نمایشگاه جهانی اکسپو
اکسپو رویدادی فرهنگی-تجاری است که هر چند سال یکبار و هر بار در کشوری متفاوت برگزار می شود. اهمیت این نمایشگاه و جوانب آن برای کشورهای جهان آنچنان ارزشمند است که امروزه اکسپوها یکی از مهمترین رویدادهای مهم دنیا همچون مسابقات جام جهانی فوتبال و بازیهای المپیک به شمار میروند بطوریکه نام المپیک فرهنگ ملل رابرای آن انتخاب کردهاند.
اکسپو(EXPO-UniversalExposition)یا نمایشگاه جهانی و بینالمللی، نامی کلی برای نمایشگاه های بزرگی است که در مدت زمان حدود یک و نیم قرن گذشته، محملی برای عرضهی دستاوردهای تاریخی (در حوزههای علمی، صنعتی و …) و نیز فرهنگی و هنری ملل مختلف بوده است. در کنارهم قرار دادن این دستاوردها و داشتههابه ایجاد بازار اقتصادی-توریستی بزرگی منجر میشود که رویدادهای اقتصادی و اجتماعی مطلوبی را در کشورهای مختلف سبب گشته و رشد تبادلات اقتصادی و فرهنگی را پدید آورده است.
سرمنشاء برپایی اکسپو به سنت فرانسویان برای برگزاری نمایشگاههای سالانه برمیگردد. این سنت در نمایشگاه صنعتی فرانسه در سال ۱۸۴۴ به اوج خود رسید و به سرعت مورد توجه کشورهای قارهی اروپا قرار گرفت بطوریکه به تدریح در این کشورها نیز نمایشگاههای بینالمللی متنوعی برپا گردید.
نخستین نمایشگاه اکسپو در سال ۱۸۵۱ میلادی به مدت حدود ۶ماه در «هایدپارک» لندن و در کنار کاخ کریستال با عنوان «بزرگترین نمایشگاه فعالیتهای صنعتی تمام ملتها» برگزار گردید.
نمایشگاه فوق با ایدهی «پرنس آلبرت» همسر ملکه ویکتوریا به عنوان اولین نمایشگاه جهانی برگزار گردید و نقش مهمی در توسعهی بخشهای مختلف اقتصادی جامعه انگلستان بخصوص در صنعت توریسم، طراحی محیطی و سایر زمینههای هنری، تجارت بینالمللی و موارد آموزشی مرتبط ایفا نمود. از زمان جدیتر شدن بحث برگزاری اکسپو در ابتدای قرن بیستم پس از تجربیات مفیدی که از برگزاری نمایشگاههای بینالمللی و همگانی در شهرهای لندن، پاریس، وین، آمستردام، بروکسل، بارسلون، سنتلوئیس، تورین و فیلادلفیا حاصل شد و البته با توجه به وقفهی ایجاد شده به دلیل وقوع جنگ اول بینالملل، سرانجام در سال ۱۹۲۸ نمایندگان ۳۱ کشور جهان در پاریس نخستین پیمان را که به روشی سازنده بر تشکیل نمایشگاههای بینالمللی نظارت میکرد به امضاء رساندند. بر اساس این کنواسیون سازمانی تحت عنوان Bureau International Des Expositions مدیریت و سازماندهی نمایشگاههای برگزارشونده را بر عهده گرفت. بر اساس آخرین نسخهی این کنوانسیون که در سال ۱۹۸۸ امضا گردیده و در سال ۱۹۹۶ به اجرا درآمد، نمایشگاههای برگزارشده به دو دسته تقسیم شدند:
نمایشگاههای جهانی
نمایشگاههایی که هر ۵ سال یکبار و با حداکثر زمان برگزاری ۶ ماهه برگزار میشوند. در این نمایشگاهها هر یک از کشورهای شرکتکننده تالار و فضای خاص خود را برپا میکنند. از دیگر ویژگیهای این نمایشگاهها عدم وجود محدودیت در فضای محوطه نمایشگاهی است.
نمایشگاههای بینالملی و تخصصی
این نمایشگاهها مابین نمایشگاههای جهانی در بازهی زمانی ۱ تا ۳ سال برگزار میشوند که مدت زمان برپایی این نوع نمایشگاه تا ۳ماه میتواند به طول بینجامد. کشورها و شهرهای میزان نیز غرفههای اختصاصی را جهت ارائه به شرکتهای بومی تدارک میبینند. بیشترین وسعت این نمایشگاهها تا ۲۵ هکتار میتواند باشد. از سال ۱۸۵۱ که نخستین نمایشگاه اکسپو برگزار گردید، ویژگیهای این نمایشگاه طی سالهای متعدد با تحولات گوناگونی روبرو شده است که در سه برههی زمانی قابل تقسیمبندی هستند.
برههی صنعتی شدن (طی سالهای ۱۹۳۸-۱۸۵۱)
توجه اصلی نمایشگاه ها در این برهه بر روی تجارت و به نمایش گذاشتن ابداعات و اختراعات نوین در عرصه جهانی متمرکز شده بود و در این نمایشگاهها بود که دو عنصر علم و هنر با هم ادغام شدند.
برههی فرهنگی (طی سال های ۱۹۸۷-۱۹۳۹)
از نمایشگاه سال (۱۹۴۰-۱۹۳۰) نیویورک با عنوان “ساخت دنیای آینده “ زمینه فعالیتی نمایشگاهها دگرگون گشته و از آن به بعد در کنار فعالیتهای قبلی نمایشگاه، عنوانهای فرهنگی ویژهای به نمایش گذاشته شد که زمینهساز آینده بهتری برای جامعه انسانی شدند بدین ترتیب اختراعات و ابداعات صنعتی و تخصصی دیگر اصلیترین زمینه کاری نمایشگاهها نبودند. همزمان با نمایشگاه بین الملی ۱۹۶۷ که در مونترال کانادا برگزار گردید، نام این نمایشگاه تحت عنوانی با نام “ EXPO 67 “ نام گذاری گشت و از آن زمان تا کنون از نمایشگاه های جهانی تحت عنوان”EXPO “ یاد می شود.
دورهی نماد و سمبلهای ملل مختلف
از نمایشگاه «Expo 88» که در بندر Brisbane برگزار گردید تا به امروز، کشورهای جهان شروع به استفادهی وسیع و گسترده از نمایشگاههای اکسپو به عنوان پایگاهی جهت معرفی نمادهای ملی خود از طریق پاویلیونهای اختصاصی کردهاند. علاوه بر تاثیرات فرهنگی و اقتصادی، برگزاری نمایشگاههای اکسپو فرصتی برای تصویرنمودن سمبلی جهانی و بینالمللی از کشور و شهر برگزار کننده این رویدادها به شمار میرود. با توجه به دورهی زمانی ۶ماههی برگزاری اکسپوها، موقعیت مناسبی جهت برقراری ارتباطات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، جذب توریست و … فراهم میگردد که در نهایت منجر به توسعهی روابط اقتصادی کشورهای حاضر خواهد شد. وجه تمایز اکسپو با Fair و Exhibition در مدت برگزاری و اهداف متفاوت برپایی آنهاست. همینطور سالنهای مختص نمایشگاههای اکسپو طراحی خاص و ویژهای دارند که رقابتهای کشورهای مختلف جهان برای هرچه متمایز و زیبا نمودن غرفههای خود قابل توجه است.
اکسپو در برابر نمایشگاههای تجاری
نمایشگاههای اکسپو با نمایشگاههای تجاری که در سرتاسر دنیا برگزار شده و میشوند، بسیار متفاوت است. برای درک اهمیت نمایشگاههای جهانی اکسپو که محلی برای نمایش جهانی گذشته، حال و آیندهی ملل مختلف است، کافی است به تلاش بسیار کشورهای برای نشان دادن دستاوردهای خود در زمینههای اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی توجه کرد. به طور مثال لامپ اختراعی توماس ادیسون در نمایشگاه اکسپو به جهان ارائه شد! نمونهی خودروهای اولیه، قانون نسبیت اینیشتین، تلفن، تلسکوپ، کشتیهای بخار مدرن، تلگراف مورس، لوکوموتیو، هواپیما، مونوریل، کامپیوترها و موشکهای فضایی و … نیز از جملهی دستاوردهای بزرگ بشری بودهاند که در اکسپوهای مختلف معرفی شدهاند. برج ایفل پاریس، مجسمهی آزادی و نیز برج مخابراتی شهر سیاتل آمریکا از سازههای معروف معرفی شده در اکسپوی آمریکا و فرانسه هستن که امروزه نماد کشورهای خود به شمار میروند.