اماکن و بناهای تاریخی پست ایران
حس خیلی خوبیه وقتی می تونی در کمتر از ثانیه ای نامه یا پیامی را به شخصی برسونیم و یا لحظههای دلتنگی، گوشی رو برمیداریم و با دوست یا خانوادمون صحبت می کنیم، اما در گذشته برای برقراری ارتباط زمان زیادی صرف میکردند و مجبور بودن کیلومترها راه طی کنند تا نامه ای را به مقصد برسانند و یا خبرهای مهم را حضوری میدادند.
با اینکه بسیار برای دنیای مدرن و پیشرفته امروز تصور این همه محدودیت بسیار سخت و باورنکردنی است اما دیدن و آشنا شدن با
سرویس ها و ابزارهای ارتباطاتی گذشته بسیار جالب وتماشایی است.
امروز به موزه پست وتلگراف تهران برویم و از نزدیک با دنیای مخابرات وپست روزگار قدیم آشنا شویم.
از تمبر تا ایمیل
در خیابان امام خمینی ساختمانی قدیمی متعلق به پهلوی اول در کنار سردر باغ ملی دیده می شود. در پیادهرو و جلوی پلکان ورودی ساختمان، مجسمه پسربچه ای را می بینید که در حال انداختن نامه داخل صندق پست زرد رنگی است، صندوقی که تمام خاطرات گذشته را برای بازدیدکنندگان زنده میکند.
مثل ساعت هایی که برای دریافت نامه منتظر پستچی درخانه میماندیم، پاکت نامه، تمبرهای پستی مخصوص، نحوه نوشتن آدرس نویسنده وگیرنده و هنوز وارد موزه نشده ایم که دریچه ای رو به دنیای قدیم به رویمان گشوده شد. از پله ها بالا می رویم و از درب ورودی که تابلویی با عنوان موزه پست و تلگراف در فراز آن نصب شده عبور کرده و وارد یکی از قدیمی ترین و شکیل ترین عمارت های دولتی می شویم.
عمارتی در دوطبقه و با سالنها و غرفههای متعدد که از آثار تاریخی و کهن مربوط به پست و تلگراف است.
قرارگیری این آثار در فضایی با معماری زیبا حاصل تلفیقی از عناصر تاریخی و اسلامی معماری ایرانی و ستونهای بلندی که به سبک ستونهای تخت جمشید برپا شده ، جذابیت موزه را دو چندان کرده و گوشه ای از تاریخ ایران را یادآور می شود. وارد موزه میشویم و از غرفه های مختلف آن بازدید می کنیم، موزه پست و تلگراف غرفه های متعددی در طبقه اول و دوم دارد که عبارتند از:
۱) غرفه های تشریفات یا وزرا
در این غرفه تصاویری از وزرای پست و تلگراف ایران از ابتدا (علی قلی خان مخبرالدوله (۱۲۵۵ ش/ ۱۲۹۳ ق) تا امروز را مشاهده می کنیم. همچنین تمبرهای ایران از دوره قاجار (۱۲۷۶ ـ ۱۲۸۸ ه.ش)، پهلوی (۱۳۰۴ ـ ۱۳۵۷ ه.ش) و جمهوری اسلامی از سال ۵۷ تا امروز و دو ویترین مربوط به کلیشه ادیسون و کلیشه تمبر احمدشاه و ماکت پستچی های زمان قاجار در انتهای سالن دیده می شود.
۲) غرفه اشیای پستی
غرفه ای مربوط به نمایش انواع مهرهای دستی، گرد ساده، بیضی ، مستطیل و غلتکی ، نمونههای مهرهای مصرفی دفاتر پست خارج از کشور ، مهر روز جمهوری اسلامی، صندوق های پستی زمان پهلوی، دستگاه های دستی و برقی ابطال تمبر، حکم های حکومتی و دولتی، دستگاه های تایپ قدیمی، وسایل و ابزار های پستی، قاب عکسهای وسایل پستی دوره قاجاریه و تصاویر کارکنان پست دوره قاجار.
۳) غرفه راه ابریشم یا سالن مرکزی
در این قسمت می توانید به مشاهده انواع وسایل ارتباطی قدیمی و حمل محمولههای پستی اعم از ارابه، ماشین سه چرخ و هواپیما، ویترینهای وسایل و هدایایی از کشورها، دولتها و اشخاص مختلف، چندین نمونه از مجسمههای پست چیهای زمان قاجار، نقشه راه های مختلف پستی و ارتباطی، صندوق های پستی قدیمی زمان قاجار و در راهروهای طبقه اول، پانلهایی از عکسهای کارکنان پست قدیم و پستچی های زمان قدیم و ویترین وسایل اهدایی از شخصیتهای مختلف بپردازید.
۴) کتابخانه موزه
در این مکان کتاب ها و نشریات مربوط به تاریخچه پست و تلگراف و تلفن، تمبر و منابع قدیمی از امور ارتباطات هنر، تاریخ و معماری و به زبانهای فارسی، لاتین، فرانسوی و قرار دارد. در صورت علاقه به مطالعه کتاب در این زمینه می توانید در ساعات اداری موزه به کتابخانه آن مراجعه کنید.
۵) حیاط مرکزی
به منظور برگزاری مراسمی چون مراسم تمبر مشترک با سایر کشورها، نمایشگاه های موقت تمبر به مناسبت های مختلف، و همچنین تصاویر تمبرهای مشترک انتشار یافته با سایر کشورها و ارگان های داخلی و پاکت های مهر روز و نیز آرم پستی کشورهای مختلف عضو اتحادیه جهانی پست (U.P.U) در نظر گرفته شده است.
۶) سالن تمبر بین الملل
تمبرهای منتشر شده از کشور عضو اتحادیه جهانی پست و ویترینهای نمایش پاکت های مهر روز اهدایی شخصیتهای مختلف، تمبر و پاکتهای ارسالی از کشورهای مختلف را در این بخش از موزه خواهید دید.
۷) غرفه اشیای پستی
در این غرفه نمونه صندوقهای پستی کشورهای مختلف چون برزیل ، مصر ، کانادا ، آلمان ، مکزیک و سوئد و انواع ترازوهای قدیمی را مشاهده می کنید.
۸) غرفه شماره یک مخابرات
غرفه ای جالب شامل انواع وسایل ارتباطی از مورس تا ماهواره زهره ، تله تایپ ، تلگراف ، تلکس ، فاکس و نمونه تیروسیم. در این قسمت ویترنی وجود دارد که در آن نمونه دستخط حضرت امام (ره) را برای ثبت تلفن منزل ایشان به اداره تلفن شهرستان قم در سال ۱۳۴۱ نمایش می دهد.
۹) غرفه شماره دوی مخابرات
انواع دستگاه های مخابراتی مثل تلفن مغناطیسی صد شمارهای قدیمی، دیواری ، دستگاههای ارتباطی قدیمی مثل دستگاه گیرنده و فرستنده و تلفن بیسیم ، میز سوئیچ برد ، دستگاه اندازهگیری و آزمایش خطوط کاربر و تلفنهای مغناطیسی رومیزی را دراین غرفه خواهید دید.
۱۰) سالن کنفرانس
در این طبقه سالنی برای برگزاری جلسات اداری هیئت امنای موزه ارتباطات، سخنرانیهای مطبوعاتی و جلسات تشریفاتی با مساحتی حدوداً ۵۰۰ متر مربع و ظرفیت ۲۰۰ نفر قرار دارد.در این مجموعه برای رفاه بازدید کنندگان ، فروشگاه و چای خانه سنتی در نظر گرفته شده تا علاوه بر مشاهده آثار تاریخی لحظاتی خوش را سپری کنند.
چایخانه سنتی
مکانی با فضایی فرحبش و با معماری سنتی و دلنشین برای پذیرایی از گروه های مختلف بازدید کننده و مقامات در نظر گرفته شده است.
فروشگاه
در این فروشگاه علاقه مندان به آلبوم های تمبرو کارشناسی تمبر، کارت پستالها و پاکتهای مهر روز، می توانند در ساعات مراجعه به موزه از خدمات این بخش یهره برده و ساعاتی مفید و جالب را در روز داشته باشند.
نگاهی گذرا به تاریخ و معماری ساختمان موزه
بنای اصلی و ابتدایی اداره پست و گمرک تهران در زمان وزرای قدیم پست آقایان صوراسرافیل و نظامالدین حکمت در زمینی به مساحت ۱۵۰۰۰متر مربع با هزینه پانصد هزار تومان با معماری ایرانی و به سبک پهلوی اول در سال ۱۳۰۷ ساخته شد.
فرج الله بهرامی وزیر پست و تلگراف در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی دستور تاسیس موزه پست را با توجه و تقلید از موزه های تخصصی اروپا برای نمایش و نگهداری کلیه ابزارها و ادوات پست و تلگرافی صادر کرد.
این موزه قسمتی از ساختمان وزارتخانه در ضلع جنوبی میدان توپخانه را به خود اختصاص داد. موزه ای که عموم از آن نمی توانستند بازدید کنند تا سال ۱۳۴۹ شمسی و قبل از تخریب بنا دایر بوده است. بعد از آن اشیا موزه به یال غربی عمارت اداره پست منطقه باغ ملی برده شد.
بار دیگر بخش گمرکات امانات پستی احیا و به موزه پست مبدل شد و در بهمن ماه سال ۱۳۶۹گشایش یافت و در سال ۱۳۷۸شمسی به موزه پست و مخابرات تغییر نام داد و نام موزه ارتباطات بر آن نهاده شد.
در ابتدای ساخت بنا نیکلای مارکف معمار ایرانی گرجستانی ساخت این بنا را به عهده داشت و بعداز او مهندس مظلومیان ، از مهندسان شهرداری تهران ساخت بنا را به اتمام رسانید. ساختمانی با الهام از معماری ملی و باشکوه که جلوه هایی از معماری دوره تاریخی ایران و دوره اسلامی در آن مشهود است.
کی و چطور برویم؟!
موزه ارتباطات در خیابان امام خمینی و جنب سردر باغ ملی واقع شده است. بهترین وسیله برای مراجعه به این موزه مترو می باشد که در ایستگاه امام خمینی از مترو پیاده شده و کمی به سمت غرب خیابان حرکت کنید. نمای ورودی موزه با مجسمه آن کاملا مشخص است.
توصیه های دوستانه کارناوالی
بازدید از موزه را به دوستان خود پیشنهاد دهید. زمان کافی برای بازدید از موزه در نظر بگیرید و بعد از موزه ارتباطات حتما از مکان های تاریخی دیگر تهران که در این نقطه از شهر قرار دارند چون موزه ملک، سردر باغ ملی، موزه ایران باستان و بازدید فرمایید.