مس
«در حدود پنج هزار سال پیش از میلاد مردم غارنشین فلات ایران بر اثر تغییراتی که از لحاظ آب و هوا و تشکیل مزارع و چمنزارها به وجود آمد به دشتها روی آوردند و زندگی تازهای را آغاز کردند و در تمدن آنها نسبت به دورانهای پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد. مردمی که در فلات ایران زندگی میکردند گه گاه به سفالگری و ساختن اشیاء با گل میپرداختند و با پختن آنها از آنها آثاری زیبا پدیدمیآوردند. آنها در برخی اوقات مشاهده میکردند که بعضی از ظروف سفالینشان در اثر ضربه نمیشکند و همینطور در برخی اوقات از ظروفی که در آتش مینهادند مادهای خارج میشد که پس از سرد شدن سخت میگشت. آنها نام این ماده را مس گذاشتند و در ساخت ظروف و ابزار کشاورزی و جنگ از آن استفادههای بسیار کردند.
در پایان عهد حجر پسین مردم این منطقه آلات و ابزار خود را با مس میساختند و کمکم اینگونه ادوات جای ابزار سنگی را که تا آن زمان متداول بود گرفت . ….. در هزاره چهارم پیش از میلاد مردم دشتنشین فلات ایران در کار زندگی پیشرفت بیشتری کردند با آنکه سنگ در ساختن آلات و ادوات در این عهد به کار میرفت فلز نیز بیش از دوره پیش وارد صنعت گردید، مس را با چکش صاف میکردند، اما طرز ذوب کردن فلزات را نمیدانستند و با مس سنجاق و ظروف ظریف میساختند. ….. در این دوره ذوب مس نیز متداول شد و آلات و ادوات را به شیوه ریختهگری ساختند. در سکونتگاههای دوره مزبور چاقوها و دشنههایی با تیغه مسین به دست آمده است. همچنین در حفاریهای سیلک کاشان مقداری آئینه مسی جهت آرایش به دست آمده است. از ویژگیهای این دوره وجود گوشوارههایی از طلا و لاجورد است.»
مس برای تعدادی از تمدنهای قدیمی ثبت شده، شناخته شده بود و تاریخ استفاده از آن حد اقل به ۱۰٬۰۰۰ سال پیش میرسد. یک آویزه مسی، متعلق به ۸۷۰۰ سال قبل از میلاد در شمال عراق کنونی پیدا شد. نشانههایی مبنی بر ذوب و خالص کردن مس از اکسیدهای آن مانند مالاکیت و آزوریت تا سال ۵۰۰۰ قبل از میلاد وجود دارد. در عوض اولین نشانههای استفاده از طلا تقریباً به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد بر میگردد.
مصنوعات مسی و برنزی که از شهرهای سومری و مصنوعات مصری که از مس و آلیاژ آن با قلع یافت شده تقریباً متعلق به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد هستند. در یکی از اهرام یک سامانه لولهکشی با مس پیدا شده که مربوط به۵۰۰۰ سال پیش است. مصریان دریافتند افزودن مقدار کمی قلع، قالب گیری مس را آسان تر میکند بنابراین آلیاژهای برنزی که در مصر کشف میشوند تقریباً قدمتی همانند مس دارند. استفاده از مس در چین باستان حداقل به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مربوط بوده و تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد در این کشور برنز مرغوب ساخته میشدهاست. در نظر داشته باشید چون مس به راحتی برای استفاده و کاربرد مجدد ذوب میشود، دوران ذکر شده تحت تأثیر جنگها و کشورگشاییها قرار میگیرد. در اروپا مرد یخی [Ötzi]، مردی که به دقت نگهداری میشود و متعلق به ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد بوده و در شمال کشور ایتالیا نزدیک مرز اتریش یافت شده است، تبری با نوک مسی در دست دارد که درجه خلوص فلز آن ۹۹٫۷٪ میباشد. مقدار زیاد آرسنیک موجود در موهای او نشان دهنده سرو و کار او با پالایش مس میباشد.
استفاده ار برنز در مرحلهای از تمدن به قدری فراگیر بود که آن مرحله را عصر برنز مینامند. برنج برای یونانیان شناخته شده بود اما اولین بار بصورت گسترده توسط رومیان بکار رفت. به خاطر زیبایی درخشانش- بطوری که در باستان برای ساخت آئینه از آن استفاده میشد -و نیز به دلیل ارتباط آن با قبرس که مربوط به الهه بود، در اسطورهشناسی و کیمیاگری فلز مس با ایزدبانوهای آفرودیت و ونوس پیوند دارد. در کیمیاگری علامتی را که برای مس در نظر گرفته بودند، علامت سیاره ناهید نیز بود.
خاصیت سطح ضد میکروبی مس و آلیاژهای آن
ظهور مقاومت میکربها در برابر آنتی بیوتیکها جان میلیونها انسان را تهدید میکند. پس از آزمایشهای کلینیکی و آزمایشگاهی بسیار در کشورهای مختلف جهان، ثابت شد که بسیاری از میکروارگانیسمهای مقاوم به آنتی بیوتیک، روی سطوح مسی کشته میشوند. . در سال ۲۰۰۸ سطح مس به عنوان اولین ماده جامد ضد میکروبی؛ قارچ کش، باکتری کش و نابود کننده ویروس، توسط آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا) به ثبت رسید. و بیش از ۴۷۹ آلیاژ مس (جرم مس موجود در آلیاژها حداقل باید ۶۰٪ باشد) برای حفظ سلامت عمومی به ثبت رسیده است.
نتایج آزمایشها از این قرار است: سطح مس به طور پیوسته آلودگی باکتریایی را در مدت دو ساعت به ۹۹٬۹ درصد کاهش داده و حتی پس از آلودگی مجدد، آلودگی کاهش مییابد. سطح مسی بازدارنده شکل گیری و رشد باکتری در طول مدت دو ساعت است. مشاهده شده است که مس با سرعت ۸-۷ logدر ساعت میکربها را میکشد. هنوز هیچ میکروارگانیسمی کشف نشده است که بتواند در تماس با سطح مس مقاوم باشد. مس نه تنها باکتری و عوامل بیماری ویروسی را میکشد بلکه همچنین به سرعت اسید نوکلئیک ماده ژنتیک را نابود میکند و از این روی است که سلول باکتری هیچ شانسی برای موتاسیون و راهی برای ورود به میکربهای دیگر را ندارد، فرایندی که انتقال افقی ژن – HGT – خوانده میشود. در نتیجه از گسترش نسل بعدی باکتری پیشگیری میشود. سطح مس با نحوه اثر طیف وسیع ضد میکروب، باکتری کش، ضدویروس و قارچ کش است.
برآورد شده است که حدود ۸۰٪ بیماریهای عفونی از راه تماس منتقل میشوند. استفاده از سطوح مسی در بیمارستانها به ویژه در ICU برای دستگیره درها، شیر آب و اهرم سرویس بهداشتی، فلز تخت بیمار، میله میز بیمار، آنژیو کت، محل تماس زنگها و چراغها، نه تنها چرخه انتقال آلودگی میکربی را مختل میکند بلکه فعالانه خطر مقاومت باکتریایی را کاهش میدهد و مانع شیوع عفونت به دیگران میشود. در یک آزمایش کلینیکی انجام شده با استفاده از سطوح مسی در ICU میزان عفونتهای بیمارستانی به میزان ۵۸٪ کاهش یافته است. این استراتژی، در کنار رعایت بهداشت دستها و اصول بهداشتی معمول میتواند حرکت به سمت نابودی کابوس مقاوم بودن میکروبها در برابر آنتی بیوتیکها باشد.