یادی از اهالی سینما و تئاتر که از دنیا رفتند
همیشه سال که به روزهای پایانی خودش میرسد، یاد درگذشتگان بیشتر زنده میشود و آنها که معروفتر بودند بیشتر در خاطر مردم میمانند؛ مثل هنرمندانی که در سینما و تئاتر اسم و رسمی داشتند و جای خیلی از آنها دیگر پرشدنی نیست.
سال ۹۷ هم دست فرشته مرگ از چهرههای معروف هنری خالی نماند و تا همین آخرین روزها داغ حسرت و افسوس از رفتن بعضی هنرمندان بر دلها نشست. در بین هنرمندان سفر کرده به دیار ابدی، هم چهرههایی قدیمی بودند که با رفتنشان کولهباری از خاطرات چند نسل را بردند و هم هنرمندانی که مرگ، بیرحمانه آنها در جوانی و میانسالی به کام خود کشاند.
در این گزارش بر نام برخی هنرمندانی مرور میشود که در عرصه سینما و تئاتر فعال بوده و پای سفره هفت سین نوروز ۹۸ جایشان کنار خانوادههایشان خالی است. البته از چند چهره دیگر هم یاد خواهد شد که در آخرین روزهای سال گذشته از دنیا رفتند.
«لوون هفتوان» بازیگر سینما و تئاتر یکی از هنرمندانی است که اسفندماه سال ۹۶ درگذشت در حالی که فیلم «کوپال» با بازی او هنوز در جشنوارههای مختلفی نمایش داده میشود. این بازیگر ایرانی _ ارمنی متولد سال ۱۳۴۵ بود که اواخر دهه ۸۰ پس از سالها دوری از وطن به ایران بازگشت و سال قبل سر صحنه فیلمبرداری حالش بد شد و بعد بر اثر حمله قلبی درگذشت.
دیگر هنرمندی که اسفند سال قبل فوت کرد، «همایون شهنواز» بود که ابتدا براثر حادثهای در منزلش دچار حادثه آتشسوزی و ۸۰ درصد سوختگی شد و بعد هم در پی همین اتفاق و نیز ایست قبلی درگذشت. او کارگردانی سریال «دلیران تنگستان» و فیلم «شاه خاموش» را برعهده داشت.
اما در سال ۹۷ و از همان اولین ماه سال هنرمندان دیگریاز بین ما رفتند که یکی از اولینها «بهرام زند» دوبلور شناخته شدهای بود که به جای بسیاری از چهرههای مطرح سینمایی صحبت کرده بود. او در آخرین تجربههایش در دو انیمیشن سینمایی «فهرست مقدس» و «فیلشاه» نیز صداپیشگی کرده بود.
«هوشنگ آزادیور» سینماگر، مستندساز، مترجم، نظریهپرداز تئاتر و شاعر اردیبهشتماه به دلیل مشکلات قلبی و ریوی درگذشت. او در مستند سازی به فیلمهای مردم شناسانه و آموزشی گرایش داشت و عمده فیلمهای خود را در این زمینه ساخت. از سال ۱۳۶۱ در جوار مستندسازی به ترجمه متون تئاتری و سینمایی پرداخت و چندین جلد کتاب ترجمه و کتابی درباره هنر سنتی ایران تألیف کرد.
«ناصر چشمآ ذر» هم که با ساخت موسیقی برای فیلمهای سینمایی «هامون» و «خواهران غریب» در یاد سینمادوستان جاودانه شده است، اردیبهشتماه براثر سکته قلبی از دنیا رفت.
«حسین شهاب» هم از دیگر هنرمندانی بود که پس از تحمل یک دوره بیماری درگذشت. این بازیگر و بدلکار در فیلمهای مختلفی چون «مأموریت»، «برزخیها»، «بازداشتگاه» بازی کرده بود.
در آخرین ماه بهار امسال، یکی از بازیگرانی قدیمی سینمای ایران درگذشت. «ناصر ملکمطیعی» در حالی در سن ۸۸ سالگی و پس از بستری شدن چندباره در بیمارستان به دلیل نارسایی کلیه فوت کرد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی بازیگری را کنار گذاشته بود ولی در سال ۱۳۹۲ در فیلم سینمایی “نقش نگار”به کارگردانی علی عطشانی ایفای نقش کرد.
این بازیگر که در روز تشییعاش مردم زیادی به همراه هنرمندان به خانه سینما در خیابان وصال آمدند تا او را بدرقه خانه ابدی کنند، مدتی قبل از فوت در مصاحبهای تلویزیونی با مهران مدیری گفتوگو کرده بود که این برنامه اجازه پخش پیدا نکرد و همین یکی از حاشیهها و حسرتها برای دوستدارانش شد تا سیاستهای تلویزیون ایران را نقد کنند.
اما تابستان هم که رسید درگذشت چهرههای قدیمی سینما و تئاتر ایران ادامه داشت و این بار در مرداد ماه «عزتالله انتظامی» در سن ۹۴ سالگی و در حالی که مدتها بود احوال خوشی نداشت و خبری از او نبود، درگذشت.
«آقای بازیگر» با سابقهای طولانی در تئاتر و سینمای ایران آثار زیادی را از خود به یادگار گذاشت که از آن جمله به «آقای هالو»، «پستچی»، «گاو»، «ستارخان»، «صادق کرده»، «حاجی واشنگتن»، «گراند سینما»، «هامون»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «روز واقعه»، «خانهای روی آب»، «دیوانه از قفس پرید»، «گاو خونی»، «مینای شهر خاموش»، «آتش سبز»، «راه آبی ابریشم» و «چهلسالگی» میتوان اشاره کرد. در همان روزی که انتظامی درگذشت، «سیدضیاءالدین دری» کارگردان هم پس از مدتها سختی و به دلیل عفونتهای ناشی از پیوند کبد به دیار باقی شتافت.
شروع فعالیت او در سینما با دستیاری کارگردان فیلم «گرداب» به کارگردانی حسین دوانی در سال ۶۱ بود و بعد فیلمهای «دیدار در غبار»، «باد و شقایق»، «صاعقه»، «لژیون»، «در سرزمینی دیگر» و «سینما سینماست» را در کارنامه هنری خود ثبت کرد. سریال «کیف انگلیسی» از ماندگارترین آثار این کارگردان است.
یکی دیگر از چهرههایی که خبر درگذشتش ناگهانی و تأثر برانگیز شد، «حسین عرفانی» دوبلور قدیمی بود.
او در سن ۷۶ سالگی براثر سرطان ریه پس از گذشت بیش از پنج دهه فعالیت درگذشت. صداپیشگی به جای همفری بوگارت، آرنولد شوارتزنگر و شأن کانری از جمله کارهای به یادماندنی این دوبلور در سینما بوده است. عرفانی همچنین دوبلور بازیگرانی مثل اکبر عبدی در فیلم «سفر جادویی»، کاظم افرندنیا، جمشید هاشم پور، محمد برسوزیان و محمد مطیع بود.
در تابستان سال ۹۷ که آن را میتوان سالی برای از دست دادن تعداد قابل توجهی از هنرمندان پیش از انقلاب هم دانست، «سعید کنگرانی» هم در سن ۶۴ سالگی بر اثر سکته قلبی از دنیا رفت. او در سال ۱۳۶۷ ایران را ترک کرد و به مدت ۱۶ سال از ایران و بازیگری حرفهای دور ماند. کنگرانی پس از بازگشت به ایران در فیلم سینمایی «ازدواج به سبک ایرانی» حسن فتحی به ایفای نقش پرداخت و قرار بود در «رقص روی شیشه» مهدی گلستانه در شبکه نمایش خانگی هم جلوی دوربین برود.
او امسال همچنین در تئاتری به نام «نیرنگ اورنگ» در تماشاخانه سنگلج روی صحنه رفت و «رضا موتوری»، «خواب نامه رحمان سرایدار»، «دایره مینا»، «دایی جان ناپلئون»، «پرواز در قفس»، «فصل خون»، «گرداب» و… از جمله فیلمهای این بازیگر بودهاند.
در شهریور امسال، «پرویز تأییدی» مترجم و پیشکسوت تئاتر و سینما نیز بر اثر ایست قلبی در سن ۸۱ سالگی درگذشت.
او جزو اولین کسانی شناخته میشد که تئاتر را در تلویزیون به شکل تله تئاتر و فیلم تئاتر راه انداختند. تأییدی ساخت فیلمهایی همچون «آخرین مهلت» و «حمله خرچنگها» را در کارنامه کاری خود داشت و از نخستین مترجمان و مدرسان بازیگری آکادمیک در تئاتر محسوب میشد که با ترجمه «نظریههای استانیسلاوسکی» در حوزه بازیگری نقش مهمی در اینباره داشته است.
در این ماه همچنین «عطاءلله صفرپور»، بازیگر و کارگران تئاتر در سن ۷۳ سالگی درگذشت.
گرایش اصلی او در تئاتر، نمایش سنتی (روحوضی) بود و از او به عنوان یکی از برجستهترین سیاه بازان ایران نام برده میشد. این بازیگر علاوه بر بازی در سریالهای مختلف در فیلمهای ابر و آفتاب و دختری به نام تندر هم بازی کرده بود. اما پاییز امسال با درگذشت «یدالله صمدی» کارگردان سینما و تلویزیون همراه بود که در سن ۶۶ سالگی از دنیا رفت.
او ابتدای کارش دستیار نصرتالله کریمی بود و بعدها با این کارگردان در فیلمهای دیگری نیز همکاری کرد. صمدی که سریال «شوق پرواز» را برای تلویزیون با روایتی از زندگی شهید بابایی ساخته بود، در فیلمهای «دست شیطان» حسین زندباف و «دادشاه» حبیب کاوش دستیار کارگردان بود و در سال ۱۳۶۳ اولین فیلمش را با نام «مردی که زیاد میدانست» ساخت. اتوبوس، ایستگاه، ساوالان، آپارتمان شماره ۱۳، دو نفر و نصفی، دمرل، معجزه خنده، سارای، بانوی من، شهرآشوب از دیگر فیلمهای او هستند و آخرین فیلمش در سینما هم با نام «پدر آن دیگری» در سال ۹۳ ساخته شد.
«احترام سادات حبیبیان» (مادر علیرضا داودنژاد) هم از هنرمندانی بود که آبانماه درگذشت. او که در خانواده خود به «مامان اتی» معروف بود و در برخی نقشهای سینماییاش نیز همین نام را داشت، برای «مصائب شیرین»، سیمرغ بلورین بازیگر زن را گرفت و در فیلمهای «بهشت از آن توست»، «بچههای بد»، «مرهم»، «کلاس هنرپیشگی»، «دختری در قفس» و… به ایفای نقش پرداخته بود.
«پیام صابری» که چهرهپردازی قدیمی در تئاتر و سینما بود هم خیلی ناگهانی آذرماه امسال براثر ایست قلبی در سن ۴۵ سالگی درگذشت. او که همسر زیبا بروفه هم بود، تجربه بازی در چند فیلم و سریال را هم داشت.
در آخرین روزهای پاییز یکی از فیلمبرداران سرشناس سینمای ایران در سن ۶۲ سالگی بر اثر ایست قبلی درگذشت. «فرج الله حیدری» فیلمبرداری «سام و نرگس» و «میخواهم زنده بمانم» به کارگردانی ایرج قادری و «روز شیطان» به کارگردانی بهروز افخمی را در کارنامه داشت و همکاری با فیلمهای «قاعده بازی» احمدرضا معتمدی و «پارکوی» فریدون جیرانی در سال ۸۵ و «کارناوال مرگ» در سال ۸۷ از آخرین کارهای این فیلمبردار است.
در زمستان امسال «ناصر انتظاری»، صدابردار و دبیر انجمن صدای سینمای ایران هم در سن ۴۹ سالگی از دنیا رفت. در کارنامه کاری این هنرمند صدابرداری آثاری چون «من»، «استراحت مطلق»، «کاغذ خروسنشان»، «گرداب»، «نگاه»، «سایهروشن» و «زیر پوست شهر» به چشم میخورد و فیلم سینمایی «خانم یایا» هم آخرین تجربه صدابرداری اوست.
در دیماه یکی دیگر از بازیگرانی که با نقش آفرینیهای متعدد، به چهرهای آشنا و محبوب برای مردم تبدیل شده بود یعنی «حسین محب اهری» هم درگذشت. او پس از سالها مبارزه با سرطان در سن ۶۷ سالگی و در حالی که برای اجرای یک تئاتر آماده میشد از دنیا رفت. او که شروع فعالیتش در سینما با بازی در فیلم «رابطه» (پوران درخشنده ۱۳۶۵) بود، در چند سال گذشته در نمایشهای «خاله مرجان و خروس»، «کلوچه دارچینی»، «خسیس» به کارگردانی مریم کاظمی بازی کرده بود و حضور در فیلم «دختر شیرازی» افشین هاشمی هم آخرین تجربه سینماییاش بود.
علاوه بر کسانی که اشارهای مختصر هم به سوابق کاری آنها شد باید از هنرمندان دیگری هم یاد کرد که در سال ۹۷ از دنیا رفتند و هر کدام به نوعی در عرصه سینما و تئاتر ایران فعالیت میکردند.
خشایار الوند فیلمنامهنویس، صدرالدین شجره بازیگر و نمایشنامهنویس، محمد حیدری از اعضای باسابقه دستیاران فیلمبردار سینمای ایران، اسدالله کفافی تهیهکننده مستند، شعبانعلی اسلامی از تهیهکنندگان و مدیران تولید قدیمی سینما با فیلمهایی مثل پنجه در خاک، ویرانگر و مرضیه، منوچهر پوراحمد تهیهکننده و کارگردان، مهدی آریننژاد دوبلور باسابقه، ایرج صفدری چهرهپرداز و بازیگر قدیمی سینما، رضا صفایی کارگردان و تدوینگر پیشکسوت سینما، ناصر ایرانی نمایشنامهنویس، فرج ساجدی از بازیگران پرکار سینمای پیش از انقلاب، حسن فدایی (هنرمند بروجردی تئاتر) و هدیه میر معنوی بازیگر و کارگردان جوان تئاتر گیلان از دیگر هنرمندان درگذشته امسال هستند. همچنین سرهنگ امید فرخی زنگنه که در حادثه تروریستی اهواز شهید شد نیز از افرادی بود که در تئاتر فعالیت داشت و در اختتامیه جشنواره سیوهفتم تئاتر فجر نیز بزرگداشتی برایش برپا شد. در این گزارش دو کلیپ مربوط به هنرمندان درگذشته سینما و تئاتر که در دو جشنواره سیوهفتم فیلم و تئاتر فجر آماده و پخش شده بودند هم منتشر میشود که ساخت کلیپ مربوط به جشنواره فیلم را کیانوش اسدیزاده و احد صادقی و کلیپ جشنواره تئاتر فجر را عباس یوسفیان برعهده داشتند.
