دوره اول:

ایرانیان نخستین ملتی بودند که از حدود سه هزار سال پیش در زمان سلسله هخامنشی اقدام به تاسیس تشکیلات منظم پست با عنوان “چاپار” کردند. ایرانیان این تشکیلات اداری را از روزگاران بسیار دور بنیانگذاری و سازماندهی کردند تا تمامی امور ارتباطی ایران زمین از آن طریق انجام شود.

در واقع در ایران باستان، چاپارخانه مشهورترین و حساس ترین تشکیلات اداری هخامنشیان بودکه گروه چابک سواران آن با اسب های تند رو و طی مسافت های طولانی، ارتباط دایمی بین مرکز و ایالات را برقرار می کردند و در کوتاهترین زمان اخبار و گزارش های واصله از گوشه و کنار ممالک را به مرکز و از مرکز به دور ترین نقاط کشور می بردند. داریوش هخامنشی برای اداره بهتر کشور و سهولت در امر نظارت بر قلمرو وسیع و پهناور ایران نظام ارتباطی را سامان بخشید.

به دستور وی برای آگاهی و اطلاع از جدیدترین رخدادها در سراسر قلمرو خود، جاده هایی ساخته شد که مهمترین آنها به “راه شاهی” معروف بود که ۲۴۰۰ کیلومتر مسافت داشت. به فاصله هر ۲۴ کیلومتر چاپارخانه ای ساختند که در این چاپارخانه ها همیشه اسب های تازه نفس آماده بودند. پیک های دولتی با رسیدن به این چاپارخانه ها اسب های خود را عوض می کردند و با اسبی تازه نفس با سرعت به راه خود ادامه می دادند.

انتقال پیام از یک ایستگاه به ایستگاه دیگر به همین صورت ادامه می یافت تا به مقصد می رسید. داریوش در مورد چابک سواران دولتی خود می گوید: “ نه برف، نه باران، نه گرما و نه تاریکی شب

نمی تواند پیک های تندرو را از حرکت بازدارد. “ امروزه این جمله در بالای سر در ساختمان اداره پست نیویورک به چشم می خورد. چاپارخانه های ایران تا مدت ها یکی از وسیع ترین شبکه ارتباطی دنیای کهن محسوب می شد.

دوره دوم:

در این دوره پست دستخوش تحولات بسیاری شد.پست در ایران تا پیش از سال ۱۲۵۸ به صورت «اداره» بود و تمامی امور پستی در آن زمان توسط همین اداره صورت می‌گرفت. در پی موفقیت های پست در انجام امور کشور، “ناصرالدین شاه قاجار” دستور تاسیس وزارت پست را صادر کرد. کشور ایران در سال ۱۲۶۴ دارای ۷ خط اصلی و پنج خط فرعی پستی بود. با تاسیس اتحادیه پستی جهانی، ایران به عنوان یکی از نخستین کشورهای دنیا به عضویت این اتحادیه درآمد.

هم زمان با صدارت “میرزا تقی خان امیرکبیر” تحولات تازه‌ای در پست کشور رخ داد و پست نوین بنیان شد. در این دوره سرویس های پستی منظم بین شهرها ایجاد، تعرفه پستی تعیین و آیین نامه پستی به تصویب رسید. در سال ۱۲۸۸ وزارت پست تشکیلاتی نو یافت.

اداره‌ی تلگراف در این زمان به پست اضافه شد و وزارت پست و تلگراف تشکیل شد.

در اواخر سال ۱۳۰۸ با خرید سهام شرکت تلفن، وزارت پست و تلگراف و تلفن شکل گرفت. با تاسیس وزارتخانه جدید، نظام پستی کشور توسعه چشمگیری یافت.

دوره سوم:

این دوره را می توان دوره سرنوشت ساز همراه با تحولی عظیم در صنعت پست ایران شمرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی، شیوه های نوین پستی روز به روز گسترش و کمیت و کیفیت خدمات ارتقا یافت.

در دوران انقلاب و سازندگی فعالیت های بی شماری در شبکه پستی کشور صورت گرفت.

تغییر ساختار پست و فعالیت آن به عنوان یک شرکت مستقل دولتی در سال ۱۳۶۷ را می توان به عنوان مهمترین رویداد این دوره برشمرد. حذف ساختار سنتی پست و اجرای مکانیزاسیون و اتوماسیون شبکه پستی ایجاد سرویس های نوین و متنوع نظیر پست پیشتاز، پست مستقیم، سلف سرویس پستی، تحویل هوشمند مرسولات به گیرندگان، پست تصویری، پست جواب قبول، پست یافته، صندوق شخصی، پست تلفنی ۱۹۳، پست اکسپرس، پست خرید، پست رستانت، خرید اینترنتی، پست ویژه، پیک ویژه و دهها خدمت دیگر را موجب گردید.

رفته رفته پست با یافتن جایگاه واقعی خود به عنوان مهمترین ابزار ارتباطی توانست همکاری سایر نهادهای دولتی را جلب نموده و ارایه خدمات دولتی را از طریق پیشخوان خود سامان بخشد. در همین راستا شرکت پست جمهوری اسلامی ایران در اجرای طرح های کلان ملی از جمله توزیع کارت سوخت، توزیع

کالابرگ های شهری، روستایی و عشایری، ثبت نام و توزیع کارت ملی، تعویض پلاک های خودرویی، توزیع فرم های اطلاعات اقتصادی، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، ثبت نام تلفن همراه و غیره مشارکتی گسترده داشت.

در این دوره با توسعه روزافزون فناوری های نوین ارتباطی، دفاتر خدمات ارتباطی(ICT) در روستاها و دور افتاده ترین نقاط کشور ایجاد شد و ارایه خدمات پستی و نیابتی سایر سازمان ها به روستاییان روز به روزگسترش یافت.

شرکت پست جمهوری اسلامی ایران به منظور توسعه هر چه بیشتر رقابت پذیری، پویایی در عرضه خدمات پستی و پاسخگویی مناسب به نیازهای متنوع و جدید مشتریان ، بستر مناسب جهت حضور ومشارکت فعال بخش غیردولتی را به موازات اپراتور دولتی ایجاد نموده و خصوصی سازی آن در دست انجام است.

تاریخچه پست در ایران

براسااس نوشته های گزنفون و هردوت تاسیس و ایجاد چاپارخانه توسط ایرانیان انجام شده است ، ایرانیان دارای شبکه منظم چاپار و پیک بود و این شبکه در دوره اشکانیان و ساسانیان به شیوه ای منظم درآمد.

داریوش پادشاه بزرگ هخامنشیان چابک سواران دولتی را تربیت کرده بود که نوشته های دولتی  را ایستگاه به ایستگاه برده بچاپار بعدی برسانند.

این تشکیلات بیشتر در خدمت فرماانها و دستورات دولتی بود و در واقع وظیفه پنهان و ثانی آنها خبرگیری و خبرچینی بود. با روی کار آمدن صوفیه در ایران و استقرار حکومت فراگیر مرکزی بنا به ضرورت اداره پست به طور منظم و مرتب با نام چاپار انجام وظیفه می کرد.

در سال ۱۲۸۵ هجری قمری تمبر پستی در کشور چاپ و رواج گردید، در سال ۱۲۹۷ هجری قمری وزارت پست تاسیس شد و در دوره پهلوی با تاسیس راههای شوسه و وسایل نقلیه مختلف تشکیلات پست توسعه فراوان یافت .

با تشکیل اتحادیه جهانی در سال ۱۸۷۵ میلادی  در شهر برن سوئیس بوجود آمد و دولت ایران نیز در سال ۱۸۷۷ به عضویت این اتحادیه درآمد. قدیمی ترین سند مربوط به پست یک ورق پاپیروس است که در سال ۲۵۵ قبل از میلاد مسیح در مصر کشف شده ، اما قدیمی ترین سرویس پست در ایران بوسیله کورش کبیر در ۵۳۰ سال قبل از میلاد مسیح

ایجاد شده است .

این سیستم پستی به صورت ایستگاهی عمل می کرده و در اختیار دولت بوده هرودت مورخ یونان باستان این سیستم را به این شکل شرح می دهد هیچ روشی سریعتر از طریق ارسال پیامها که توسط پارسیان کشف شده بود وجود نداشت و ان بدین صورت بوده که پارسیان

ایستگاه های مختلفی را در نظر گرفته ودر ان افراد سوار کار با اسب منتظر رسیدن پیام بودند و فواصل ایستگاهها را طوری در نظر گرفته بودندکه از نظر زمانی فاصله انها یک روز با یکدیکر فاصله داشتند ضمنا ایستگاهای مخصوصی برای مواقع برف و باران و سرما به منظور ارسال پیام در نظر گرفته شده بود و این پیامها با حداکثر سرعت ممکن انجام پذیرفته است او میگوید نه برف نه سرما نه باران نه تاریکی شب مانع ارسال پیام نمی گردید.

اولین پیک وارده پیام و بسته ها را تحویل دومین نفر میداد که او نیز بطریق اولی تحویل سوارکار مینمود و کار ادامه می یافت تا اینکه پیامها به مقصد میرسیدند و در زبان پارسی باستان این روند تکرار یا رلیها به عنوان انکاریون شناخته می شد . این سیستم در زمان وزارت امیرکبیر به صورت یک اداره منظم برای عموم در آمد و اداره آن به میرزا شفیع خان چاپارچی واگذار شد.