در عین حال معماری به دلیل قابلیت خلق طرح‌هایی در ابعاد بزرگ و با شکوه امکان یافته تا به عنوان واسط خود بزرگنمایی و نمایشی در خدمت افراد٬گروها و یا کل جامعه قرار بگیرد.

به علاوه معماری بر خلاف ساخت ابزار مانند یک تبر سنگی یا یک جام سفالی تقریبا همیشه با کمک و تلاش جمعی صورت می‌گیرد و نه همت فردی٬در واقع نوعی فعالیت هدفمند و خلاق گروهی از افراد است که در درون یک محیط تاریخی خاص عمل می‌کنند.

به همین علت معماری در طی زمان به هیچ وجه صرفا یک مقوله مختص تاریخ هنر نبوده‌است. بلکه همیشه به عنوان عاملی مهم٬تاریخ اجتماعی نژادانسانی را نیز تحت تاثیر خود قرار داده‌است.

 

معماری نوسنگی

معماری نوسنگی، معماری دوران نوسنگی است. در جنوب‌غربی آسیا، فرهنگ نوسنگی درست بعد از ۱۰۰۰۰ سال قبل میلاد در سرزمین شام حضور پیدا کرد. واز آنجا به سمت شرق و غرب گسترش پیدا کرد. در آن‌جا فرهنگ‌های ابتدایی نوسنگی در آناتولی، سوریه و عراق در حدود ۸۰۰۰ ق.م. وجود داشت و اولین جامعه‌ی تولید‌کننده‌ غذا ابتدا در جنوب شرقی اروپا در حدود ۷۰۰۰ ق.م. و در مرکز اروپا در حدود ۵۵۰۰ ق.م. بوجود آمد. البته با چند استثنا کوچک (سرمنشا تیشه‌های مسی و نیزه در منطقه «دریاچه‌های بزرگ» بود). مردم قاره آمریکا تا زمانی که اروپاییان با آن‌هاارتباط پیدا کردند در مرحله نوسنگی در تکنولوژی باقی‌ماندند.

مردم دوران نوسنگی در سرزمین شام، آناتولی، شمال بین‌النهرین و آسیای میانه بناهای بزرگی بودند و از آجر برای ساخت خانه و دهکده‌های خود استفاده‌می‌کردند. در کاتال‌هویوک (مکانی در ترکیه امروزی)، خانه‌ها گچ‌کاری و رنگ شده بودند و با صحنه‌هایی از انسان و حیوان تزیین شده‌بودند. در فرهنگ نوسنگیِ مردم مالت در اطراف دریای مدیترانه، مردم در معابد مگالیتک به پرستش می‌پرداختند.

در اروپا، «خانه‌های بلند» از اندود و ترکه ساخته‌شده‌بود. مقبره‌های دارای تزینات برای مردگان بناشده‌بود. این مقبره‌ها اختصاصا در ایرلند زیاد هستند. جایی که در آن چندین هزار مقبره از این دست در آن هنوز موجوداست. مردم نوسنگی در بریتانیا پشته‌های بلند و تالارِ مقبره برای مردگانشان و اردوگاه‌های کازوید و هنگ‌هایی برای معادن سنگ چخماق و یادمانی‌های کرسیوس می‌ساختند.

 

معماری ایرانی

کلیه بررسی‌ها و کاوش‌های باستانشناسی حکایت از آن دارد که سابقه معماری ایران به حدود هزاره هفتم قبل از میلاد می‌رسد.

از آن زمان تا کنون پیوسته این هنر در ارتباط با مسائل گوناگون، بویژه علل مذهبی، توسعه و تکامل یافته‌است. معماری ایران دارای ویژگی‌هایی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی ویژه برخوردار است: ویژگی‌هایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوان‌های رفیع، ستون‌های بلند و بالاخره تزئینات گوناگون که هر یک در عین سادگی معرف شکوه معماری ایران است.

 

معماری مصر

طی ۱۰ هزار سال تمدن مصر باستان که در دره نیل واقع شده یکی از شاخص‌ترین تمدن‌های زمانه خود است. حتی امروزه آثار معماریی مانند مجسمهٔ ابوالهول و اهرام جزو میراث فرهنگی یونسکو محسوب می‌شوند. از ۵۵۰۰ تا ۲۸۰۰ سال قبل، فرمانروایان قدرتمند مصر بناهای عظیم و شگفت انگیز زیادی از جمله اهرام، آرامگاه ها و معابد زیادی در مصر ساختند که تا امروز پا برجاست. این بناها مانند اهرام جیزه نه تنها ابتدایی نیستند، بلکه معماری بسیار پیچیده و حیرت انگیزی دارند که هنر معماری و علم مهندسی سازندگان آن را اثبات می کنند. مصالح ساختمانی که مصری ها از آن استفاده می کردند عمدتا انواع سنگ معدن و سنگ گرانیت بوده است که با قایق های عظیم از طریق رود نیل به مصر آورده می شده است.

از جمله بناهایی که از معماری شگفت انگیزی برخوردارند می توان به دره شاهان و معبد حتشپسوت اشاره کرد.  معماری مصر باستان را منتقدان معماری به چندین روش دسته‌بندی کرده‌اند.

 

معماری بین النهرین

معماری بین النهرین دوره‌ای در تاریخ هنر است که در آن اهمیت نقش برجسته‌ها بیشتر شد، یکی از دلایل این امر آن بود که آشوریان قومی شمالی بودند و سنگ آنجا بیشتر یافت می‌شد. با این حال از آشور اغلب نقش برجسته باقی مانده‌است و تنها یک مجسمه. آثار دورهٔ آشور هم حالتی اسطوره‌ای دارند و هم حالتی زمینی و به قدرت پادشاهان می‌پردازند. صحنه‌های نبرد و جنگ در این دوره مشاهده می‌شود و نقش برجسته‌ها بسیار شلوغ هستند.

 

معماری چین

معماری چین نیز همانند سایر هنرهای آن از گستردگی و تنـوع فراوان برخوردار است، هر چند آثار معماری آنان گاه به علت استفاده از مصالح کم دوام از بین رفته‌اند، ولیکن آنچه از این آثار باقیمانده، گویای این حقیقت است که آثار چین در حد معماری‌های مصر و بین النهرین و ایران باستان است.

به طور کلی معماری چین شامل معابد (کنفوسیوسی، لائوتسه، بودایی) پاگودا، قصر، دیوار بزرگ چین، خانه و دیرها، آرامگاه‌ها و معابد صخره‌ای (‌غارها) است. معماری چین یگانه سیستم معماری در جهان است که ترکیب بندی چوبی عمده ان می‌باشد که تجلی بخش عمیق اصول اخلاقی چینی‌ها و دیدگاه‌های زیبائی، ارزش و طبیعت است.

 

معماری آفریقا

تاریخ هنر و معماری آفریقا دوره وسیعی را پوشش میدهد: شروع آن از ۲۵۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بوده و تا به امروز ادامه یافته است. اولین نمونه های آثارهنری در آفریقا تصاویر منقوش از حیوانات بر روی تخته سنگهایی هستند که در غارهایی در کشور نامیبیا کشف شده است.این تصاویر حیوانات که یا برروی دیوار غارها کنده کاری شده و یا نقاشی شده است، متعلق به سالهای ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ قبل از میلاد میباشد.

معمولا این نقاشی ها نشانگرمراسم آئینی و چگونگی تهیه غذا میباشند. جدیدترین مجسمه های شناخته شده در آفریقا متعلق به کشور نیجریه و مربوط به سالهای ۵۰۰ قبل از میلاد تا ۲۰۰۰ بعد از میلاد میباشند که نمایانگر سرهای سفالی و تندیسهایی از انسان می باشند.

بسیاری از نمونه هایی که در حال حاضر موجود مباشند مربوط به قرن ۱۴ تا ۱۷ هستند. گرچه آثارهنری که شناخته شده تر است مربوط به قرن ۱۹ و بعد از آن میباشد که نسبتا جدیدترند.

 

معماری یونان باستان

در ابتدا رو میان در آلونک های چوبی به شکل بدوی زندگی می کردند.رومیان را می توان اولین شهرنشین هایی که از آپارتمان استفاده می کردند نامید.در روم ساختن ساختمان هایی با ارتفاع بیش از ۲۰ متر ممنوع بود.دلیل آن، جلوگیری از فروریختن ساختمان ها بود.معماران رومی بیشتر نیروی خویش را بر ساختن بناهای ضروری و عظیم و نقشه های کارآمد متمرکز کرده بودند.البته اینان نیز معبدهایی به تقلید از نقشه هایی که در آن ها عناصری از معماری یونانی و آتروسک به شیوه ای بی مانند ترکیب شده بودند ساختند.رومی ها برای اولین بار طاق های قوسی که با طاق ضربی بودند، را مورد استفاده و بهره برداری قرار دادند. به نظر می رسد استفاده از قوس را از ایرانیان آموخته باشند.کشف بتن معماری رومی را به شدت تحت تاثیر قرار داد.رومی از سنگ «مرمر» برای تزیین بنا استفاده می کرده اند.ضخامت سنگ را به قدری نازک انتخاب می کردند و بسیار شبیه کاغذ دیواری بود.

 

معماری رومی‌وار

معماری رومانسک اصطلاحی است که جهت تشریح موضوعی از اروپا که معماری را در اواخر قرن ۱۰ تحت تأثیر قرار داد و در روش گوتیک دخالت خود در طول قرن ۱۲. روش رومانسیک در انگلستان بصورت سنتی‌تری به نام معماری نورمان خوانده شد. معماری رومانسیک با کیفیت توده‌ای آن، دیوارهای ضخیمش، طاقهای گردش، پایه‌ها محکم، تاقهای فنری برجهای بزرگ و دالانهای تزئین شده‌اش شناخته شده‌است. هر ساختمانی شکل واضحی را نشان می‌دهد و به ندرت دارای نقشه‌های معمولی متقارن هستند بنابراین نمای کلّی آنها نسبت به ساختمانهای گوتیک که دنبالروش است ساده‌تر به نظر می‌رسد.

 

معماری گوتیک

معماری گوتیک یکی از سبک‌ها و دوره‌های تاریخی معماری است. این سبک یک سبک مذهبی بوده که همواره در خدمت کلیسا بوده‌است. آغاز پیدایش هیچ یک از شیوه‌های معماری را به دقت شیوهٔ گوتیک نمی‌توان تعیین کرد. هنر معماری گوتیک در میان سالهای ۱۱۳۷ و ۱۱۴۴ (میلادی) در جریان بازسازی کلیسای سنت دنیس فرانسه پا به عرصه وجود گذاشت و تا اواسط قرن شانزدهم میلادی در اروپا معمول بود. هنر گوتیک در میان دو دوره رمانسک و رنسانس واقع شده‌است و تا قبل از دوره مدرن گوتیک به عنوان یک صفت منفی به کار می‌رفت فیلاریته از آن به عنوان هنر فلاکت زده یاد می‌کند.

 

معماری رنسانس

معماری رنسانس به معماری اروپا در سده‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی (دورهٔ رنسانس) اطلاق می‌شود که از مشخصه‌های آن، نوزایی عناصر فرهنگی روم و یونان باستان بود. رنسانس (به انگلیسی: Renaissance) یا نوزایی، جنبش فرهنگی مهمی بود که آغازگر دورانی از انقلاب علمی و اصلاحات مذهبی و پیشرفت هنری در اروپا شد. عصر نوزایش، دوران گذار بین سده‌های میانه و دوران جدید است. در میان موافقان با آن در دوره رنسانس، به معنای بازگشت به سوی سنت‌های کلاسیک هنر روم و یونان بود. در واقع، مخالفان سبک گوتیک معتقد بودند که می‌خواهند بار دیگر به سوی مولفه‌های هنری روم و یونان بازگردند و آن عناصر را احیا کنند. اولین بار، واژه لفظ رنسانس را فرانسویها در قرن ۱۶ میلادی، به کاربردند. معمولاً شروع دوره نوزایش را در سده چهاردهم در شمال ایتالیا می‌دانند. خاستگاه رنسانس شهر فلورانس است. رنسانس، یک تحول ۳۰۰ ساله‌است که در سال‌های ۱۳۰۰ از فلورانس ایتالیا شروع شد و در عرض سه قرن در سراسر اروپا انتشار و در انگلستان پایان یافت.

 

نمای کلیسا گواسو، اولین نمای باروک.

معماری باروک از ایتالیا شروع شد و قسمت اعظم اروپا را هم به زیر پوشش خود درآورد. تقریبا از اوایل قرن ۱۷ تا اواسط قرن ۱۸ در بیشتر کشورهای لاتین گسترش یافت. از نظر منتقدین قرن نوزدهم معماری باروک عبارت است از معماری کلاسیک منحط بی‌ساختار و دارای تزئینات نمایشی زیاد و عجیب و غریب است. در فرانسه سبک باروک با سبک کلاسیک تلفیق شد و پدیده معماری جدیدی به نام کاخ ورسای بوجود آمد. اشراف روسیه تحت تاثیر کاخ ورسای، کاخ سن پیترزبورگ را با معماری باروک ساختند. این سبک معماری در همه جای اروپا وجود دارد.

 

معماری روکوکو

در بین سال های ۱۶۵۰ تا ۱۷۹۰ میلادی که آخرین دوره معماری باروک به حساب می آید، معماران

ساختمان های زیبای سفید رنگی با منحنی های زیبا ساختند. این بناها با کتیبه ها و اشکال هندسی و انگوری شکل تزیین داده شده است.

 

معماری نئوکلاسیک

در بین سال های ۱۷۳۰ و ۱۹۱۴ میلادی، معماران با الهام از سبک معماری دوره رنسانس و معماری کلاسیک بناهای جدیدی در بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و اروپا خلق کردند که جزئیات زیادی از معماری یونان و رم باستان به عاریه گرفته بود.

 

معماری آرت نوو (هنر نو)

در دوره کوتاه سال های بین ۱۸۹۰ و ۱۹۱۴ میلادی، سبک هنری جدیدی در گرافیک و طراحی پارچه شکل گرفت که به سبک هنر نو مشهور است. این سبک هنری به معماری و طراحی داخلی هم راه پید کرد. بناها در این سبک از خطوط منحنی و کروی شکل، زیاد استفاده کرده اند.

 

معماری آرت دکو (هنر تزئینی)

در بین سال های ۱۹۲۵ و ۱۹۳۷، طراحی های زیگزاگ و خطوط عمودی تاثیری زیادی در هنر معماری داشت. بسیاری از طرح های زمینه ای که در سبک آرت دکو استفاده شده است، از مصر باستان الهام گرفته شده است.

 

معماری روزگار ویکتوریا

معماری روزگار ویکتوریا یا عصر ویکتوریا یکی از گونه‌های سبک معماری است که در عصر ویکتوریا رواج داشته‌است.شاخصه دکوراسیون داخلی و طراحی داخلی دوران ویکتوریا «نظم و ترتیب و تزئینات» است. سبک ویکتوریایی یا ویکتورین سبک رایج دوران ملکه ویکتوریا است و معمولا به عنوان سبکی پرکار و لوکس شناخته می شود. ویکتورین سبکی است که دقیقا در نقطه مقابل مینیمالیسم قرار می گیرد و بر پایه تزئینات زیاد است و (برخلاف مینیمالیسم) استفاده از اکسسوری ها هر چه بیشتر، بهتر.

 

معماری مایا

معماری مایاها که تا به امروز بجای مانده عمدتا مبتنی بر ساخت منازل شهری و روستایی، کاخ‌های شاهی و معابد و هرم‌های مذهبی- عبادی و سامانه‌های شهری مانند کانال هاو مخازن آب، راه‌های شهری و بین شهری می‌شد. خیابان‌ها عمدتا بصورت سنگفرش بودند و برای طراحی شهر مهندسان امر ابتدا نقشه شهر را طراحی کرده و سپس نظر مساعد شاه را می‌گرفتند. معمولا ساختمان‌های مذهبی مایاها که بصورت هرم بود با مذهب و ایدئولوژی و نیز با گاهشماری مایایی در ارتباط بود. پلکان در معماری جایگاه ویژه‌ای داشت و در همه آثار بگونه‌ای بچشم می‌آید.

در نمای ساختمان از موزاییک و انواع رنگ استفاده می‌شد و بکارگیری نقوش و تصویرهای مختلف در درون اتاق‌ها یا راهروها و نمای خارجی ساختمان‌های فاخر ویژگی دیگر معماری آمریکای مرکزی در عصر طلایی مایاها بود.

 

معماری مذهبی

معماری مذهبی› به معماری ساختمانهایی گفته می‌شود که بر اساس نگرش مذهبی و ایدئولوژی مذهبی طراحی می‌گردد که معمولا این معماری در ساختمانهایی که کاربری مذهبی دارند مانند: آتشکدهها، مسجدها، کلیساها، معبدها، خانقاهها و زیارتگاهها دیده می‌شود. معماری مذهبی از میان سبک‌های معماری ایران از جایگاه خاصی برخوردار است. سابقه این نوع معماری به دوران قبل از اسلام به ویژه دوران ساسانیان می‌رسد.

 

معماری بودایی

بودا هنگام رحلت از جهان به شاگردانش وصیت کرد که او را بسوزانند و خاکستر او را بر تقاطع چهار راهی دفن کنند این چهار راه به معنی رمز و علامت است و این علامت ها عبارتند از : ۱- مرده سوزی ۲- قرار دادن خاکستر مرده درون یک ظرف ۳- دادن کفاره ۴- نصب یادبود. البته عمل مرده سوزی در آئین هندوئیزم ها وجود داشته که وارد مذهب بودائی شده و در بین بودائی ها گاهی بعد از مرده سوزی خاکستر مرده را یا به آب گنگ می دهند یا از فراز کوهی به باد می دهند که چیزی از آن باقی نماند. بعداز اینکه خاکستر را دفن نمودند. بر فراز آن ظرف خاکست ، تلی از خاک انباشته کرده و به همان شکل بنایی سنگی بوجود آمد که در اصطلاح زبان هندی به آن «استوپا» می گویند که بناهای سنگی هندی هستند یکی از بزرگترین استوپاها در زمان «آشوکا» و بنام» سانچی استوپا» (تل خاک بسیار بزرگ ساخته شد.

 

معماری اسلامی

معماری اسلامی، شیوه‌ای از معماری است که تحت تأثیر فرهنگ اسلامی بوجود آمده و دارای چند ویژگی است: همان گونه که از نام بر می‌آید این گونه از معماری شامل معماری گستره‌ای از جهان می‌شود که ما با عنوان جهان اسلام می‌شناسیم.

معماری این کشورها تحت تأثیر ایدئولوژی اسلام در طول زمانی مشخص قرار گرفته و به همین خاطر دارای برخی ویژگی‌های مشترک شدند. در گستره مکانی جهان اسلام شامل:هند، افغانستان، کشورهای آسیای میانه و قفقاز، ایران، عراق، ترکیه، سوریه، فلسطین، مصر، تونس، الجزایر، مراکش (مغرب) رواج داشته‌است. گستره زمانی معماری جهان اسلام را می‌توان از سالهای اولیه ظهور اسلام تا پیش از گستردگی عام معماری مدرن دانست.

 

معماری معاصر

معماری مدرن یا معماری نوگرا نام جنبشی در معماری است. در معماری مدرن، کارکرد با ایده‌هایی ترکیب می‌شود که مفاهیم و فرم‌های تاریخی از آن حذف شده‌اند. از شیوه‌های این نوع معماری می‌توان سبک بین‌المللی، آرت دکو، معماری آلی، و سبک چمنزار را نام برد.

 

معماری هیجان‌نمایی

معماری اکسپرسیونیست یک حرکت معمارانه بود که در شمال اروپا در دهه اول قرن بیستم به موازات هنر بصری و عملی اکپرسیونیست پیشرفت کرد. عبارت «معماری اکسپرسیونیست برای اولین بار فعالیت‌های پیشرو(اوان گارد) هلندی و اتریشی وچکسلاواکی و دانمارکی را از سال ۱۹۱۰ تا ۱۹۲۴توصیف می‌کند.

سبک بین‌المللی یا شیوه بین‌المللی نام شیوه‌ای در معماری مدرن است که در بین سالیان ۱۹۲۰-۱۹۳۰ در اروپا و آمریکا پایه گذاری گردید این اصطلاح منشا خود را از عنوان یکی از کتابهای راسل هیچکاک و فیلیپ جانسون گرفته بود کتبی که برای ثبت اطلاعات برگزاری نمایشگاه هنر معماری مدرن که در موزه هنرهای مدرن شهر نیویورک در سال ۱۹۳۲ نوشته شده بود.

ویژگی‌های مدرنیسم را در سرتاسر جهان بر اساس ویژگی‌های مشترک شناسایی و تعریف و طبقه بندی می‌کرد. که نتیجه آن تمرکز بیشتر بر ویژگی‌های سبک شناسی هنر مدرن بود.

 

معماری پست‌مدرن

معماری پست‌مدرن یا پسانوگرا واکنشی است به سبک بین‌المللی و معماری مدرن و از دهه ۱۹۸۰ به بعد دور گرفت. این نوع معماری همچنین مولفه‌ایست از جنبش پسانوگرایی. این نوع معماری پیرایش و تزیین را باز به میان می‌آورد، و از رنگ‌های زرق و برق‌دار و آرایه‌های نامتجانس اغلب بهره می‌برد. در این شیوه، بجای استفاده از مفاهیم فاضلانه، سعی در استفاده از جزئیات و نمادهای صرفا زیبا، مقیاس‌های متناقض،روابط هندسی دلبخواه، و طعنه و ابهام در فُرم‌ها می‌شود.