آشنایی با صنعت عینک سازی و انواع آن
بهطور کلی، عینک وسیلهای است با کاربردهای مختلف برای چشمها و یک وسیلهی تزئینی برای چهره که بهعلت کثرت در تنوع مدل و انواع کاربردی آنها، اشارهی مختصری به آن میگردد .
۱.عینکهای طبی
به آن دسته از عینکهایی که، عدسیهای تجویزی، جهت رفع عیوب انکساری در آنها نصب می شود، عینکهای طبی میگویند؛ که در مدلهای گوناگون و با مواد مختلف ساخته میشوند .
توضیح اینکه : عینکهایی با اتاقک مرطوب (جهت جلوگیری از اشک ریزش شدید) و یا عینکهای منشوری ( برای موارد کم بینایی و یا آسان نمودن مطالعه برای کسانی که قرار است مدت زیادی به علت فلج اندامهای اصلی، بستری شوند ) ، و عینکهای مخصوص آرایش ( برای اشخاصی که دارای عیوب انکساری شدید هستند ) و… ، در زمرهی عینکهای طبی، با کاربرد خاص محسوب می شوند .
۲.عینکهای آفتابی
به گروهی از عینکها که جهت محافظت از چشمها در برابر آثار زیانبار نور خورشید و نورهای مضر ساخته می شوند و گاهی هم جهت زیبایی مورد استفاده قرار می گیرند، عینکهای آفتابی می گویند .
۳.عینکهای طبی- آفتابی
به بعضی از عینکهایی که جهت مصارف طبی به کار می روند، اما از عدسی های طبی- آفتابی(انواع عدسی های رنگی و یا فتوکرومیک ) استفاده میکنند عینکهای طبی- آفتابی گفته میشود .
۴.عینکها صنعتی و یا حفاظتی
این دسته از عینکها، همان طور که از نامشان پیداست، جهت محافظت از چشم ها در برابر برخورد با ذرات و حفاظت در برابر تابش های مضر در مشاغلی مانند: تراشکاری (سنگ- فلزات)، کار با مواد شیمیایی، رادیولوژی و… ، به کار گرفته میشوند.
۵.عینکهای ورزشی
اینگونه عینکها، که هنوز فرهنگ کاربرد آن برای بسیاری از مـردم ناشناخته است، از اهمیـــت ویـــژه ای در محافظت از چشمها درهنگام انجام ورزشهای مختلف برخوردار است. بهگونهای که برای هر ورزشی، عینک خاص همان ورزش از مواد مخصوص جهت محافظت، ایمنی و بهداشت چشم، (البته با رعایت مسائل دیداری) ساخته شده است. کاربرد این عینکها برای بازیهای میدانی، دوچرخه سواری، اسکی، کوهنوردی، غواصی، شنا، شکار، ماهی گیری، بازی بیلیارد و… میباشد .
۶.عینکهای سمعکدار
این عینکها، برای اشخاصی که مشکل شنوایی دارند بکار میرود.
۷.عینکهای الکترونیکی
در انواع گوناگون و با کاربردهای مختلف جهت نابینایان، ساخته شده است .
ساختمان فریم و قطعات آن
آن قسمت از عینک، که عدسیهایتجویز شده ویا تیغههای حفاظتی را در مقابل چشمان نگه می دارد، قاب یا بدنهی عینک میگویند و به فریم (Frame) نیز معروف است. فریم، توسط دستههایی که به آن متصل میشود، بر روی صورت تنظیم میگردد. فریمهایی هم هستند که دسته ندارند و در عوض به وسیلهی فشارهای دو طرف بینی در محل خود قرار میگیرند (مثل pince-nez یا oxford) ویا بر روی فریم دیگری سوار میشوند(مثلclip-ons) و یا در دست نگه داشته می شوند (مثلlorgnettes).
اجزای جلویی فریم (Frame Front) آن بخش از قاب را که بین دو عدسی و بر روی بینی قرار می گیرد را پل(Bridge) گویند و لبهای که دور عدسی ها را در بر گرفته، به حدقه (Rim) یا (Eyewire) معروف است.
به قسمتهای بیرونی جلوی قاب که درمنتها الیه سمت چپ و راست، در نقاطی که دستهها به آنها متصل می شوند، Endpiece میگویند.
تعداد معدودی از فریمهای پلاستیکی هنوز هم دارای یک پوشش فلزی در قسمت بیرونی Endpiece بوده که پرچهایی جهت نگهداری لولا به آنها متصل شده است.
لولاها، دسته ها را به قاب عینک متصل میکنند و تعداد پایه هایشان فرد است.
تعداد پایه ها، سه، پنج و یا هفت است. لولا ها ممکن است که از نظر ساختمان با هم تفاوت داشته باشند. اما، به منظور ساده نمودن، آنها را معمولاً بر اساس تعداد پایه های لولای دسته ولولای قاب طبقه بندی می کنند. نسبت پایهها مابین دسته و قاب متغیر می باشد. مثلاً، ۲به۱، ۱به۲، ۳به۲، ۲به۳، ۴به۳ و۳به۴.(برای مثال، اگر دسته، دارای یک پایه باشد، آنگاه قاب عینک دو پایه دارد و بر عکس اگر قاب عینک دارای دو پایه باشد، دسته می بایست یک پایه داشته باشد.)
بعضی از فریمها دارای پد(Pad) میباشند. پد، قطعه ای پلاستیکی است که بر روی بینی قرار می گیرد، تا فریم را نگه دارد. پدها ممکن است که، به طور مستقیم و یا با واسطهی یک قطعهی فلزی که به بازوی محافظ و یا بازوی پد موسوم است، به فریم متصل شوند.
دسته ها (Temples):
آن قسمت از دسته که نزدیکترین فاصله با قسمت اتصال با قاب را دارد، به butt end ویا butt portion معروف است. اولین نقطه ای از دسته که بر روی گوش خم می شود bend نامیده می شود. بخشی از دسته را که مابین butt end و bend قرار گرفته shank و یا shaft می نامند.
آن بخش از دسته که در زیر bend ودر پشت گوش قرار دارد، به نامهای earpiece, bend – down portion, curl معروف میباشد. پایهی لولای دسته را گاهی هم dowel hole مینامند.
فریمهای فاقد ریم (مان تینگز):
در این فریمها، عدسی ها داخل فریم قرار میگیرند، و به فریمهای ریملس متصل میشوند. فریمها خود نیز به شیوههای ساده قابل طبقه بندی میباشند.
فریمهای پلاستیکی:
فریمهای پلاستیکی، از بعضی انواع مواد پلاستیکی ساخته میشوند.
فریمهای پلاستیکی را گاهی به فریمهای کاسه لاکپشتی نسبت میدهند و این موضوع، به زمانی باز میگردد که فریمها را از کاسه لاکپشت میساختند. اما، این موضوع دیگر به فراموشی سپرده شده است. Zyl (زیل)، اصطلاح دیگری است که هنوز هم خیلیها برای فریمهای پلاستیکی بهکار میبرند.
این موضوع از آنجا ناشی می شود که زمانی زیلونیت (سلولز نیتریت) به عنوان مادهای رایج جهت اینگونه فریمها بهکار برده میشد.
امروزه با ظهور مواد جدید بسیار، یا همان نام مادهی پلاستیک را بهکار میبرند و یا بهطور ساده آن را فریم پلاستیکی مینامند.
فریمهای فلزی:
فریمهای فلزی، فریمهایی هستند که همهی قسمتهای آن بجز پدها و بخشهای عقبی دستهها ( که با پلاستیک، پوشیده شده) از فلز ساخته شدهاند. حدقهی فریم بهطور کامل، عدسی را در بر میگیرد.
فریمهای زه پلاستیکی:
فریمهای زه پلاستیکی را گاهی اوقات nylon supras (بالا پلاستیکی) هم مینامند. عدسی در این گونه فریمها به توسط زه پلاستیکی که گرداگرد لبهی آنها را در بر میگیرد، نگاه داشته میشوند. این موضوع باعث میشود که فریم، ریملس به نظر آید. معمولاً قسمت فوقانی عدسی، به حدقهی بالایی فریم جفت می شود. بقیهی عدسی دارای یک شیار جزیی است، که به وسیلهی تراش هموار شده است.
فریمهای ترکیبی:
فریمهای ترکیبی، بهطور معمول فریمهایی هستند که دارای اسکلتی فلزی بوده و حدقهی فوقانی و دستههای آنها پلاستیکی می باشد. اسکلت این فریم ها، شامل : حدقه و قسمت دماغه می باشد. اگرچه این، معمول ترین نوع ساخت است، هرگونه فریم با ترکیب فلز و پلاستیک مثل فریمی با حدقهی پلاستیکی و دسته و دماغهی فلزی در این طبقه بندی قرار می گیرند.
فریمهای نیم تنه:
فریمهای نیم تنه، مخصوص کسانی ساخته شده است که دید نزدیکشان نیاز به اصلاح داشته، ولی برای دید دور مشکلی ندارند. این فریمها بهگونهای ساخته شده اند که پایینتر از حد معمول، بر روی بینی قرار می گیرند و ارتفاع آنها هم نصف فریمهای معمولی است. این وضعیت سبب میشود ، تا بیماران از بالای عینک هم بتوانند نگاه کنند. این فریمها ممکن است که از پلاستیک، فلز و یا حتی زه پلاستیکی ساخته شده باشند. فریمهای نیم تنهی مخصوص دید دور که کمتر متداول می باشند، برای بیماران این امکان را فراهم میسازد که برای خواندن، از زیر عدسی ها نگاه کنند.
فریمهای ریم لس، شبه ریم لس و نیومانت:
در فریمهای ریم لس، عدسی ها نه به وسیلهی زه پلاستیکی و نه به وسیلهی حدقه نگه داشته میشوند. بلکه، بیشتر اوقات به وسیلهی پیچ یا گیره این نگهداری انجام می گیرد. در بیشتر فریمهای ریملس، دو نقطه ی اتصال برای عدسی موجود است. یکی در منطقهی بینی و دیگری در منطقهی گیجگاهی.
فریمهای نیمه ریم لس:
مشابه ریم لس می باشند، بجز آنکه این فریمها دارای یک بازوی فلزی تقویت کننده بوده که در قسمت فوقانی عدسی، امتداد یافته و بخش مرکزی فریم را به Endpiece متصل می کنند. بخش مرکزی شامل دماغه، بازوهای پد و پدها میباشد.
نیومانت:
یک نوع فریم ریم لس است که عدسیها را تنها از لبه ای که به سمت بینی قرار گرفته نگه می دارد. عدسی ها در ناحیه ی دماغه، اتصال یافتهاند و اتصال دستهها به فریم ، توسط یک بازوی فلزی برقرار میشود که در پشت عدسی به طرف گیجگاه امتداد یافته است. بنابراین، تنها یک نقطهی اتصال برای عدسی وجود دارد.
امروزه با توجه به انواع مختلف مواد قابل کاربرد در ساخت عینک های طبی شغل عینکسازی بطور کلی، برای ساخت یک عینک طبی مراحل زیادی را باید طی نمود یعنی از تجویز عدسی، آغاز و در نهایت به تنظیم عینک بر روی صورت بیمار و فراهم آوردن رضایت وی چه از نظر طبی و چه از لحاظ رعایت موارد زیبایی پایان می پذیرد، که البته، این پایان، خود آغاز دیگری است.
آغاز تشکیل یک پرونده کامل برای بیمار و بایگانی آن و شروع خدمات پس از فروش و نظر سنجی از بیمار راجع به عملکرد خود و کارکنان موسسه و… البته واضح است که تجویز عدسی در حوزه مسئولیت عینک سازان نمی باشد ولی میتوانند با آگاهی داشتن از اطلاعات عمومی بیماریهای چشمی بخصوص عیوب انکساری، بیمار را به پزشک معالج و یا بینایی سنج هدایت کنند.
در زمان ساخت عینک در هرکدام از مراحل آن، اگر ناآگاهی و یا قصوری صورت پذیرد، تاثیر مستقیمی بر دیگر مراحل، خواهد داشت. در حقیقت کار بصورت سلسله مراتب بهم پیوستهای میباشد که نباید هیچگونه خللی چه از نظر فنی و چه از نظر موارد زیبایی به وجود آید.
یک عینک ساز برای اینکه بتواند موفقیت کاملی در ساخت عینک داشته باشد می بایستی بداند که عملکردش چه اهمیت و ارزشی دارد و چه نقشی در فراهم آوردن یک بینایی مطلوب برای بیمار دارد و چه مسئولیتی در قبال نسخه تجویز شده دارد.
بررسی ساختمان دسته ها
دسته ها از نظر ساختمان، گوناگونی های بسیاری دارند. بنابراین، تفاوت قابل توجهی در هرگروه ازدسته ها موجود است. بهطور کلی، دستهها در پنج گروه اصلی(شکل۱۲-۱) قرار می گیرند که عبارتند از:
۱.دسته های مدل جمجمهای:
این دسته ها در پشت گوش به طرف پایین خم می شوند و محیط مرئی را دنبال و بر سطح آن تکیه می کنند.
۲.دسته های مدل کتابخانهای:
پهنای این دسته ها معمولاً در قسمت شاخ متوسط بوده، هرچه به سمت عقب پیش می روند، افزایش می یابند. این دسته ها عملاً صاف بوده وبا فشاری که بر سر وارد می کنند، عینک را نگه می دارند. این دسته ها، به دسته های «انتها صاف» هم معروفاند.
۳.دسته های مدل تغییر پذیر :
این دسته ها از نظر صاف بودن، همانند دستههای مدل کتابخانه ای می باشند. این دستهها طوری ساخته شده اند که بتوانند با خم شدن، مدل جمجمه را بهخود بگیرند و قابل تغییر از «انتها صاف» به «مدل جمجمه ای» باشند.
۴.دسته های مدل قوسی:
این دسته ها، گرداگرد گوش را فرا گرفته و محل انحنایشان، از جایی که گوش و سر بههم متصل میشوند، تا نرمهی گوش امتداد می یابد. این دستهها غالباً برای فریمهای ایمنی و فریمهای مخصوص کودکان مورد استفاده قرار می گیرند.
۵.دسته های مدل سیم آسایش:
این دسته ها از نظر شکل، همانند مدل قوسی بوده، اما از نوعی فلز قابل انعطاف ساخته شده اند، که در قسمت گوش به صورت حلقه در آمده است.