اینترنت ماهواره ای چیست و چگونه کار می‌کند؟

تقریبا سه دهه بعد از آغاز به کار اولین شرکت‌های خصوصی ارائه‌کننده خدمات اینترنتی، حالا کمپانی وان وب (OneWeb) با شعار «دسترسی برای همه»، توانسته مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار برای ساخت سیستم ماهواره‌ای که اینترنت را با قیمت مناسب برای همه مردم در هر جای کره زمین ارائه می‌دهد، جمع‌آوری کند.

وان وب – شرکت ساخت و نصب تجهیزات ماهواره‌ای- اعلام کرده است که این مبلغ که از طرف اسپانسرهایی مثل کمپانی ایرباس، اینتل‌ست، گروه ویرجین و کوکاکولا تأمین شده، صرف پژوهش و ساخت کلیدهای اصلی پروژه‌ای خواهد شد که اینترنت ماهواره‌ای را برای مردم نقاط محروم در کره زمین قابل دسترسی خواهد کرد.

ماهواره‌ای که در مدار قرار دارد اطلاعات خود را به موقعیتی بر روی زمین که مرکز عملیات شبکه (Network Operations Center) نامیده می‌شود، منتقل می‌کند. مرکز عملیات شبکه نیز به یک شبکه خصوصی متصل است. بنابراین مجموع این ارتباط از آنتن زمینی تا ماهواره در مدار، قبل از آن‌که به اینترنت برسد توسط مرکز عملیات شبکه جریان دارد.

این دیاگرام ساده چگونگی انتقال اطلاعات در یک شبکه ماهواره‌ای را نشان می‌دهد.

شیوه ارتباط داده بوسیله ماهواره، حداقل از نقطه نظر کاربر اینترنت، چندان با روشی که یک شخص با آن از ارائه‌دهنده داده مستقر بر روی زمین استفاده می‌کند، تفاوت ندارد. نکته کلیدی که باید به خاطر داشته باشید این است که هر بار که یک سیستم ماهواره‌ای توسط یک نصب‌کننده پیکربندی شود، در این حالت سرویس ماهواره، عینا همانند سرویس‌دهنده‌های معمولی اینترنت یا همان ISPها خدمات رسانی می‌کند. البته تفاوت‌های کوچکی وجود دارد که در ادامه به شرح مهم‌ترین مورد آن می‌پردازیم.

لیتنسی ماهواره (Satellite Latency)

یک تفاوت مهم که میان سرویس‌ اینترنت ماهواره‌ای و ISPهای مستقر بر روی زمین وجود دارد، چیزی است که به آن لِیتِنسی (Latency) ماهواره می‌گوییم؛ واژه‌ای معمول در ادبیات ماهواره‌ای.

اگر بخواهیم ساده بگوییم، تعریف لیتنسی پاسخ به این سوال است که چقدر طول می‌کشد تا سیگنالی از اطلاعات از جایی به ماهواره برسد و مجددا پاسخ آن دریافت شود.همان‌گونه که می‌دانید داده‌ها در سفر‌های ماهواره‌ای با سرعت نور جابجا می‌شود. سرعت نور را می‌تواند حدود ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ثانیه عنوان کرد. همچنین ماهواره‌های زمین-آهنگ در فاصله حدود ۳۶ هزار کیلومتری در بالای زمین مستقر هستند. به این نکته دقت کنید که این مسافت باید ۴ مرتبه پیموده شود (از کامپیوتر به ماهواره … از ماهواره به مرکز عملیات شبکه … از مرکز عملیات شبکه به ماهواره … از ماهواره به کامپیوتر.)

در مجموع این مسافت چیزی در حدود نصف مسافتی است که نور در یک ثانیه طی می‌کند. بنابراین می‌توانیم مقدار تاخیر در بازیابی سیگنال را حدود یک‌دوم ثانیه یا ۵۰۰ میلی ثانیه محاسبه کنیم. البته که این عدد، برای من و شما زمان زیادی نیست، اما برخی اپلیکیشن‌ها نظیر بازی‌های آنلاین به هیچ عنوان چنین تاخیری را نمی‌پسندند. تصور کنید در حال بازی هستید و پس از کشیدن هر بار ماشه اسلحه باید نیم ثانیه منتظر بمانید. عذاب آور نیست؟

اینترنت ماهواره ای رایگان در خاورمیانه

اما خبری که چندی پیش از سوی شرکت Quika که جزئی از اپراتور ماهواره ای Talia می باشد، انتشار یافته است، نشان از این دارد که این شرکت قصد دارد در آینده ای نه چندان دور، برای مردم کشورهای درحال توسعه و فاقد زیرساخت های لازم برای ارائه اینترنت همگانی، اینترنت ماهواره ای رایگان عرضه نماید. بررسی منابع معتبر، حاکی از این است که تا حداکثر ۶ ماه آینده، مردم کشور های عراق و افغانستان در خاورمیانه و بخش اعظمی از کشور های قاره آفریقا، می توانند از اینترنت ماهواره ای رایگان بهره مند گردند.

البته برای اینکه بتوان از این اینترنت استفاده نمود، همچنان نیاز به تهیه لوازم و سخت افزارهای اولیه که در بخش پیشین به آن ها اشاره شد، می باشد. مردم این کشورها می توانند با تهیه این ابزار و نصب آن ها در حیاط یا پشت بام منزل خود، به رایگان از خدمات اینترنت ماهواره ای شرکت quika استفاده کرده و به اطلاعات دسترسی داشته باشند. در زیر تصویری از کشورهایی که می توانند تحت پوشش اینترنت ماهواره ای رایگان Quika قرار بگیرند، ارائه شده است.

مدیر ارشد این شرکت همچنین اظهار داشته است: “به اعتقاد ما تمام جوامع و مناطقی که در آنها توازن وجود ندارد، از رشد فناوری و اقتصادی عقب می مانند؛ ما قصد داریم روی این شکاف دیجیتالی و اقتصادی پلی بزنیم. ۳.۹ میلیارد نفر (۵۳ درصد جمعیت جهان) هنوز به اینترنت دسترسی ندارند. ”

آیا در ایران نیز اینترنت ماهواره ای رایگان قابل دریافت است؟

اما سوالی که اکثر کاربران در ذهن خود دارند، این است که با توجه به اینکه دو کشور عراق و افغانستان در همسایگی ایران قرار دارند، آیا در ایران نیز می توان از اینترنت ماهواره ای رایگان نیز استفاده نمود؟ پاسخ به این سوال در واقع کمی مشکل به نظر می رسد. حقیقت امر این است که به طور کلی استفاده از اینترنت ماهواره ای دوطرفه در ایران که قابلیت Send و Receive را داشته باشد، ممنوع بوده و برای استفاده از آن حتما باید از نهادها و مراجع ذیربط، مجوزهای لازم را تهیه نمود. در غیر این صورت این عمل غیر قانونی بوده و نمی توان از تجهیزات مخصوص دریافت اینترنت ماهواره ای بهره مند شد.

نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که طبق اعلان شرکت Quika، این شرکت تنها به کشورهایی اینترنت ماهواره ای رایگان را عرضه خواهد کرد که دارای زیرساخت های لازم برای ارائه اینترنت بر بستر زمینی را دارا نباشند و مسلما ایران جزو این کشورها محسوب نمی شود. پس طبق اعلام این شرکت، نباید به ایران چنین خدماتی داده شود. با این حساب اگر شرکت Quika بخواهد، می تواند سیگنال های دریافتی را موقعیت یابی کرده و در نتیجه سیگنال های دریافتی از محدوده ایران را نپذیرد. در نتیجه حتی با وجود تهیه مجوزهای لازم برای دریافت اینترنت ماهواره ای، نمی توان اطمینان صددرصدی در رابطه با امکان استفاده از اینترنت ماهواره ای رایگان را حاصل نمود. با این حال همچنان باید منتظر تحقق وعده های شرکت یاد شده باشیم تا ببینیم که آیا چنین اتفاقی خواهد افتاد یا خیر؟ به هر حال این خبر بسیار خوبی برای مردمان محروم کشورهای منطقه و آفریقا محسوب می شود که با استفاده از این امکان می توانند دسترسی آزادی به اطلاعات داشته باشند.