فرهنگ و زباله
چه بايد كرد؟ وقتي كه مسافرت مي روي و هر جا را براي استراحت انتخاب مي كني با حجمي از زباله روبه رو هستي؟ كنار ساحل از لذت پابرهنه قدم زدن، محرومي وقتي كه پاي دوستت از برش شيشه شكسته لاي ماسه ها، 5 تا بخيه خورده است؟ توي اتوبان شهر، ماشين كناري سطح آسفالت را با سطل زباله اشتباه گرفته و به تذكر تو پوزخندي مي زند و محكوم به فضولي مي شوي؟ چه بايد كرد وقتي كه نگاهت را سال هاست از جوي شهر مي دزدي، اگر شانس داشته باشي و موشي آن ميان نترساندت، پشت سدي از زباله، آب جمع شده و زباله هاي غوطه ور حالت را به هم مي زند؟ حالاكه رسم شده در اعياد مذهبي مردم به خيابان ها مي آيند و شيريني و شربت توزيع مي كنند، چه بايد كرد تا هزاران هزار ليوان و ظرف يك بار مصرف جلوي پايت نباشد؟
به نظرم بهتر است کمی رودربایستی را کنار بگذاریم، مشکل دقیقا به خودمان برمی گردد. ما که همه جا به فرهنگ والای خودمان مفتخریم لحظه ریختن زباله کنار ساحل، جوی آب، رودخانه، دریا و حتی در کوچه و خیابان محل زندگیمان به تنها چیزی که فکر نمی کنیم همین فرهنگ است.
از ماست که بر ماست و این بار انگشت اتهام، سمت هیچ نهاد دولتی و غیردولتی نمی چرخد. توقع این که مسوولان در پی پاکسازی مدام محیط زیست و شهر و آبادی باشند، دور از منطق و انصاف است. جریمه ریختن غیرقانونی زباله به مکان های عمومی در شهری مانند تورنتوی کانادا ۳۸۰ دلار است، یعنی دست کم بیش از نیمی از حقوق کارمندان و کارگران ایرانی. این جریمه دقیقا نشان دهنده اهمیت موضوع است. حالاتصور کنید همین جریمه در کشور ما قانون شود، بی شک تحملش را نداریم، اتفاقا تحمل زباله را هم نداریم اما خودمانیم هنوز یاد نگرفته ایم زباله هایمان را تو خیابان، کنار جاده و … نریزیم. حالاچند سالی است که ریختن زباله از جرایم راهنمایی و رانندگی محسوب می شود. برابر ماده ۲۰۶ قانون آیین نامه راهنمایی و رانندگی، ریختن هرگونه آشغال، زباله، مایعات، نخاله مصالح ساختمانی، شیء و آب دهان از درون خودرو به سطح معابر تخلف و ممنوع است؛ زیرا باعث انحراف وسایل نقلیه درحال حرکت از مسیر اصلی می شود و جریمه آن ۱۵هزار تومان است. اما این قانون هم انگار چندان نتوانسته بازدارنده باشد. انبوه زباله های شهری و بین شهری گواه این مطلب است. پس می ماند کار فرهنگی که دست رسانه ها را می فشارد. البته مدارس، دانشگاه ها، برنامه های بازآموزی کارمندان و فضاهایی اینچنینی باید متولی خاصی در این حوزه پیدا کنند. فعلاکه شهر ما خانه ما نشده است.
عدم تفکیک از مبدأ و نبود مکانی مناسب جهت دفع و دفن اصولی و بهداشتی زباله ، از جمله مشکلاتی است که دامنگیر ارگانهای مربوطه و مردم شده است . همچنین خطراتی در نحوه حمل و دفع غیر بهداشتی این مواد بوجود آمده از جمله :
آلودگی آب
آلودگی خاک
آلودگی هوا
آلودگی تصویری
ازدیاد جوندگان و حشراتی مانند مگس
این خطرات بهداشتی و زیست محیطی بیماریهای مانند: وبا، حسبه، اسهال آمیبی، جزام، طاعون، انواع مسمومیت، سرطان، سکته و انواع حساسیت را باعث
می شود. تغییر اکوسیستم ناحیه نیز توسط این خطرات در آینده ای نزدیک کاملاً محسوس خواهد بود .
با شناخت جامع و علمی از خطرات ناشی از تولید، دفع و دفن زباله می توان راهکارهایی برای کاهش خطرات بوجود آمده ارائه داد ابتدا لازم است که انواع مواد زائد جامد را شناخت و طبقه بندی نمود ، بعد روشهای تفکیک ، حمل ، دفع ، دفن و بازیافت زباله را بکار برد .
با پیشرفت علم و تکنولوژی و بهره گیری از فنون و علوم جدید ، نگاه بشر امروزی به زباله به عنوان یک سرمایه پنهان و سود آور تغییر یافته است تا حدی که اکنون زباله را طلای کثیف می نامند .
با شناخت انواع مواد زائد جامد ، نوع فعالیت اقتصادی، وجود و یا عدم وجود مراکز صنعتی ، مسائل جغرافیایی و زمین شناسی و همچنین بررسی فرهنگ مصرف مردم منطقه می توان این چنین نتیجه گیری کرد که در شهرستان جوانرود به دلیل نبود واحد های صنعتی و کارگاه های بزرگ و مراکز درمانی پیشرفته و مجهز ، بیش از ۹۰% درصد زباله تولیدی مربوط به مواد زائد جامد شهری و روستایی است.
طبق آمار و ارقام تولید زباله در شهرستان ۶۰ هزار نفری جوانرود حدود هزار تن در ماه می باشد، که حدود ۸۰۰ تن آن تلنبار و یا بصورت غیر اصولی سوزانده
می شود و مابقی آن نیز جهت مصارف کارخانه جات بازیافت از آن جدا شده و مورد استفاده مجدد قرار می گیرد . البته جداسازی زباله هایی مانند پلاستیک ، کاغذ، مقوا ، قوطی های فلزی و شیشه در هنگام جمع آوری و دفع زباله انجام می گیرد .
ارائه راهکارهای علمی و دقیق همراه با سرمایه گذاری مناسب ضمن درآمد زائی و ایجاد شغل ، می تواند باعث کاهش ۹۰ درصدی انباشت و دفن زباله و البته از بین رفتن عمده خطرات زیست محیطی و بهداشتی ناشی از تولید ، حمل و دفع زباله گردد .
هرچند تا کنون مردم و ارگان های دولتی شهرستان هیچگونه اقدام مفید و سازنده ای را در این زمینه انجام نداده اند، اما اکنون با پیشرفت علم وتوسعه صنعت بازیافت ، شناخت خطرات جبران ناپذیر زباله و عزم دولت جهت از بین بردن این معذل به جا است که از فرصت پیش آمده قبل از وقوع یک فاجعه زیست محیطی می توان نهایت بهره را برد .
راهکارها و پیشنهادات :
فرهنگ سازی و تشویق مردم به خرید اجناس با کیفیت ، صرفه جویی در مصرف و تفکیک زباله در مبدأ
حذف روشهای سنتی جمع آوری ، حمل و دفع زباله و مکانیزه کردن این روشها
رفع موانع پیش روی اجرای طرح های بازیافت
ایجاد کارخانه تولید کمپوست از زباله
بنابر این اینگونه بنظر می رسد که با جداسازی زباله های تولیدی در منزل می توان به اهدافی مانند : کاهش آلودگی آب و خاک توسط شیرابه زباله ، کاهش آلودگی هوا در اثر تولید گازهای سمی و خطرناک حاصل از زباله، کاهش هزینه های حمل، دفع و دفن زباله و برگشت هزینه ها به شهرداری جهت اجرای پروژه های عمرانی و شهری ، بازیافت مواد تفکیک شده مانند قوطی های فلزی ، پلاستیک ، شیشه ، کاغذ و همچنین زمینه سازی جهت سرمایه گذاری در امر بازیافت مواد زائد دست یافت .
موارد استفاده از زباله های تفکیک شده :
تولید گاز ، برق و کود ( کمپوست ) از زباله های فساد پذیر و آلی
بازیافت زباله های فلزی و پلاستیکی و استفاده مجدد از آنها
بازیافت زباله های کاغذی و مقوا
بازیافت تایر اتومبیل
بازیافت شیشه