون هیچ ضمانتی آنها را توزیع می کنند، به فروش می رسند. ژانگ در کتابش  می گوید:

مردم وانمود می کنند که فرق آنها را نمی دانند. او در ادامه توضیح می دهد که سرمایه گذاران با وانمود کردن ناآگاهی خود از این موضوع، امیدوارند به دولت نهیب بزنند که بانک ها را مسوول این کار کند.

محصولات تراست که از طرف بانک ها به فروش می رسند، با محصولات بانکی بسته بندی شده با تراست که نوع کم ریسک تری از WMP هستند، اشتباه گرفته می‌شوند.

در مورد اول، بانک خدماتی را به شرکت های متولی ارائه می‌کند و پرسنل و شعبه های آن را به عنوان کانال‌های توزیع در نظر می گیرد.

در مورد دوم، این نقش ها برعکس است: یعنی شرکت‌های متولی و شرکت های سهامی خدماتی را به بانک ارائه می کنند و به آن کمک می کنند دارایی ها را در WMPهای خود بسته بندی کند.

برخلاف محصولات تراست که توسط بانک ها به فروش می رسد، محصولات بانکی که از سوی تراست ها بسته بندی می شوند، نسبتا محافظه کارانه هستند.

این محصولات همان طور که استاندارد اند پورز معرفی کرده، بیشتر «سپرده های مخفی» هستند و یک یا دو واحد درصد بالاتر از سقف نرخ سپرده، بهره پرداخت می کنند.

این محصولات همزمان با اینکه به بانک ها کمک می‌کنند این سقف را بشکنند، به آنها اجازه می دهند ترازنامه‌هایشان را در معرض نمایش بگذارند.

همچنین  WMPها طوری زمان بندی شده اند که درست قبل از پایان هر فصل تکمیل شوند. وقتی پول به خریداران  WMP برمی گردد، به حساب آنها در بانک واریز می شود تا نسبت سپرده به وام بانکی را به کمتر از محدودیت قانونی ۷۵ درصد کاهش دهد.

اگر نسبت کافی از WMPهای پرریسک تر با شکست مواجه شود، ممکن است سرمایه گذاران را وادار کند خرید محصولات تازه را متوقف کنند.

از آنجا که WMPها معمولا مدت ها قبل از این دارایی ها تکمیل می شوند، این موضوع می تواند مضیقه اعتباری بدی را برای بنگاه ها به وجود آورد. اما اثر آن بر نظام بانکداری چندان واضح نیست.

اگر سرمایه گذاران اعتماد خود را به WMPها از دست بدهند، احتمال دارد به جای آن به سپرده ها روی آورند. در این صورت، تنها نگرانی موجود این است که ممکن است سرمایه گذاران به همان بانک هایی که بیشتر WMPها را صادر کرده بودند، روی نیاورند.

در نتیجه بانک های سهامی کوچک تر چینی، که صدور WMPها را مدیریت کرده اند، برای تامین مالی خود با مضیقه مواجه می شوند. یک پاسخ به این سوال، معرفی بیمه سپرده رسمی است.

این کار باعث می شود بانک ها مجبور شوند برای حمایت ضمنی که از دولت دریافت می کنند، هزینه پرداخت کنند و باعث می شود اطمینان به تدریج وارد بانک های کوچک تر شود.

همچنین تمایز مشخص تری بین امنیت (سپرده های بیمه شده) و ریسک (سرمایه گذاری های بیمه نشده) به وجود می آید. منتقدان نظام بانکداری سایه چین تمایل دارند  WMP را با تعهدات بدهی وثیقه گذاری شده در قلب بحران مالی جهانی مقایسه کنند؛ اما به گفته تینگ لو از بانک مریل لینچ، WMPهای بانک ها شباهت نزدیک تری به صندوق های بازار سهام آمریکا دارند که بیشتر در  اوراق مطمئن، نقدی و کوتاه مدت سرمایه گذاری می کنند.

این صندوق ها که اولین بار در سال ۱۹۷۱ در آمریکا ایجاد شدند، در رقابت با سپرده های بانکی پیروز شدند و قانون گذاران را مجبور کردند در سال های دهه ۸۰ سرمایه های آمریکا را وارد نرخ های بهره سپرده ها کنند. شاید WMPهای بانک ها عامل پیشرفت مشابهی برای ایجاد اصلاحات در چین باشند.

منبع:پایگاه خبری بانکداری