بانکداری دولت :

عموما بانکهای مرکزی بانک دولت هستند . درآمدهای دولت به حسابهای دولت در بانک مرکزی واریز شده و پرداختهای دولت از طریق این حسابها انجام می گیرد . به عنوان بانکدار دولت علاوه بر دریافت و پرداختهای دولت عموما بانک مرکزی حساب بدهی های دولت را نگاهداشته و در صورت لزوم به دولت وام می دهد .

انتشار اسکناس و مسکوک :

بانک مرکزی حق انحصاری انتشار اسکناس و مسکوک را در اختیار دارد . اسکناسها و مسکوک در جریان ، بدهی بانک مرکزی به دارنده آن است .

بانک بانکها :

بانک مرکزی بانکدار بانکهای تجاری است . بانکهای تجاری نزد بانک مرکزی حساب دارند . بانک مرکزی به عنوان بانکدار بانکهای تجاری ، خدماتی را که این بانکها به مشتریان خود ارائه می دهند ، در اختیار بانکهای تجاری قرار می دهد .

 وام دهنده نهایی :

این وظیفه بانک مرکزی نیز یکی از وظایف مهمی است که بانک مرکزی عهده دار است . هنگامی که بانکهای تجاری دچار کمبود نقدینگی می گردند یا در بحرانهای بانکی ، وظیفه بانک مرکزی کمک به بانکهای تجاری است . در برخی از کشورها بانکهای تجاری ، هنگام نیاز ، مستقیما از بانک مرکزی وام می گیرند . در انگلستان بانکهای تجاری ابتدا به بازارهای پول مراجعه کرده و در صورت عدم موفقیت ، برای دریافت وام به بانک مرکزی متوسل می شوند . بنابراین بانک مرکزی وام دهنده نهایی به بانکهای تجاری خوانده می شود .

مسئولیت اجرای

سیاست پولی :

پول امروزه نقشهایی فراتر از وسیله مبادله بودن دارد. تغییر در حجم پول در جریان ، ارزش پول را تحت تاثیر قرار می دهد و تغییر در ارزش پول بر سطح تولید و توزیع درآمد ملی اثر می گذارد . هدف اصلی سیاست پولی تثبیت قیمت و اشتغال کامل است. مقامات پولی دو گروه سیاست پولی می‌توانند اجرا کنند :

• سیاست انبساطی : اگر حجم قدرت خرید برای حفظ تقاضا در حدی که اشتغال کامل را ممکن سازد غیر کافی باشد ، به سیاست پولی انبساطی نیاز هست. در این حالت سیاست پولی مناسب سیاستی است که باعث بسط اعتبار و افزایش تقاضا گردد. این سیاست باعث افزایش قیمتها می شود . اما اشتغال را کامل می کند .
• سیاست انقباضی : هرگاه تورم مشکل اصلی دولت باشد برای کاهش تقاضا ، دولت باید سیاست مالی انقباضی را اعمال کند . در این حالت بانک مرکزی مسئول کاهش حجم اعتبارات به منظور کاهش تقاضا است.

سایر وظایف بانک مرکزی :

بانک مرکزی مسئولیت نگاهداری حسابهای اقتصاد با دنیای خارج را نیز به عهده دارد. روابط پولی با سایر کشورها ، کنترل ارز ، رابطه با بانکهای مرکزی کشورهای دیگر و نهادهای پولی بین المللی نیز از وظایف بانک مرکزی است .

بانک مرکزی و ارتباط آن با دولت:

یک اصل پذیرفته شده این است که نظامبانکی نیاز به یکبانکمرکزیدارد و معدود کشورهایی را می توان در جهان یافت که فاقد بانک مرکزی هستند . اگرچه برخی از وظایف بانک مرکزی قبلا به وسیله بانکهای دیگری انجام می شد ، بانک مرکزی یک نهاد جوان است .فرانسه،آلمان وانگلستان در قرن ۱۹ بانک مرکزی خود را تاسیس کردند  بانک مرکزی آمریکا در سال ۱۹۲۰ تاسیس شد .

مهمترین وظایف بانک مرکزی اجرای سیاست‌های پولی در یک کشور است. برای انجام این وظیفه بانک مرکزی باید به طور بسیارنزدیکی با دولت همکاری کرده یا در کنترل دولت باشد . علاوه بر این باید ابزارهایی‌برای اثر گذاردن بر سیاست اعتباری بانک‌های تجاری در اختیار داشته باشد . بنابراین هدف بانک مرکزی حداکثر کردن سود نیست و با بانک‌های تجاری برای به دست آوردن مشتری رقابت نمی کند .

لزوم ارتباط نزدیک بین دولت و بانک مرکزی باعث شده که دربعضی کشورها ، بانک مرکزی بانکی که متعلق به دولت است، باشد. بسیاری از بانکهای مرکزی بانکهای ملی شده هستند . امروزه تفاوت چندانی نمی‌کند که بانک مرکزی ملی شده یا خصوصی باشد ، زیرا فعالیت های بانک به شدت تحت کنترل دولت است .

ابزارهای سیاست بانک مرکزی :

بانک مرکزی حجم قدرت خرید را با کنترل بانک‌های تجاری افزایش یا کاهش می دهد. این کنترل به چند دلیل امکان پذیر است :

بانکهای تجاری تصور می کنند که حفظ یک نسبت معقول نقدینگی عاقلانه می باشد. بنابراین مانده نقد نزد بانک مرکزی نگهداری می‌کنند. تا زمانی که نسبت نقدینگی حفظ می‌شود، بسط یا انقباض اعتبار به وسیله بانکهای تجاری عمدتا به اندازه ذخایرنقدی که در اختیار دارند ، بستگی دارد .

ذخایر نقدی بانکها اسکناس و مسکوک موجود در صندوق بانک و سپرده بانک نزد بانک مرکزی را شامل می‌شود . پس بنابراین اگر سپرده بانک نزد بانک مرکزی کاهش یابد این امر برای بانک مشابه این است که وجوه نقدش کاهش یابد و برای حفظ نسبت نقدینگی بانک سپرده ها را از طریق محدود نمودن وام محدود می‌سازد. کنترل نهایی برحجم سپرده‌های بانکهای تجاری در دست بانک مرکزی می‌باشد. بانک مرکزی ازنرخ تنزیل مجدد و عملیات بازار بازبرای تغییر حجم سپرده‌ها استفاده  می‌کند.

منبع: روزنامه تعامل