هنر مانند دیگر حرفه ها شغل است

محمد شریعتمداری وزیر کار و امور اجتماعی در این نشست گفت: سازمان جهانی کار «ای لو» تنها مرکزی برای کارگران و کارمندان نیست، بلکه این سازمان در خدمت مفهوم عام کار است و همه خردمندان و هنرمندانی که  کارورزی می کنند هم در این مجمع عضویت دارند. حتی هنرمندانی که با مواد اولیه کم نیز به خلق اثر می پردازند مانند پژوهشگران، محققان، ادیبان و… نیز به عنوان یک مشغله مهم در این سازمان محسوب می شوند. ما هم باید از همین منظر به موضوع نگاه کنیم.

شریعتمداری در خصوص صحبت های مطروحه با طرح تاریخچه ای از تشکیل جلسات صنفی گفت: اوایل تیرماه بود که نامه ای از استاد ایرج راد دریافت کردم و همانجا نوشتم که فورا پیگیری شود و خوشحالم که پس از یک سال توفیق پیش آمد تا در جمع همه هنرمندان دخیل در این اتفاق باشم چرا که هنرمندان خالقند و اثرشان نه تنها وجه هنری یا شغلی دارد بلکه وجهه فرهنگی، اجتماعی نیز داشته بر رشد رفتار جامعه تاثیر مستقیم خواهد گذاشت. صحبت از هنر و هنرمندان کردن صحبت از خلق آثاری است که مردم را در عرصه های گوناگون به وجد می آورد.

او همچنین با موافقت در خصوص مسائل مطرح شده گفت: همین طور که دوستان به درستی اشاره کردند، هنر هم مانند دیگر حرفه ها یک شغل است، سازمان جهانی کار «ای لو» تنها مرکزی برای کارگران و کارمندان نیست، بلکه این سازمان در خدمت مفهوم عام کار است و همه خردمندان و هنرمندانی که  کارورزی می کنند هم در این مجمع عضویت دارند. حتی هنرمندانی که با مواد اولیه کم نیز به خلق اثر می پردازند مانند پژوهشگران، محققان، ادیبان و… نیز به عنوان یک مشغله مهم در این سازمان محسوب می شوند. ما هم باید از همین منظر به موضوع نگاه کنیم. گاهی ممکن است هنرمندی حتی در کسوت کارفرما قرار گرفته و گاهی در کسوت خویش فرما. برای قانون کار و وزارت کار افتخار بزرگی است که میزبان تشکل های صنفی هنرمندان باشند حتی اگر این اصناف متبوع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم باشد. تصور می کنم تبصره های ماده ۱۳۱ و ۱۳۲ ظرفیت کافی برای انجام این کار را دارند تا با استفاده از ظرفیت های موجود این کار را انجام دهیم.

او همچنین گفت: اصلاحات لازم در قانون یک راه حل است و راه حل دیگر مصوبه مستقلی است که با محور هنرمندان ذیل تبصره ۵ به وجود آید و من با هر دو موافقم، هم می شود با اصلاح ماده ۵ را تغییر دهیم یا ماده هفت را اضافه کنیم که بدون هیچ کم و کاستی آن را در کمیسیون اجتماعی یا فرهنگی دولت به عنوان یک ماده جدا ارائه دهیم و در جلسه رسمی دولت تصویب کنیم. همچنین خواهش خواهم کرد که این موضوع را در اولویت قرار دهند تا هر چه سریعتر و در طی همین دوره دولت این نیاز واقعی و حیاتی جامعه هنری کشور برای داشتن یک صنف هنری ملی مرتفع کنیم.

در این جلسه ایرج راد رییس هیات مدیره خانه تئاتر با ارائه توضیحاتی مبنی بر پیگیری های چند ساله برای تامین امنیت شغلی، حقوق ایام بیکاری و انجمن صنفی هنرمندان  گفت: متاسفانه برنامه های مورد نظر و گفتگوی پیشین، نه در برنامه چهارم توسعه به نتیجه رسید و نه در برنامه پنج ساله توسعه پنجم؛ در برنامه توسعه ششم این برنامه تکرار شد و بنا بود در روند امور تسریع و این برنامه تا سال ۹۶ اجرا شود اما با تغییر وزیر باز هم انجام این امر به زمان بعد موکول شد.

راد همچنین ادامه داد: پس از تغییر وزیر باز هم پیگیر موضوع بودیم تا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل جلسه داده و سه نماینده از خانه های تئاتر، سینما و موسیقی در آن حضور یافتند. آیین نامه هایی تالیف شد و به خصوص در مورد امنیت شغلی و حقوق ایام بیکاری تصمیماتی گرفته شد. در خصوص امنیت شغلی که بیشتر با وزارت کار مرتبط بود با مشکلاتی روبرو بودیم و برای همین با وزیر کار ارتباط برقرار کردیم تا این مسئله برطرف شده و به نتیجه مطلوب برسد. نمایندگان ما و دیگر خانه ها پیگیر مسائل بوده اند و امیدواریم مصوبه نهایی با همکاری وزیر کار و از طریق هیات وزیران شکل اجرایی برای ارسال به مجلس شورای اسلامی پیدا کند.

پس از ایرج راد، آقای هوشمند یکی از نمایندگان اصناف به بحث های حقوقی و چالش‌های موجود در قوانین حال حاضر اشاره کرد و گفت: این جلسه با این وزن، با این دستور و این موضوع اولین جلسه ای است که در تاریخ فرهنگ و هنر کشور تشکیل شده و در هیچ جلسه ای سابقه نداشته که به این صورت تمام بزرگان اصناف فرهنگی دور هم جمع شوند و وزیری بیاید تا در مورد یک مسئله ملی با ریشه لاینحل تاریخی صحبت شود.

او سپس ادامه داد: کلید واژه بحث ما در تمامی جلسات امنیت شغلی بود. اصناف فرهنگی و هنری به خاطر جنس و ماهیت کاری که دارند در شناسایی به عنوان یک حرفه یا شغل به مشکل بر می خورند چرا که بخشی از فعالیت هایشان تحت نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تالیف و تدوین شده است و بخشی تحت دستور وزارت کار است.

هوشمند در خصوص دو بند «هـ» و «چ» ماده ۹۲ برنامه ششم توسعه توضیحاتی اضافه کرد: افرادی که در این جلسه هستند مسئولیت تدوین آیین نامه ها برای این دو بند را بر عهده داشته اند. بند هـ در مورد بیمه بیکاری  و بند چ در مورد نظام صنفی فرهنگی هنری است. در مورد بند هـ جلسات متعددی داشتیم تا بتوانیم آیین نامه ای اجرایی برای بیمه بیکاری «اصحاب فرهنگ و هنر» داشته باشیم که البته از این اسم که مبین ماهیت حرفه هنرمندان نبود تغییر داده و به پدید آورندگان آثار فرهنگی و هنری تبدیل کردیم.

هوشمند در خصوص مشخص نبودن محل تامین هزینه های بیمه بیکاری در قانون موجود توضیح داد و گفت: متاسفانه قانونگذار قانون را به گونه ای نوشته که پر از ابهام بود و امکان اجرایی شدن ندارد؛ مهم ترین ابهام آن صندوقی است که تعریف شده اما مشخص نیست که منظور از صندوق بیمه بیکاری کدام صندوق است و مبلغی که دولت موظف شده تا برای بیمه بیکاری هنرمندان پرداخت کند باید به چه حسابی واریز شود و متولی پرداخت بیمه بیکاری هنرمندان چه نهادی است. از طرفی چون ماهیت روابط کار در صنف فرهنگ و هنر به شکل معمول نیست امکان اجرایی شدن این بیمه فراهم نشد و ما با همفکری یکدیگر اصلاحیه ای تهیه کردیم برای اصلاح قانون و تغییر صندوق بیمه بیکاری به مقرری بیکاری که برای اصلاح به مجلس ارسال شد. این تغییرات از آن رو به وجود آمد تا این مقرری قابل پرداخت شود.

این نماینده اصناف هنری در خصوص بند «چ» نیز توضیحاتی را ارائه کرد: بعد از اینکه آیین نامه از طریق وزارت ارشاد به عنوان یک لایحه اصلاحیه به مجلس ارسال شد ما به سراغ بند‌چ رفتیم که نظام صنفی فرهنگ و هنر را تعریف کرده بود. تفسیر اولیه این بود که منظور قانون گذار از بند چ این است که دولت نظام هنری تشکیل دهد تا تمام اهالی فرهنگ و هنر زیر چتر این بند قرار گیرند، این در صورتی است که دیگر نظام های تشکیل شده تا به امروز ناکارآمدی‌شان به اثبات رسیده و بار مالی بزرگی که به دولت تحمیل کرده سبب شده تا دولت برای غیر دولتی کردن آن ها برنامه ریزی کند. اما طبق استنباط ما این بند دارای مشکلاتی بود، اولا به خاطر نوع کار هنرمندان و جنس کارشان به  این نتیجه رسیدیم که همه هنرمندان علیرغم همه خواسته‌های مشابه نمی توانند زیر یک چتر و یک نظام صنفی واحد قرار گیرند؛ چرا که در درون هر کدام از این اصناف یک سری مسائل وجود دارد که می بایست به شکل تخصصی حل شود، نکته بعدی دولتی بودن ساختار این سازمان بود که با استقلال تشکل ها در تضاد بود و موجودیت تشکل هایی که از قدیم شکل گرفته بودند را نیز به خطر می انداخت.

او همچنین از سختی ثبت اصناف هنری در وزارت کار و تقابل این این روند با روند حمایت از اصناف هنری نیز صحبت و تشریح کرد: در وزارت کار برای تشکیل صنف سخت گیری های زیادی وجود دارد که مهملی نیز ندارد، مثلا برای تشکیل صنف نیاز است که حتما قرارداد کارگری کارفرمایی به وزارت کار ارائه شود اما در ماده ۷ وزارت کار صراحتا گفته شده که قرارداد کار، قراردادی کتبی یا شفاهی است. اما به خاطر برداشتی که بیشتر بر اثر سلیقه به وجود آمده و اصرار بر داشتن قرارداد کار کتبی برای صنف دارد. مشکلی به وجود آمده که سبب شده تا برخی از انجمن های صنفی ثبت شود و برخی دیگر نتوانند ثبت شوند چرا که در اثبات اینکه کارگر هستند به مشکل می خورند. اما با نگاه به نمونه‌های خارجی دریافتیم که ما قطعا و حتما مشمول قانون کار هستیم، پس به  این نتیجه رسیده ایم که هر صنف یک انجمن صنفی سراسری داشته باشد، این انجمن های سراسری کانون تشکیل دهند و از تجمیع کانون ها کانون فراگیر فرهنگ و هنر تشکیل شود و به این صورت خواهد بود که هر صنف مسائل صنفی خود را در سطح انجمن صنفی سراسری مطرح می کند، مسائل کلان تر در کانون صنفی حل خواهد شد و مسائل ملی تر در کانون فراگیر قابل حل است.

هوشمند در صحبت های خود اشاره کرد: برای تهیه این مصوب نامه ۵۰ جلسه عمومی و کارشناسی تشکیل شد و تمام پیشنهادهای این جلسات با استفاده از ظرفیت های موجود مطرح شده است تا امکان اجرا داشته باشد. طبق این مصوب نامه و به منظور تسهیل گری برای ارجاع مشکلات وزارت کار با اصناف هنری پدید آورندگان برای تشکیل اصناف بدوا  به وزارت کار مراجعه می کنند، اگر وزارت کار در شناسایی این افراد به عنوان مشمول ماده ۱۳۱ قانون کار مشکلی داشت کمیسیونی تعریف شده که متشکل از نمایندگان تشکل ها، یک نماینده از وزارت کار و یک نماینده از وزارت فرهنگ است که مشخص می کند آیا درخواست ارجاعی شرایط ثبت به عنوان صنف را دارد یا خیر، اگر صنف مورد نظر تایید شود پس از تشکیل کانون تشکیل این کمیسیون به خودی خود منحل شده و کانون ها مسئولیت ساماندهی خود را به عهده می گیرند. همچنین در نظر داشتیم این مسیر را از طریق تصویب قانون و مجلس پیش ببریم اما از آنجایی که این بستر در وزارت کار موجود بود و فرایند کار مجلس زمان بر بود قرار شد از ظرفیت موجود استفاده شود.

وی در پایان گفت: در حال حاضر برخی از این مجموعه ثبت در وزارت کار هستند و تعدادی هم بر اساس قوانین ارشاد ثبت شده اند، لایحه هایی که در اختیارتان قرار دادیم کف مطالبات ماست، اما بخش عمده ای از آن که مهم ترین اش بحث بیمه و امنیت شغلی است در اولویت است. با این لایحه سه گانه استاندارد جهانی نیز تعریف و مشخص خواهد شد چرا که با شرایط حال حاضر واقعا نمی دانیم که طرفین سه جانبه گرایی یا همان نمایندگان کارگر، کارفرما و مذاکره کننده چه کسانی هستند و در صورت تصویب این طرح باری از دوش دولت برداشته خواهد شد. خواهش مشخص ما از شما این است که با توجه به این که وزارت کار به عنوان یک رکن اصلی این لایحه، این طرح را به همین شکلی که هست کمک و حمایت کند تا تصویب شود که برای اولین بار در ایران بتوانیم قدیمی ترین و بزرگترین مشکل پدید آورندگان هنری را برطرف کنیم.

پس از هوشمند، کاوه راد نماینده حقوقی تشکل های هنری نیز افزود:  در حال حاضر نهادهای صنفی حوزه فرهنگ و هنر ما با اینکه چند ده سال است که تاسیس شده اند بستر قانونی برای تاسیس ندارند. خانه موسیقی با پانزده هزار عضو که در حال حاضر طرف مذاکره کننده با دولت است به عنوان موسسه فرهنگی و هنری ثبت شده است، اما کار صنفی انجام می دهد چون بستر قانونی آن در قانون پیش بینی نشده و علت این عدم پیش بینی است که در تمام دنیا نهادهای صنفی فرهنگ و هنر ذیل قانون کار هستند، اما قانون کار ما بسیاری از پدیدآورندگان فرهنگی و هنری را کارگر نمی داند. در نتیجه نهاد تشکیل می شود اما چون نمی تواند ذیل قانون کار قرار گیرد نمی تواند به عنوان صنف و نهاد عمومی طرف صحبت دولت شود.این آرزوی دیرین همه هنرمندان است که سندیکا داشته باشند و بتوانند به عنوان یک نهاد صنفی در مورد حقوق اولیه خود با دولت وارد مذاکره شوند، اما در تمام این سالها و دولت ها مسئله نهاد صنفی فرهنگی هنری و وزارت فرهنگ و ارشاد یک دغدغه بوده است.

این فعال حقوقی و هنری افزود: هدف نهایی ما از این یک سال جلسه که به جلسه امروز رسیده است این است که این تصویب نامه با شرایط حاضر خود تصویب و در هیات دولت مطرح شود. در ضمن به صورت جدی معتقدیم در صورت تفاهم شما و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، تصویب این لایحه در هیات وزیران و اصلاح ماده ۱۳۱ قانون کار مسئله تشکیل نهاد صنفی فرهنگ و هنر در کشور از نظر قانونی برای همیشه حل خواهد شد و آسیب تغییر وزیران نیز به آن وارد نخواهد شد. پس باید به سراغ اصلاح ساختار قانون برویم و در صورتی که این تصویب نامه تصویب شود می توانیم نهاد سراسری صنفی فرهنگ و هنر را که محل زایش آن از درون هنرمندان است داشته باشیم.

راد از شرایطی که با تصویب این مصوب نامه به وجود خواهد آمد گفت و افزود: با این تصویب نامه به هنرمندان، وزارت کار و ارشاد کمک می شود تا شرایط سه خانه تئاتر، سینما و موسیقی با قدمت و رنجی که بر آنها رفته است حفظ شود. روزی تمام نهادهای دولتی تصمیم گرفتند که آنها را تعطیل کنند ، اما اینها سر جای خود ماندند و ده ها هزار هنرمند امروز تحت پوشش آنها هستند. کار دوم این تصویب نامه سازوکار دموکراتیک موجود در آن برای اداره و انتصاب است که سعی شده حداقل دخالت دولت در آن وجود داشته باشد. بنابراین یک نهاد صنفی واقعی است که از دل دنیای هنر خارج شده، ما تلاش کردیم در این تصویب نامه شرایطی را فراهم کنیم که دولت در حوزه سیاست‌گذاری و صدور مجوز حضور شکلی داشته باشد، دقیقا بر طبق ماده شش قانون کار و تنها تفاوت آن در اصلاح ماده ۱۳۱ قانون کار است که از این به بعد نهادهای صنفی دنیای هنر بستری قانونی برای تاسیس پیدا خواهند کرد و ذیل وزارت کار و تعاون ثبت قانونی شوند.

سپس نگار نادری پور مدیر مسئول هیات مدیره انجمن هنرمندان مجسمه ساز در عنوان کرد:  واقعیت این است که برخلاف این که می‌توانیم این جمع شدن انجمن های مختلف هنری را اتفاق میمونی بدانیم اما این تجمیع ناشی از یک مشکل بسیار جدی و بنیادی است. اگر چیزی توانسته همه هنرمندان را با همه تفاوت های اساسی خلق هنرشان در کنار هم قرار دهد معنایش این بوده که ما در اولیه‌ترین و بنیادی ترین نیازهایمان دچار مشکل هستیم و حرفه های ما در سطوح اولیه اش به رسمیت شناخته نشده است. تمام صحبت های حقوقی دوستان از یک واقعیت بنیادین صحبت می‌کند که من هنرمند و فعال رسانه و فرهنگ باید بتوانم به اولین نیازهای ساده و انسانی هرکسی که به یک حرفه ای مشغول است برسم و متاسفانه بدون ذیل قانون کار قرار گرفتن این اتفاق نمی افتد. در همه جا طوری از در صدر قرار گرفتن و محترم شمردن هنرمندان صحبت می کنند که انگار این یک اتفاق متفاوت با سایر نیازهاست. در صورتی که هنرمند مانند تمام مشاغل دیگر یک سری نیازهای اولیه دارد. منظور ما از امنیت شغلی همان امنیت شغلی است که برای سایر مشاغل متصورهستیم، ما فکر نمی‌کنیم که می بایست برای ما شرایط ویژه ای در نظر گرفته شود، ما فکر می کنیم که این به رسمیت شناخته نشدن حرفه مان سبب شده تا از امکان رشد جدی و مناسب حرفه و تخصصمان باز بمانیم. ما امکان ارتباط درست با نهادهای اجرایی، قانون گذار و قضایی نداریم. ما نمی توانیم از حیثیت اعضایمان دفاع تخصصی کنیم، نمی توانیم از آنها صیانت کنیم و نمی‌توانیم حقوق حرفه ای اعضای خود را به رسمیت بشناسیم. ما می خواهیم با نهاد قانون گذار که هر روز قانون‌هایی وضع می کند که ما را در آن نادیده می گیرد ارتباط درست و سازنده ای داشته باشیم، ما نمی توانیم با نهاد اجرایی وارد مذاکره شویم وقتی که همه تسهیلات و مواردی که در قانون برای ما در نظر گرفته شده به رسمیت شناخته نمی شود.

او همچنین گفت: در ماده ۹۲ قانون ششم توسعه از مجوزها صحبت شده بدون این که در نظر گرفته شود که ما به این مجوزها احتیاج داریم یا نداریم، از بیمه بیکاری صحبت شده بدون اینکه مفهوم کار ما برای وزارت کار و برای جای دیگری روشن باشد. از این صحبت شده که اثر فاخر تولید کنیم بدون اینکه حتی بدانند دارند در مورد چه چیزی صحبت می کنند. تنها و تنها راه حل شدن مشکلات اولیه ما که یکسال است در کنار هم نشسته ایم و در موردش صحبت می کنیم این است که حرفه ما ذیل قانون کار و به عنوان یک شغل واقعی در نظر گرفته شود، این تصویب نامه راهی است که ما بتوانیم از قانونی که می بایست و حق بدیهی ماست استفاده کنیم. پس از این تصویب است که می توانیم آرام آرام مشکل صنفی و حرفه ای خود را ذیل آن قانون حل کنیم بدون آن که دغدغه ای داشته باشیم که دوستان در خصوص هنرمندان ترحم های ویژه انجام دهند یا شرایط ویژه در نظر بگیرند.

در پایان این جلسه با پیشنهاد ایرج راد مبنی بر تعیین نماینده ای از جمع حاضر برای پیگیری روند تصویب این مصوب نامه، شریعتمداری پیشنهاد داد تا کاوه راد به عنوان نماینده پیگیری روند انتخاب شود، همچنین جلسه بعدی نمایندگان در خصوص بیمه و بیمه بیکاری هنرمندان خواهد بود.