پیش بینی محققان دانشگاه کلرادو، حاکی است که ذخائر آب شیرین جهان هر سال کاهش می یابد و تا ٢۵ سال دیگر نیمی از جمعیت جهان با مشکل کمبود آب شیرین مواجه خواهند بود.  مطالعات نشان می دهد اکنون یک سوم جمعیت دنیا در نقاطی زندگی می کنند که آب کافی ندارند. در نواحی روستایی وضع به مراتب وخیم تر است. تنها ٢٩درصد مردم به منابع آب دسترسی دارند و تعداد کسانی که از تاسیسات بهداشتی استفاده می کنند، حتی به ١٣درصد هم نمی رسد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد یادآور می شود، نیمی از مردم جهان سوم حتی برای نوشیدن به آب پاکیزه دسترسی ندارندو با وجود این که سه چهارم بیماری های انسانی به دلیل فقدان آب سالم، می باشد، مع هذا ٧۵ درصد مردم جهان سوم از داشتن آب بهداشتی محروم اند.

بر پایه تخمین های سازمان بهداشت جهانی، ٨٠ درصد بیماری هایی که گریبان گیر انسان است، مستقیما با آب در ارتباط هستند. اگر آب آشامیدنی سالم در اختیار همه انسان ها باشد، بی شک مرگ ومیر کودکان از بیماری های مختلف از جمله اسهال به نصف کاهش پیدا خواهد کرد. میزان متوسط بارندگی سالانه در اروپا حدودا ٧۵٠میلی متر، در آسیا ۵٠٠میلی متر، در ایران ٢۵٠میلی متراست؛ بنابراین در مقایسه با کشورهای پرباران، ایران از حداقل ریزش های جوی برخوردار است با توجه به تقسیم بندی های اقلیمی، استان ما جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود و تامین آب در چنین اقلیمی واقعا دشوار و پرهزینه است.

در هر حال ما موظف هستیم، هیچ قطره آبی در هیچ گوشه ای از این کشور بیهوده هدر نرود لذا باید درچگونگی مصرف آب و در فعالیت های شخصی و روزانه در راستای صرفه جویی از آب پاکیزه مسئولانه و دل سوزانه عمل کنیم.

همچنین با رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی مصارف آبی افزایش می یابد. از سوی دیگر اعداد و ارقام حکایت از گران بودن هزینه های تامین آب دارد. آب زیر بنای سلامتی و حیات انسان است. وقتی شیر آب را در خانه باز می کنید و آب سرد و زلالی جاری می شود ، کمتر به کمبود آن فکر می کنید.

متاسفانه ۴۰ درصد از مردم دنیا از آب سالم محرومند . طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت روزانه ۳۰ هزار نفر از مردم دنیا به علت کمبود آب سالم و بهداشتی می میرند. در واقع مثل این است که در مجاورت و همسایگی من و شما هر روز مردم یک شهر ۳۰ هزار نفری از فقدان آب بهداشتی جان می سپارند! و برابر با آمار سازمان جهانی بهداشت ۸۰ درصد از بیماری هایی که مردم دنیا از آن ها رنج می برند به طور مستقیم مربوط به عدم تامین آب بهداشتی و کافی است. خود ما بزرگترین دشمن خویش هستیم زیرا همین آب های موجود را نیز آلوده و غیر قابل استفاده می کنیم و یا این ماده با ارزش برای حیات را با مصرف بی رویه هدر می دهیم . این کار باعث تقسیم ناعادلانه آب برای بشر شده و هستی تعدادی از افراد بی گناه را به خطر می اندازد.

راه های صرفه جویی آب در منازل

جلوگیری از هدررفت آب از جمله مواردی است که به صورت یک احساس مشترک در همه انسان ها وجود دارد، اما اغلب خود را درگیر این مسئله نمی کنند و حاضر نیستند تغییری در زندگی روزمره خود ایجاد کنند. خانه یکی از محل های صرفه جویی آب است.

صرفه جویی آب در منازل در وهله اول ممکن است بی اهمیت به نظر برسد، ولی کسانی که با دشواری های کمبود آب آشنا هستند، می دانند که اگر هر مشترک بتواند نقشی هرچند اندک در صرفه جویی آب ایفا کند، با توجه به تعداد زیاد مشترکان، درنهایت مقدار زیادی آب صرفه جویی خواهد شد.

شرایط و فضای زندگی افراد متفاوت است. مسلما راهکار و صرفه جویی در آب را هر کس می داند و تلاش می کند روش صرفه جویی و استفاده درست را پیدا کند. راه های صرفه جویی بسیار متنوع است:

١ – مصارف آشپزخانه: بررسی ها نشان می دهد که بین ٣٠ تا ۴٠ درصد آبی که وارد منازل می شود در آشپزخانه مصرف می شود.

مضربودن پودرهای رخت شویی و مایع های ظرف شویی درمنازل و نقش آلودگی آن در آب ها و فاضلاب های ناشی از مصارف خانگی محرز شده است.

بنابراین اگر استفاده از این مواد به صورت کنترل شده و محدود انجام پذیرد نه تنها سهم مهمی در سلامت خانواده خواهد داشت بلکه در مصرف کمتر آب نیز موثر می افتد. بنابراین حتی الامکان باید سعی شود شست وشوی ظروف درحجم یک لگن آب داغ انجام شود و سپس مبادرت به آب کشی کرد.

در صورت استفاده از ماشین ظرف شویی برای ظرف هایی که به چربی و موادغذایی آغشته نباشند دستگاه روی کوتاه ترین چرخه تنظیم و توصیه های کارخانه سازنده دستگاه در راستای صرفه جویی در مصرف آب و انرژی جدی گرفته شود.

همیشه آب آشامیدنی در بطری های دربسته و درون یخچال نگه داری شود، تا مجبور نباشیم برای رسیدن به آب سرد، شیر آب مدتی باز بماند.

برای شست وشوی لباس های خیلی کثیف، ماشین های لباس شویی اتوماتیک به مراتب از غیراتوماتیک مناسب ترند و کمتر آب مصرف می کنند در صورت استفاده از ماشین نوع دوم از تکرار در تخلیه و پرکردن آب برای شستن لباس های خیلی کثیف اجتناب کنید.

٢ – استحمام: بررسی ها نشان می دهد که برای هربار استحمام ١٢٠ لیتر آب مصرف می شود. یکی از راه های دیگر صرفه جویی در حمام آن است که لوله کشی ساختمان طوری انجام شود که با کمترین اتلاف آب، آب گرم به دوش برسد. در جاهایی که امکانات فنی اجازه می دهد می توان برای افزایش فشار آب شوینده، از شیرهای دهنده هوا در مسیر آب استفاده کرد تا با پاشانیدن آب به صورت قطرات ریز، در مصرف آب صرفه جویی شود. این روش تا ۵٠ درصد مصرف آب را کاهش می دهد.

در شست وشوی دست و صورت و مسواک زدن، نیز سعی شود شیر آب کمتر باز بماند و با استفاده از یک لیوان آب این کار صورت گیرد.

٣ – کاهش حجم فلاش تانک: وجود فلاش تانک های پرحجم و یا سیفون معیوب در توالت می تواند در هر ساعت ۴٠ تا ١٠٠ لیتر آب را هدر دهد. به طور نسبی یک خانواده متوسط درایران ۴٢ درصد آب تخصیص داده شده در منزل را روانه زه کش فاضلاب ها می کند.

اگر در منازلی فلاش تانک های پرحجم نصب شده و تعویض آن هزینه بر است، با استفاده از ابزارآلات ساده مثل بطری های حاوی شن و قراردادن در داخل فلاش تانک از میزان مصرف اضافی آب بکاهیم. از قراردادن آجر در فلاش تانک به دلیل وجود خرده آجر و گرفتگی فلاش تانک خودداری شود.

۴ – جلوگیری از چکه کردن شیرآب و سردوش ها: چکه کردن و بسته نشدن کامل شیر آب، می تواند تلفات بسیار زیاد آب را در پی داشته باشد. می توان میزان آب تلف شده در یک دوره زمانی را با قراردادن یک سطل در زیر شیرآب معیوب اندازه گیری کرد.

۵ – منبع انبساط: در منازلی که منبع انبساط سیستم شوفاژ آن ها در پشت بام قرار دارد باید سعی شود با تنظیم زنگ ساعت از پرشدن و سررفتن منبع و اتلاف آب جلوگیری کرد.

پس از همین امروز به فکر صرفه جویی در مصرف آب تصفیه شده باشیم و در پایان هر روز از خود بپرسیم که امروز چقدر صرفه جویی کرده ایم؟

مصرف بی رویه آب = بی توجهی به حق دیگران

صرفه جویی = مصرف متعادل است نه کاهش مصارف ضروری

چه باید کرد؟

در مصرف آب تصفیه شده ، صرفه جویی نمایید که سایر هموطنان ما نیز بتوانند از آن استفاده نمایند زیرا مصرف بی رویه آب نه تنها بحران کم آبی را تشدید می کند ، بلکه موجب تولید فاضلاب بیشتری شده و مشکلات زیست محیطی و اقتصادی فراوانی را در دفع بهداشتی آن به وجود می آورد.

هیچ آبی را مصرف نکنید مگر به پاکیزه و بهداشتی بودن آن اطمینان داشته باشید.

از آلوده نمودن آب رودخانه ها و سایر آب های سطحی به هر طریق ممکن بپرهیزید و به هیچ عنوان زباله و یا فاضلاب را به داخل آب ها نریزید.

از آب رودخانه ها برای آشامیدن استفاده نکنید و در صورت نیاز آن را بجوشانید.

به جای استفاده از کودهای شیمیایی بهتر است از کودهای طبیعی ضد عفونی شده استفاده نمایید.

سایر راه های صرفه جویی:

استفاده چندباره از آب: اگر در خانه باغچه دارید می توان هنگام شست وشو و تمیزکردن سبزی و میوه ها از آب مصرف شده برای آبیاری باغچه استفاده کرد. حتی آب حاصل از شست وشوی برنج برای آبیاری گلدان ها مناسب است.

آبیاری باغچه ها: آبیاری مناسب گلدان ها علاوه بر رفع نیاز آبی و سلامت گیاه در صرفه جویی آب نیز موثر است. آبیاری بی دلیل و غیرضروری باغچه ها و درختانی که به آب کم نیاز دارند، نه تنها خاک را از موادغنی غذایی تخلیه می کند بلکه سبب روییدن علف های هرز و جذب آب توسط آن ها می شود.

یکی ازراه های صرفه جویی استفاده از سیستم های چکه ای و قطره ای است که مصرف آب را تا ۵٠ درصد کاهش می دهد. آب دادن در ساعات خنک روز و وجود برگ در اطراف گیاه که قابلیت نگهداری رطوبت را در خاک دارد سبب مصرف کمتر آب می شود.

شست وشوی اتومبیل: نخست پیشنهاد می شود که شست وشوی ماشین در بیرون از منزل و در کارگاه های مخصوص این کار انجام داده شود.

اگر به هر دلیل این کار درخانه صورت می پذیرد باید از رهاکردن شیلنگ باز آب خودداری شود. بهتر است شستن اتومبیل با حداقل آب در حجم یک یا دو سطل آب انجام شود. در این مواقع به یاد داشته باشیم روزانه هزاران انسان در اثر کمبود آب جان خود را از دست می دهند.

پرهیز از استفاده از آب برای زباله زدایی و نظافت: برای تمیزکردن کف حیاط و یا پله های آپارتمان، جارو و سایر وسایل تمیزکننده ها، جایگزین شیلنگ آب شود. میزان هدررفتن آب برای چنین مصارفی را می توان با یادداشت کردن شماره کنتور آب قبل و بعد از شست وشو، اندازه گیری کرد.

استخرهای خانگی: وجود حوض آب نما و یا استخرهای خصوصی در جاهای گرم که تبخیر سطحی آن ها بیشتر از ١۵٠٠ میلی متر در سال است مقرون به صرفه نیست.

باید حتی الامکان از استخرهای مراکز ورزشی و عمومی استفاده کرد و از احداث آن ها در منازل امتناع ورزید. باید گفت: حتی میزان تبخیر آب توسط کتری و یا سماور و یا ظروف دیگر در روی اجاق گاز هرچند به ظاهر قابل توجه به نظر نمی آید، مورد توجه قرارگیرد.

مصرف غیرضروری آب توسط افراد وسواسی: دردناک خواهد بود که شاهد افرادی باشیم که به دلیل وسواس، آب پرارزش را به فاضلاب ها سرازیر می کنند. آن ها باید به یاد آورند، افراد تشنه ای هستند که به کمتر از همان آب هدر رفته نیازمندند.

استفاده از آب باران: در منازل شهری و یا روستایی می توان ناودان ها را طوری تعبیه کرد که آب باران به باغچه ها هدایت شود.

در یکی از شهرهای شمالی صاحبان بسیاری از خانه ها آب انباری برای جمع آوری آب باران تعبیه کرده اند و در مواقع قطع آب برای شست وشو و آبیاری از آن آب استفاده می کنند.

تلفات خارج از کنترل: از موارد دیگر هدررفتن آب می توان به نشت آب از لوله های فرسوده کف حیاط، اینچ شوفاژها یا چکه کردن مداوم کولر در پشت بام، اشاره کرد.

صرفه جویی در ایام سفر: افراد خانواده موظف اند در طول سفر موارد بالا را رعایت کنند تا ساکنان شهرها به خصوص شهرهای زیارتی مانند مشهد که هرساله بالغ بر ١۴ میلیون زائر دارد با کم آبی و جیره بندی ناخواسته مواجه نشوند.

ممانعت از بازی کودکان از هدردادن آب در منازل: سالانه حدود ١۶ میلیون کودک زیر ۵سال به سبب کمبود آب آشامیدنی سالم جان خود را از دست می دهند؛ بازی کردن کودکان در منازل در ساعت های متمادی از طریق رهاکردن آب، نوعی بی اعتنایی، (حتی نیاز به آب آشامیدنی) به آینده همین کودکان است.

حصول اطمینان از بسته بودن شیر آب در زمان جیره بندی و قطع آب

در چنین مواقعی اگر قصد ترک منزل را داشته باشیم باید شیر آب ها را کنترل کرد و از بسته بودن آن مطمئن شد، تا هم از بروز خطرات ناشی از بازبودن شیر آب و هم از هدررفتن آب جلوگیری شود.

محدودبودن منابع آب و شدت گرفتن روند شهرنشینی، مصرف بی رویه و بدون صرفه جویی در محدوده شهر، همان طور که قبلا نیز اشاره شد، سفره آب زیرزمینی را آلوده می کند و باعث خرابی کیفیت آب، و ایجاد فاضلاب های میکروبی خواهد شد، و نیز بیماری های علاج ناپذیر را در پی دارد.

برای حفظ زندگی سالم، حفاظت از آب سالم و تولیدنکردن بی رویه فاضلاب شهری، به عهده ماست. در صورت صرفه جویی آب، متقاضیان آب نیز کاهش می یابند، مصرف کمتر و آب بیشتری در نهرها و رودخانه ها برای مسکن، تفریح و خلق مجدد حیات وحش باقی می ماند. مشارکت و همکاری زنان در مقابله با بی آبی و بسیج شهروندان در امر صرفه جویی آب می تواند نقش اثرگذاری داشته باشد و گامی موثر در این زمینه باشد.

ترغیب به صرفه جویی خانواده های بی اعتنا به این کار، و دراختیارگذاشتن اطلاعات ارزشمند درباره حفظ و صرفه جویی از آب بسیار حائز اهمیت است، در چنین صورتی، علاوه بر آن که افزایش سطح ارائه خدمات شهری بیشتر می شود و با قطع و جیره بندی آب نیز مواجه نخواهیم بود، کیفیت و تامین آب گوارا نیز میسر خواهد شد.  هدف ما در زمینه حفاظت از این ثروت طبیعی و نگه داری از آن برای آینده فرزندانمان باید جدی تلقی شود، و در حال حاضر نیز کمک به مناطق محروم و کم درآمد که به طور مستمر از آب محروم می باشند نیز حائز اهمیت است، اگر در برنامه دولت سیاست انتقال صنایع از شهرهای بزرگ به مناطق محروم اجرا شود سبب خواهد شد تا با افزایش اعتبار، محرومیت زدایی بیشتر و بهتر انجام گیرد.در پایان باید گفت، علاوه بر راهکارهای صرفه جویی در خانه، اجتناب ناپذیر است که با رشد صنعتی شدن جهان، بخش صنعت و تجارت که مصرف کنندگان آب بیشتر هستند و در آلودگی آب نیز نقش عمده تری دارند، به صرفه جویی توجه جدی داشته باشند علاوه بر آن بخش قابل ملاحظه ای از آب مصرفی توسط خطوط فرسوده و انشعابات غیرفنی به هدر می رود، متولیان و متخصصان امر نباید به این مسئله نیز بی اعتنا باشند.

دامنه تبلیغات مستمر همراه با نشان دادن معضلات خشکسالی حتی در جهان و فاجعه های طبیعی و انسانی که در اثر کمبود آب به وجود می آید نیز به عهده مسئولان و متخصصان آب است و رسانه ها باید با برنامه ریزی و انجام کارهای فرهنگی در آگاهی بخشی اثرگذار باشند.

تا این میراث را برای نسل های بعد از خود حفظ کنیم. زیرا دیگران آب را «گل نکردند» ما نیز آن را «گل نکنیم»