لنز دوربین چیست و انواع لنز دوربین لنز استوانه ای حاوی مجموعه ای از عدسی ها است که نور را از خود عبور داده و به درون دوربین هدایت می کند و باعث می شود که تصویر به صورت واضح بر روی فیلم عکاسی یا گیرنده تصویر منعکس شود. کیفیت عکس، بیشتر به لنز بستگی دارد تا دوربین.
لنز برخی دوربینهای ارزانقیمت را نیز نمیتوان جدا کرد، اما لنز دوربینهای تکلنزی بازتابی (SLR) و بعضی دوربینهای تک لنزی غیر بازتابی (سری کانتاکس) و دو لنزی غیر بازتابی (سری مامیا) قابل تعویضاند؛ عکاسان حرفهای معمولاً چندین لنز با فواصل کانونی متفاوت، که بسته به شرایط موضوع بر روی دوربین نصب میشود، استفاده میکنند.
در دوربین دیجیتال با هربار عوض کردن لنز، مقداری غبار وارد بدنه دوربین میشود و روی سنسور مینشیند. این مسئله در درازمدت کیفیت تصاویر را کاهش میدهد، بنابراین در تعویض لنز باید احتیاط کرد. همچنین هر لنزی را نمیتوان به هر دوربینی وصل کرد، زیرا پایههای کنترلی لنز که برای برقراری ارتباط با سیستم الکترونیکی دوربین بکار میروند و همچنین محل اتصال فیزیکی لنز با دوربین، در دوربینها و مدلهای مختلف تفاوت دارند. قدرت و کیفیت لنزها به عوامل گوناگونی بستگی دارد که مهمترین آنها فاصله کانونی و عدد دیافراگم است. فاصله کانونی برحسب میلیمتر است و معرف زاویه دید لنز است. هرچه فاصله کانونی لنز کمتر باشد، لنز زاویه دید بازتری دارد و به اصطلاح، لنزی وایدتر است و هرچقدر فاصله کانونی بیشتر باشد زاویه دید کوتاهتر خواهد بود. برخی از لنزها فاصله کانونی ثابتی دارند و برخی دیگر متغیرند، لنزهایی که فاصله کانونی متغیر دارند انعطافپذیری بیشتری دارند و عکاس راحتتر میتواند کادربندی کند. در مقابل لنزهای با فاصله کانونی ثابت، کیفیت بالاتری دارند.
در دوربینهای تکلنزی بازتابی فیلمی (دوربینهای ۳۵ میلیمتری) به دلیل آنکه اندازه فیلم عکاسی ثابت است، رابطه بین فاصله کانونی و زاویه دید لنزها نیز مشخص است. ولی در دوربینهای دیجیتال با توجه به اینکه ابعاد سنسور، زاویه دید لنز را تحت تاثیر قرار میدهد و هر نوع دوربین ابعاد سنسور ویژه خود را دارد، زاویه دید یک لنز براساس اینکه این لنز روی چه دوربینی با چه ابعاد سنسوری بسته باشد، میتواند تغییر کند.
لنزها انواع و کاربردهای مختلفی دارند که عمدهترین تفاوتشان، فاصله کانونی آنها است که از این نظر میتوان لنزها را به سه گروه تقسیم کرد: لنزهای واید، لنزهای نرمال و لنزهای تله.
لنز نرمال لنزی است که فاصله کانونی آن به اندازه قطر فیلم یا سنسور دوربین باشد. لنز نرمال در دوربین های ۱۳۵ و فول فریم مترادف با ۵۰ میلیمتر است. در دوربین های APS فاصله کانونی لنز نرمال حدود سی میلمتر در نظر گرفته می شود. تصویری که لنز نرمال ایجاد میکند تقریبا همان چیزی است که چشم ما میبیند، بنابراین از این جنبه هم تصویر آن نرمال است.
لنز واید به لنزهایی گفته میشود که فاصله کانونی آنها از قطر سطح حساس عکاسی (نگاتیو یا سنسور) کوتاهتر باشد. این لنزها زاویه دید بازی را در اختیار عکاس قرار میدهد و از پرمصرف ترین لنزها نزد عکاسان هستند و برای عکاسی منظره و عکاسی معماری استفاده میشود. از این لنز در مکانهایی که امکان عقب رفتن عکاس برای قرار گرفتن تمام سوژه مورد نظر در کادر نباشد کاربرد مناسبی دارد و با استفاده از این لنز میتوان فضای بیشتری را در عکس جای داد.
زاویه دید این لنزها وسیعتر از زاویه دید چشم انسان است در نتیجه این لنزها قادرند محدوده وسیعتری از منظره جلوی دوربین را ثبت کنند. اولین تاثیر آشکار این کار، باز شدن پرسپکتیو ظاهری تصویر و گسترده شدن اجزای آن میباشد؛ در این حالت، هرچه فاصله کانونی لنز کوتاهتر شود، اعوجاج تصویر بیشتر میشود یعنی تصویر اجسام به صورتی اغراقآمیز پهنتر میشود و فاصله بین آنها نیز زیادتر از حد معمول به چشم میآید، به ویژه اجسام پیشزمینه عکس که خیلی بیشتر دستخوش این اعوجاج میشوند. از این رو، عکاسان با تجربه برای بدست آوردن عکسهای طبیعیتر با این لنزها، تا جایی که ممکن است پیشزمینه تصویر را ساده برمیگزینند. البته پرسپکتیو طبیعی همیشه آن چیزی نیست که عکاس بدنبالش باشد. با استفاه خلاقانه از این لنزها میتوان تصاویر زیبایی به وجود آورد. مثلاً این لنزها خطوط موازی ساختمانها را به شدت متقارب و بلند میسازند که میتوان برای شکوه و عظمت بخشیدن به ساختمانها از آن استفاده کرد، همچنین در عکاسی از مناظر طبیعی هم این لنزها طول جادهها را بلندتر و پیج و خم آنها را شدیدتر میکنند.
عدسیهای واید بدلیل آنکه دارای فاصلههای کانونی کم هستند، ابزاری مناسب برای ترکیب بندی محسوب میشوند. از ویژگیهای مهم این لنزها در ترکیب بندی میتوان به ایجاد دقت زیاد بر روی تمامی سطح تصویر و برجستگی بخشیدن ویژه به پیش زمینه اشاره کرد.
لنز سوپر واید به لنزی گفته میشود که فاصله کانونی آن از عرض فیلم یا سنسور کوتاهتر باشد. با این اوصاف، اصطلاح لنز سوپر واید نشان دهنده طیف وسیعی از لنزها، نسبت به اندازه سطح حساس عکاسی در دوربینهای مورد استفاده میباشد. یک لنز ۳۵ میلیمتری در یک دوربین قطع کوچک، جزو لنزهای واید، و لنزی با همان فاصله کانونی در یک دوربین قطع متوسط ۶۴۵ جزو لنزهای سوپر واید و در دوربین قطع متوسط ۶۷، جزو لنزهای چشم ماهی است.
لنز تله به لنزهایی گفته میشود که فاصله کانونی آنها از قطر تصویری که روی فیلم تشکیل میدهند بلندتر است، به عبارت دیگر هر لنزی که فاصله کانونی آن از فاصله کانونی لنز نرمال دوربین بلندتر باشد، برای آن دوربین لنز تله محسوب میشود. این لنزها به دو گونه لنز تله کوتاه و لنز تله بلند تقسیم میشوند که لنزهای تله کوتاه در محدوده ۸۵ تا ۲۵۰ میلیمتر و تلههای بلند از ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیمتر هستند. هر دو گروه این لنزها کاربرد زیادی در عکاسی ورزشی و عکاسی حیات وحش دارند. زاویه دید لنزهای تله بسته تر از زاویه دید چشم انسان است و میدان دید محدودی دارند و در حقیقت هرچه بزرگ تر شوند، محدودیت میدان دید آنها هم بیش تر میشود. لذا این لنزها فضای بسته تری از صحنه عکسبرداری را روی فیلم میکنند.
به همین دلیل هم عملکرد این لنزها به گونهای است که پرسپکتیو صحنه را به ظاهر فشرده تر از حد معمول آن میسازند. در نتیجه اجزای تصویری که تشکیل میدهند به نظر بزرگ تر میآید و فاصله بین آنها نیز کمتر از حد معمول میشود. عمق میدان لنزهای تله به مراتب کمتر از عمق میدان سایر لنزهاست، به طوری که گاهی فقط چند سانتی متر از میدان دید جلوی دوربین در محدوده وضوح لنز قرار میگیرد. این امر یکی از ویژگیهای زیبا و خاص لنزهای تله به شمار میشود، زیرا این تمهید برای برجسته و متمایز کردن موضوع اصلی از محیط اطراف آن یا شاخص کردن قسمتی از جزئیات صحنه عکسبرداری کاربرد بسیار خوبی دارد.
لنزهای تله از نظر مشخصات فیزیکی، سنگین تر و بلندتر از لنزهای نرمال هستند و به همین دلیل هم تلههای بسیار بلند، جایگاه ویژهای برای نصب تکپایه یا سه پایه دارند. لنز تلهای که فاصله کانونی آن دو برابر بیش تر از فاصله کانونی لنز نرمال باشد، تصویر را دو برابر بزرگ تر روی فیلم ثبت میکند. به همین نسبت هرچه فاصله کانونی لنز بلندتر شود، تصویری بزرگتر بدست میآید. از اینرو، لنزهای تله قادرند از فواصل نسبتا دور بخوبی قسمتی از یک صحنه را به تصویر درآورند. لنزهای تله برای عکسبرداری در جاهایی که نباید زیاد به موضوع نزدیک شد، مانند عکاسی ورزشی یا عکاسی حیات وحش، کارآیی بسیار خوبی دارند. همچنین از این لنزها در عکاسی پرتره هم استفاده میشود. هرچه فاصله کانونی لنزهای تله بلندتر شود، حداقل فاصله ممکن عکسبرداری با آنها نیز زیادتر میشود.