گرافیک محیطی عامل تعامل شهروندان و محیط های شهری
امروزه گرافیک محیطی از موضوعات مهم در توسعه فضاهای شهری محسوب میشود که توجه زیادی به آن می شود. قابلیتهای این هنر در ماندگار کردن رویدادهای شهری بسیار متنوع بوده و بسیاری از مناسبت ها و رویدادهای کوچک و بزرگ به کمک گرافیک محیط و رسانههای جدید تبدیل به خاطرات جمعی جذابی برای جامعه می شوند.
در سالهای اخیر این رویکرد در کشور ما نیز مورد توجه قرار گرفته و هنرمندان ایرانی به این عرصه ورود کرده اند. به همین مناسبت گفتگویی اختصاصی با خانم نسرین سرمدی صدر یکی از هنرمندان جوان و فعال گرافیک محیطی کشورمان انجام داده ایم. وی دانش آموخته گرافیک محیطی و برگزیده جشنواره جوان خوارزمی است. این هنرمند جوان پروژه های متعددی در حوزه گرافیک محیطی در قالب اِلِمان های شهری انجام داده که مورد تحسین قرار گرفته است. در ادامه گفتگوی ما با این هنرمند خلاق را می خوانید.
خانم سرمدی صدر گرافیک محیطی در دنیای امروز تبدیل به رسانه ای اثرگذار شده و بسیاری از پیام های آموزشی اجتماعی به کمک آثار این شاخه هنری به شهروندان منتقل می شود. علت استقبال زیاد از آن چیست؟
همانطوری که اشاره کردید این هنر در دنیای امروز قابلیت ها و کاربردهای زیادی دارد. علت آن هم به ماهیت و نحوه اجرای آن برمی گردد. در دنیای امروز با رشد جمعیت شهرها و توسعه فضاهای شهری، بستری به وجود آمده تا از این آثار برای جذابیت بخشی به محیطهای شهری استفاده شود. بر همین اساس در بسیاری از شهرهای بزرگ و کوچک دنیا رویدادها و مناسب های خاص را به کمک المان های شهری و عناصر محیطی برجسته می کنند تا در سطح وسیعتری شهروندان را وارد تعامل کنند. این مسئله را در سالهای اخیر در کشور خودمان هم بخوبی می بینیم و شهرها به مناسبت های مختلف با آثار گرافیک محیطی مواجه می شوند. به دلیل جذابیت های فرم و برجستگیهای زیبایی شناسانه، این آثار از سوی شهروندان بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد.
این آثار چه ویژگی های دارند که میتوانند چنین تاثیرگذاری بالایی داشته باشند؟
ببینید این موضوع را می توان از چند جهت مورد بررسی قرار داد. اول وجه زیبایی شناسی آثار محیطی است. اینکه این آثار بر اساس یک ترکیب بندی هنری خلق می شوند و طبیعتا در خود ویژگی های زیبایی شناسانه دارند و مخاطب را به خود جذب می کنند. دوم اینکه این آثار نسبت به آثار هنری مرسوم، در ابعاد بزرگ تری ساخته می شوند و در فضاهای شهری پرتردد قرار می گیرند، در نتیجه سطح دسترسی و مواجه شهروندان به آنها خیلی بالاترست. و نکته سوم اینکه اغلب آثار محیطی متناسب با مناسبت یا رویداد خاصی ساخته یا رونمایی میشوند و این مسئله خود باعث می شود تا تبدیل به یک خاطره جمعی برای شهروندان شوند. همه این موارد وقتی در کنارهم دیگر قرار بگیرد، جذابیتی را ایجاد میکند تا خود این آثار تبدیل به سوژه جذابی برای رسانه های جمعی جامعه شوند و خیلی به آنها پرداخته شود و نقد و تحلیل شوند. و خود این هم باعث بیشتر و بهتر دیده شدن آنها می شود. به عبارت دیگر در اشکال دیگر مثل خبر، عکس، ویدئو و پوستر بازنشر شوند.
به نظر شما آثار گرافیک محیطی در کنار وجه زیبایی بخشی به فضاهای شهری، میتواند به عنوان رسانه هم برای اطلاع رسانی و آموزش مورد استفاده قرار بگیرند؟
بله حتما. بنظرم یکی از کاربردهای مهم این آثار آموزش و اطلاع رسانی است. بهرحال یک پیام در دل این آثار قرار دارد که می تواند به کمک جذابیت های دیگری که دارند، بهتر و راحتتر به ذهن مخاطب منتقل شوند. این خیلی موضوع مهمی در روند خلق این آثار است که حتما باید مورد توجه قرار بگیرد؛ چون توجه با این خصوصیات است که مخاطب را جذب میکند و زمینه مناسبی برای تعامل بیشتر با او را بوجود می آورد. مسئله تعامل با مخاطب در المان های شهری اهمیت خیلی زیادی دارد.
چرا این تعامل با مخاطب اهمیت زیادی دارد؟
به این دلیل که اگر اثر دارای جذابیت لازم باشد، مخاطب با آن همراه می شود و به آن فکر می کند و برای دیدنش زمان می گذارد. وقتی مخاطب به اثر فکر کند و درباره آن صحبت کند، این تعامل شکل می گیرد. ارتباط با اثر هنری باعث آرامش و لطافت روح می شود و به کمک چنین آثاری و این فضای تعاملی میتوانیم بخشی از فشارهای زندگی شهری را از روی ذهن شهروندان برداریم. در واقع با این کار می توانیم طراوت بیشتر به محیط های شهری و جامعه بدهیم.
شما پروژه های متعددی در کلان شهرهایی مثل تهران انجام دادهاید، آیا چنین شرایطی را درک کردید و تاثیر این تعامل برای شما محسوس بود؟
بله همینطوره. من در پروژه هایی که در تهران یا کلانشهری مثل مشهد اجرا کردم، همیشه به تعامل با مخاطب فکر کرده ام. تاثیر آن را هم بخوبی دیده ام. معتقدم که اگر در خلق یک اثر محیطی یا یک المان شهری، به جایگاه مخاطب فکر شود، موفقیت اثر خیلی بیشتر خواهد بود. نباید فراموش کنیم که تجربیات هنرمندان بزرگ هنر محیطی در دنیا هم بر همین مسئله دلالت دارد. ولی ما در ایران باید به ویژگیهای فرهنگی و نقشمایه های بومی خودمان بیشتر توجه کنیم. این خیلی موضوع مهمی است که در فرآیند خلق یک اثر محیطی مولفه های فرهنگی جامعه را مورد توجه قرار دهیم. تا هم گامی در مسیر زیباتر شدن فضاهای شهری برداریم و هم با این کار نقشمایهها و موتیفهای اصیل هنر و فرهنگ ایران را بازتولید و بازنشر دهیم.