نوشابه‌های زرد و سیاه از نوستالوژی تا رقابت

«زرد» می‌خواهی یا «مشکی»؟

این پرسشی بود که بیشتر بقال‌ها از آدم می‌پرسیدند.

«مشکی» کوکاکولا بود و «زرد» کانادادرای. کوکاکولا هنوز هست و مدل شیشه‌ای‌اش هنوز بو و طعم خاطره می‌دهد اما کانادادرای ۲۰ سالی هست که با سفره‌ها خداحافظی کرده است.

هیچ‌کس نمی‌داند «زرد» چرا برای مدتی طولانی با سفره‌های ایرانی خداحافظی کرد و یک‌باره رفت و چیزی حدود ۲۰ سال از سفره‌های ما دور ماند. و وقتی هم که بازگشته نمی‌دانیم چطور بازگشته و خاطره روزهای کودکی را زنده کرده است. خاطره زرد در روزهای سیاه و سفید دهه ۶۰.

بازگشت «زرد» توام با دگرگونی بوده البته نه در رنگ و طعم که در شکل و بسته‌بندی. این روزها نوع خانواده‌اش را می‌شود از سوپرمارکت‌ها خرید که طعم همان روزهای قدیم را می‌دهد.

 

 داستان بازگشت زرد

نوشابه نوستالژیک کانادادرای را شرکت خوشگوار روانه بازار کرده است. این شرکت پیش از انقلاب، محصولاتش را تحت نظر شرکت کوکاکولا تولید می‌کرد که این ارتباط پس از انقلاب نیز حفظ شد. شرکت خوشگوار مشهد عصاره کوکاکولا را به طور مستقیم وارد کشور می‌کرد اما در سال۱۳۶۳ و ممنوعیت ورود کوکاکولا از فرمول ایرانی نوشابه بهره‌مند شد. خوشگوار با به دست آوردن امتیاز تولید کوکاکولا به سرعت محصول خود را پیش از شرکت نوشاب وارد بازار کرد. با تولید کوکاکولا در مشهد بطری‌های این شرکت به مناطق دیگر ایران رسید و نوشابه تولیدی شرکت خوشگوار با آرم کوکاکولا، نوشابه مشهد نام گرفت.

 

جنجال بر سر ارتباط با کوکاکولا

پس از نبرد رژیم صهیونیستی و غزه ۲۰۰۸- ۲۰۰۹ نمایندگان  مجلس با تصویب طرحی به نام «تحریم کالاهای صهیونیستی» در ایران، خواستار تحریم شرکت‌های بین‌المللی شد که دارای سهامداران عمده اسرائیلی باشند.

در همین راستا وزیر صنایع  به عنوان نماینده ویژه رییس جمهور وقت ( محمود احمدی‌نژاد) به شرکت خوشگوار مهلت داد تا وضعیت ارتباط خود را با شرکت کوکاکولا مشخص کند.

اما در نهایت با استدلال‌ها و اسناد موجود مشخص شد که شرکت خوشگوار ارتباطی با شرکت‌های صهیونیستی ندارد.

به نظرمی‌رسد به دنبال تشدید اینگونه فشارها به شرکت خوشگوار باعث شده است که آنها به فکر جایگزینی محصول کوکاکولا در ایران باشند. به این ترتیب آنها پس از سال‌ها دوباره ایده تولید کانادادرای را بررسی می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که «زرد» را دوباره به سفرهای مردم بازگردانند.

 

 از سودا تا کانادادرای

کانادادرای نام نوشابه‌ای است که در سال ۱۸۹۰ توسط جان مک لاولین (John J. McLaughlin) تولید شد. «جان مک لاولین» شیمی‌دان و داروشناس بود و توانست به وسیله سودا و طعم‌های طبیعی میوه‌ این نوشابه را تولید کند.

در همه بازارها اگرچه رقابت اصلی میان «کوکاکولا» است و «پپسی» اما در ایران از اول همین بوده. رقابت اینجا میان «مشکی» بوده و «زرد».

نخستین کارخانه نوشابه در ایران توسط «میرزا تونی» در تهران راه‌اندازی شد. پس از مدتی به ورطه ورشکسته افتاد  و کارخانه‌اش را فردی به نام «ساهاکیان» که بعدن سلطان نوشابه‌سازی ایران لقب گرفت،خرید. پس از چندی در ساری،همدان، ارومیه و تبریز نیز کارخانه‌هایی به راه افتاد. نوشابه‌های تولیدی آن «کوکاکولا»، «کانادادرای» و «فانتا» بود.

پس از ساهاکیان، «حبیب ثابت‌پاسال» موسس «تلویزیون ایران» و صاحب امتیاز «پپسی‌کولا»، و «یزدی» صاحب کارخانه خوشگوار در استان خراسان به این صنعت روی آوردند.

در آستانه انقلاب در ایران ۲۸ کارخانه نوشابه‌سازی دایر بود که فعالیت اغلب آنها به غیر از کارخانه خوشگوار، متوقف شد. شرکت شمس که تولیدکننده نوشابه‌های الکلی بود نیز ورشکسته اعلام شد. پس از آن صاحب خوشگوار مشهد آن را از اداره ورشکستگی خرید.

بعدها یک بنیاد تعاونی فعال در کشور این کارخانه را از صاحب خوشگوار خرید که با آن ماالشعیر بسازد. اما در سال۱۳۷۰ آن را به شرکت ملیکا (نخستین توزیع‌کننده کوکاکولا پس از انقلاب) فروخت. کارخانه خوشگوار مشهد از سال ۱۳۳۶ کوکاکولا و فانتا را در استان خراسان تولید می‌کرد اما با ممنوع شدن واردات عصاره اصلی نوشابه به این کارخانه از فرمول «دکتر سرمد» برای تولید و ساخت نوشابه استفاده کرد.

 

رقابت دیرینه برندها

در ۱۸۸۶ کوکاکولا توسط «دکتر جان پمبرتون» که داروسازی آتلانتایی بود تولید شد و کتاب‌دار او این نام را روی این مایع جادویی گذاشت. در ۱۸۸۷ «اسا کندلر» داروساز دیگری از این شهر ،این فرمول را به بهای ۲۳۰۰ دلار از پمبرتون خرید. اسا کندلر سبب شد تا کوکاکولا وجهه‌ای جهانی و سرمایه‌دارانه بیابد. در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ جنگ کولا‌ها و درای روی داد. کانادادرای، پپسی‌کولا و کوکاکولا با هم نبرد می‌کردند.

پپسی‌کولا و کانادادرای در کارولینای شمالی و در اواخر دهه‌های ۱۸۹۰ توسط داروسازی به نام «کالب برادهام» تولید شد.

پپسی و کانادادرای نوشابه «فرانکوفون‌ها» در کانادا شد. کوکاکولا نماد آمریکا و جهانی‌شدن شد. اما پپسی با آن که در آمریکا تولید شده در روسیه شوروی و دوران جنگ سرد در کشور کمونیستی شوروی مورد اقبال قرار گرفت. اما کوکاکولا و کانادادرای به عنوان دو برند مشهور و معتبر جهانی، دوباره در ایران به رقابت خواهند پرداخت.

 

خواص نوشابه زرد

نوشیدنی خوشرنگ و گوارا

خواص نوشابه زرد را نمی‌ توان از خواص نوشابه سیاه جدا کرد، زیرا ترکیبات بکار رفته در آن ها تقریبا یکسان است. تنها در ترکیبات این دو نوع نوشیدنی، مواد تشکیل دهنده ی نوع رنگ آن ها متفاوت است. خاصیت و کاربردهای خوراکی که نوشابه به طور کلی برای ما دارد، نیز جالب و قابل توجه است که می‌ توانید در مقاله نوشابه گازدار خنک و گوارا مخصوصا در فصل گرم تابستان بخوانید.

 

خواص نوشابه زرد و سیاه

همانطور که گفتیم خواص نوشابه زرد و خواص نوشابه سیاه تقریبا یکسان است. زیرا مواد تشکیل دهنده مشابهی دارند. نوشابه سیاه رنگ سیاه خود را از کارامل موجود در ترکیبات نوشیدنی می‌ گیرد و در نوشابه زرد از رنگ‌ها مجاز خوراکی برای رنگ دهی به نوشیدنی استفاده می‌‌شود. اما خصوصیت جالبی که هیچکس به آن توجه نمی‌ کند، توجه کودکان به نوشابه زرد است، چه خصوصیتی کودکان را به سمت علاقه به نوشابه‌های زرد می‌ کشد؟

 

چرا نوشابه زرد

اگر دقت کرده باشید، وقتی از بچه های کوچک بپرسید نوشابه زرد یا سیاه عموما زرد را انتخاب می‌ کنند و نوشابه زرد را دوست دارند. احتمالا شما هم در کودکی همینطور بوده اید و در وحله اول نوشابه زرد را انتخاب می‌ کردید. اما از خواص نوشابه زرد دو دلیل است که خیلی از بچه ها را جذب خودش می‌‌کند.

رنگ اولین عامل جذب کودکان به سمت نوشابه زرد است. کودکان رنگ ها را دوست دارند و به سادگی نسبت به آنها واکنش نشان می‌ دهند. آنها خیلی زود می‌ توانند رنگ ها را تشخیص دهند و بین رنگ ها تفاوت قائل شوند. بسیاری از کودکان به سراغ رنگ‌های می‌ روند که برای آنها جذاب و چشمگیر باشد. قرمز، رنگی است که خیلی سریع توجه کودکان را به خود جلب می‌ کند و پس از آن رنگ زرد است که برای بچه ها رنگ جالب و جذب کننده است.

رنگ زرد با تاثیر آرام بخشی که دارد، موجب تمدد اعصاب می‌‌شود. بنابراین تمایل بچه ها به سمت نوشابه زرد کاملا طبیعی است و به قولی رنگ زرد چشمشان را می‌ گیرد.

دومین خواص نوشابه زرد در جذب کودکان مربوط به طعم آن می‌ باشد. رنگ نوشابه‌های سیاه بخاطر کارامل موجود در آن است. وقتی قند را زیاد حرارت می‌ دهند به آن رنگ تبدیل می‌‌شود و به آن می‌ گویند کارامل. به همین دلیل طعم شیرینی نوشابه مشکی غلیظ تر از نوشابه زرد است. و به علت اینکه نوشابه زرد طعم شیرینی ملایم تری دارد کودکان طعم آن را بیشتر دوست دارند و برایشان مورد پسندتر است.

خواص نوشابه زرد

وقتی که حسابی تشنه ایم، نوشابه‌های گازدار را برای رفع تشنگی و ایجاد خنکی در هوای گرم مصرف می‌ کنیم. اغلب مردم طعم تند و گزنده نوشابه و حس خنکی که به آن ها می‌ دهد را دوست دارند.

از خواص نوشابه زرد و گاز موجود در آن آسان کردن هضم غذاست. زیرا گاز موجود در این نوشیدنی اسیدکربنیک تولید می‌ کند که همان اسید هضم غذا در معده است. به همین دلیل بعد از خوردن غذا هضم را آسان می‌ کند.

اگر لاغر هستید و از این لاغری ناراحتید نوشابه‌ها به چاق شدن شما کمک می‌ کنند. نوشابه‌ها دارای انرژی و قند هستند و کالری شما را بالا می‌ برند. و هم این که به دلیل ترشح هورمون های اشتها آور باعث باز شدن اشتهای شما می‌شوند.

اگر به چای یا قهوه برای رفع خستگی عادت دارید. در هوای گرم احتمالا خوردن این دو سخت خواهد بود. در عوض نوشابه‌ها به همان می‌زان چای پررنگ یا یک فنجان قهوه کافئین دارند و می‌ توانند تشنگی و خستگی شما را در هوای گرم رفع کنند.

 

خواص نوشابه سیاه

این معجون شگفت انگیر

حتما برایتان جالب خواهد بود که با فواید این معجون سیاه رنگ آشنا شوید. در زمان های قدیم جان پمبرتون با استفاده از برگ کوکا و عصاره دانه کولا شربتی با نام کوکاکولا درست کرد. او این نوشیدنی را به عنوان یک داروی مقوی برای بیماری ها ابداع کرد. امروزه همان شربت کوکاکولا نوشابه کولای گازدار و یک نوشیدنی بسیار پرطرفدار است.

حالا ببینیم این شربت مقوی جان پمبرتون که برای آن خواص درمانی قائل بود، واقعا فواید درمانی دارد؟ برای شناخت خواص نوشابه سیاه باید به برسی فواید مواد اصلی که با آن ساخته شده بپردازیم. آب، شکر، گاز، اسید خوراکی در بین همه نوشابه‌ها مشترک است. چیزی که هم به نوشابه سیاه طعم متفاوت و هم خاصیت درمانی می‌ دهد استفاده پمبرتون از برگ کوکا و دانه ی کولا بود. درخت کوکا درختچه ای است به ارتفاع حداکثر ۳ متر با شاخه هایی راست و رنگ مایل به قرمز. برگ کوکا طعم تلخ و قابض دارند. ساکنان کشور بولیوی از قرنها پیش به جویدن برگهای کوکا به عنوان یک محرک خفیف اقدام می‌کرده‌اند و به علاوه چای کوکا در این کشور مانند چای یا قهوه در سطحی گسترده مصرف می‌شود. برگ کوکا دارای فوایدی نظیر ضد درد، بی حس کننده، ضد باکتری، ضد نفخ، محرک سیستم عصبی، هضم کننده، ایجاد سرخوشی و رفع خستگی و … می‌ باشد. اما در سال ۱۹۰۶ عصاره برگ کوکا بدلیل عوارض شناخته شده کوکائین موجود در آن از ترکیبات نوشابه کوکاکولا حذف شد.

از دیگر خواص نوشابه سیاه وجود عصاره دانه کولا می‌ باشد. دانه کولا از درختانی با بلندی بیست متر که برگ‌های بیضی شکل و گل‌هایی زردرنگ دارد به دست می‌ آید. درختانی که از آنها کولا را استخراج می‌ کنند جزء قدیمی‌ ترین درختان کره زمی‌ن هستند. این درختان در کشور نیجریه وجود دارند و مردم کشورهای گرمسیری از فواید سلامتی بخش متعدد این گیاه بهره می‌ برند. دانه های کولا درون میوه و در پوششی کمرنگ قرار دارند. بوی دانه ها شبیه بوی رز و طعم اولیه آنها کمی‌ تلخ است اما با جویدن شیرین می‌‌شود. دانه کولا سرشار از تئوفیلین، تئوبرومی‌ن و کافئین است.

دانه های کولا برای تأمی‌ن انرژی، سرکوب اشتها، بهبود مشکلات گوارشی، برطرف کردن می‌گرن، بیماری صبحگاهی، درمان عفونت ها و …. کاربرد دارد. وجود کافیین و تئوبرومی‌ن در این ترکیب علت اصلی احساس سرخوشی پس از جویدن دانه های کولا می‌ باشد.

پودر دانه‌های کولا در نوشابه‌های سیاه استفاده می‌‌شود. این پودر طعم ‌دهنده بوده و رنگ قرمز قهوه‌ای دارد و حاوی کافئین، تئوبرومی‌ن و درصدی تانن است. به دلیل ترکیبات تاننی خاصیت ضداسهال دارد.

از دیگر خواص نوشابه سیاه این است که به جهت کافئین اثرات محرک داشته و شبیه به چای و قهوه باعث رفع خستگی می‌‌شود. مدر است و با تحریک دستگاه گوارش به هضم بهتر غذا کمک می‌‌کند. تا حدی باعث افزایش نیرو می‌‌شود و از خواب‌آلودگی جلوگیری کرده و در کل حال انسان را خوش می‌‌کند، اما چون مقدار آن در نوشابه‌های سیاه بسیار اندک است اعتیادآوری ضعیفی دارد. کافئین یک لیوان نوشابه سیاه تقریبا معادل همین می‌زان چای غلیظ و کمتر از قهوه است.

 

ترکیبات کولاها

در تاریخچه نوشابه‌ها، نوشابه کولا معروف به نوشابه سیاه، جزو اولین نوشابه‌هاست. در بین انواع نوشابه بیشترین محبوبیت را در بین مردم دنیا دارد. نوشابه خورهای حرفه ای به جز نوشابه مشکی بقیه نوشابه‌ها را قبول ندارند. ترکیبات نوشابه سیاه، جزو اولین ترکیبات ساخته شده نوشابه است. فرمول ساخت نوشابه سیاه برای نخستین بار در سال ۱۸۸۶ به صورت یک نوشیدنی، توسط جان پمبرتون داروساز آمریکایی ابداع شد و نامش را نوشابه کوکاکولا گذاشت. پمبرتون نوشیدنی ابداع شده توسط خود را یک داروی مقوی برای بسیاری بیماریها می‌‌دانست. این شربت حاوی عصاره برگ کوکا و همچنین عصاره دانه کولا برای طعم دهی بود. اینگونه او تحولی در نوشیدنی های مردم دنیا ایجاد کرد. و طعم جذاب و جدیدی را به مردم هدیه داد که بعد از آن جزو محبوبترین نوشیدنی های مردم دنیا تا به امروز شده است.

حتما دوست دارید بدانید این نوشیدنی سیاه رنگ که تمام سرزمین‌ها را درنوردیده و انقدر محبوب شده چه ترکیباتی دارد. نوشابه سیاه به طور کلی شامل مواد زیر می‌ باشد.

آب :

آب ترکیب اصلی نوشابه‌های گاز دار است و به طور می‌انگین ۹۰ درصد نوشابه را تشکیل می‌‌دهد. کیفیت آب مورد استفاده در تولید نوشابه تاثیر مستقیمی‌ بر کیفیت محصول نهایی دارد.

بنابراین فرایند مقدماتی آب یا تصفیه آب ضروری است.

شیرین کننده ها :

شرین کننده های مورد استفاده در نوشابه‌ها بطور کلی شامل: شکر، شربت، گلوکز، شربت ذرت با فروکتوز بالا، شیرین کننده های مصنوعی مانند ساکارین، آسپارتام و…

شیرین کننده ها جز ترکیبات اصلی نوشابه‌های سیاه هستند. بسته به نوع نوشابه بین ۸ الی ۱۴ درصد وزنی با می‌انگین ۱۰ درصد افزوده می‌‌شود. در اروپا بیشتر از شکر استخراج شده از چغندر قند استفاده می‌‌شود. در حالی که در انگلستان از ساکارز استخراج شده از نیشکر نیز استفاده می‌‌شود. شربت گلوکز که از منابعی نظیر ذرت، گندم یا سیب زمی‌نی تولید می‌‌شود، می‌ تواند به صورت جزئی یا کامل جایگزین ساکارز شود. قند موجود در نوشابه نه تنها خاصیت کالری زایی به نوشابه می‌ بخشد، بلکه پیکره و قوام نیز در آن ایجاد می‌ کند.

طعم دهنده ها:

طعم دهنده ها کلا به صورت طعم دهنده های مصنوعی، عصاره های طبیعی و کنسانتره های آب میوه وجود دارند. ولی در ترکیبات نوشابه‌های کولا از عصاره ریشه ی کولا همراه با ۱۵ درصد کافئین و مخلوطی از اسانس ها برای طعم دهی استفاده می‌‌شود. طعم متفاوت نوشابه‌های سیاه هم بخاطر وجود این طعم دهنده های متفاوت است.

رنگ ها :

بطور کلی از رنگ‌ها مصنوعی یا طبیعی برای رنگ دهی به نوشابه استفاده می‌‌شود. غلظت رنگ ها در نوشابه‌ها معمولا بین ۲۰ تا ۷۰ می‌لی گرم بر لیتر است. نوشابه‌های سیاه کولا را با کارامل یا همان قند سوخته به رنگ سیاه در می‌ آورند.

اسیدی کننده ها:

اسیدی کننده ها اهمیت قابل توجهی در تعیین کیفیت حسی نوشابه گاز دار دارند. در نوشابه‌های کولا ازاسید فسفریک برای اسیدی کردن نوشابه استفاده می‌کنند. اسیدها باعث ترش و طعم‌دار شدن نوشابه‌ها می‌شوند.

گاز نوشابه :

کف و مزه ی خاص اینگونه از آشامی‌دنی ها نتیجه وجود گاز دی اکسید کربن است. دی اکسید کربن باعث تشدید طعم، افزایش زمان نگهداری نوشابه از طریق اسیدی کردن آن، سوزش زبان و کف کردن می‌‌شود.

نگهدارنده ها:

چون ۱۰درصد نوشابه حاوی شکر است و شکر به واسطه حضور برخی مخمرها می‌‌تواند همچون سرکه ترش شود و نوشابه را بد طعم کند، به همین دلیل از بنزوات سدیم به‌ عنوان ماده‌ای نگهدارنده در انواع نوشابه‌ها استفاده می‌‌شود که میزان استفاده از آن کمتر از ۰/۳ درصد است.