تاریخچه نوشابه
نوشابه نوعی نوشیدنی شامل آب گازدار، مواد شیرینکننده و اسانس است. نوشابه در لغت به معنای هر چیز نوشیدنی میباشد. آسمونی در این بخش به معرفی نوشابه و تاریخچه نوشابه و کاربردهای نوشابه و اطلاعاتی در مورد نوشابه می پردازد.
آشنایی با تاریخچه نوشابه
نوشابه (Soft drink)، در لغت به معنای هر چیز نوشیدنی میباشد. در کاربرد عامیانه نوشابه عبارت است از یک نوشیدنی خنک معمولاً شیرین.
تاریخچه نوشابه سازی اساساً به زمانی برمیگردد که بشر علاوه بر مصرف آب آشامیدنی میتوانست از افزودن موادی چون طعم دهندهها و شیرین کنندهها به آب، شربتهای متعددی را تهیه کند.
بعدها که مصرف شیرین کنندهها متداول شد، ایرانیها طعم دهندههایی نظیر لیمو، آلبالو، زرشک، آلو، انجیر و بسیاری از عرقیات نظیر نعناع، آویشن، بهار نارنج و غیره را به طور طبیعی در نوشیدنیها مصرف میکردند.
نوشابهها آشامیدنیهای فوق العاده محبوبی هستند که در درجه اول از آب گازدار، قند و چاشنیها تشکیل شدهاند.
ریشه نوشابهها به زمان باستان برمیگردد. دو هزار سال قبل یونانیها و رومیها ارزش دارویی آب معدنی را شناختند و برای آرامش دوش میگرفتند و روشی بود که تا به امروز ادامه یافته است.
در اواخر دهه ۱۷۰۰ اروپاییها و آمریکاییها شروع به نوشیدن آب معدنی گازدار کردند چرا که به خاطر خواص درمانی شان مشهور بودند.
حق امتیاز اولین آب معدنی ساخته شده در آمریکا در سال ۱۸۰۹ ثبت شد که به آن آب گازدار هم گفته میشده است و دارای آب، بیکربنات سدیم مخلوط با اسید بوده است که به آن گاز افزوده میشد.
داروسازان در آمریکا و اروپا هزاران عنصر را آزمایش کردند و آرزو داشتند که درمانهای جدیدی را برای بیماریهای مختلف بیابند. امروزه از بعضی نوشابههای مزهدار به عنوان مواد نیروبخش و مقوی مغز یاد میشود که برای درمان سردردها و دردهای عصبی به کار میروند.
داروسازان به چشمه نوشابه تجهیز شده بودند که نوشابه دارویی را تولید کردند که به زودی در جلسات عادی برای جمعیت های محلی قرار داده شدند. آب گازدار با طعمی که داشتند نه تنها به خاطر مزایای دارویی که داشتند محبوب شدند بلکه برای طراوات بخشیدن به کار می روند.
این بازار تا دهه ۱۸۳۰ گسترش یافت تا زمانی که آب گازدار اولین بار در بطریهای شیشهای فروخته شدند. پر کردن و در گذاشتن برای مایع گازدار در ظروف فرآیند مشکلی تا سال ۱۸۵۰ بود زمانی که ماشین پر کردن و چوب پنبه گذاشتن بطور موفقیت آمیزی طراحی شد. اصطلاح نوشابه پاپ از اوایل دهه ۱۸۶۰ منشا گرفته است که صدای پاپی که میداد به خاطر فرار گاز از نوشابه گازداری بود که باز شده بود.
مزههای جدید نوشابه در بازار بطور ثابت ظاهر میشد. بعضی از مزههای محبوبتر زنجبیل، لیمو و سایر طعم دهندههای میوه بودند. در اوایل دهه ۱۸۸۰ داروسازان محرکهای قوی را برای افزودن به آب گازدار آزمایش کردند که شامل میوههای شیرین کولا و برگهای کوکا بودند.
آنها از کارگران سرخپوست بولیویایی الهام گرفتند کسانی که برگهای کوکا را برای رفع خستگی میجویدند. کارگران آفریقایی تبار نیز دانههای کولا را به عنوان یک محرک میجویدند.
در سال ۱۸۸۶ یک داروساز آتلانتایی، جان پمبرتون، گامی مهم برای ترکیب کوکا با کولا برداشت و بنابراین آن چیزی را ایجاد کرد که مشهورترین نوشیدنی جهان یعنی کوکا کولا شد. این آشامیدنی با عنوان مادهای طراواتبخش و همچنین درمانی تبلیغ میشد
چند سال بعد داروساز دیگری به نام کالب بردهام پپسی کولا را در کالیفرنیای شمالی خلق کرد. گرچه این نام از پپسین مشتق شده بود اسیدی که برای هضم غذاها به کار میرفت. پپسی روی داشتن خواص درمانی این آشامیدنی دیگر تبلیغی نمیکرد.
در اوایل قرن بیستم، بیشتر شرکتهای کولا روی تبلیغ جنبههای طراوت بخش و تازگی نوشیدنی خود تمرکز کرده بودند.
آشامیدنیهای گازدار با طعم و مزه محبوبیتی دست و پا کرده بودند و کارخانجات دست و پا میزدند تا نام مناسبی را برای نوشیدنیها خود انتخاب کنند.
بعضی افراد نام آب مرمر (marble water)، آب شربت (Syrup water) و آب گازدارشده (aerated water) را انتخاب کرده بودند ولی جذابترین نام به هر حال نوشابه (Soft drink) بود.
تا دهه ۱۸۹۰ نوشابهها بطور دستی تولید میشدند که بطریها بطور جدا پر شده و بستهبندی شوند. در طول دو دهه بعدی ماشین آلات اتوماتیک به طور عمده بهرهوری کارخانجات نوشابهها را بهبود دادند.
مهمترین توسعه در فناوری در بطری ریختن با اختراع کلاه تاجی (crown cap) در سال ۱۸۲۹ بود که این دستگاه برای ۷۰ سال دوام آورد.
ظهور وسایل موتوردار باعث رشد بیشتر صنعت نوشابه سازی شد. ماشینهای وندینگ (vending) نوشابهها را در ظرف هایشان قرار میدادند.
در اواخر دهه ۱۹۵۰، قوطیهای نوشیدنی آلومینیومی معرفی شدند. بطریهای پلاستیکی سبک وزن و مقاوم به شکستن در دهه ۱۹۷۰ مورد استفاده قرار گرفت اما تا سال ۱۹۹۱ طول کشید تا صنعت نوشابه سازی از PET پلاستیکی در مقیاسی وسیع استفاده شد.
تولیدکنندگان نوشابه به سرعت ترجیح مشتریان پاسخ دادهاند. در سال ۱۹۶۲ کولایی با ویژگی رژیم غذایی در واکنش به مدی که درباره لاغری خانمها پیش آمده بود معرفی شد. در دهه ۱۹۸۰ نگرانیهای رو به رشدی درباره سلامتی ایجاد شد که منتهی به تولید نوشابههایی بدون کافئین و با سدیم اندک کردند.
گونههای نوشابه بر پایه الکل
نوشابههای بدون الکل
مست کننده نیستند و استفاده از آنها در تمام جهان آزاد است. بیشتر این گونه نوشابهها حاوی شکر زیاد هستند.
نوشابههای دارای الکل
این گونه نوشابهها دارای موادی هستند که سکرآور است و استفاده آن در بیشتر کشورها برای زیر ۱۸ سال و در کشور ما به کلی ممنوع است.
نوشابههای انرژیزا
نوشابههای انرژیزا نوشیدنیهایی ملایم هستند که به عنوان زیادکننده انرژی بدن بیش از بقیه نوشیدنیهای رایج به فروش میرسند. این نوع نوشابهها دارای عوارض جانبی فراوانی هستند.
نوشابههای لبنی
نوشابههایی که بر پایه شیر درست شده اند و کاملا طعم نوشابههای عادی را دارند با این وجود دارای کلسیم، ویتامین ها و املاح مفید شیر می باشند
گونه های نوشابه بر پایه طعم
پرتقالی (هر۱۰۰ گرم ۴۸ کیلوکالری)
کولا (هر ۱۰۰ گرم ۴۶ کیلوکالری)
سون آپ (هر ۱۰۰ گرم ۴۱ کیلوکالری)
تاثیرات نوشابه بر سلامتی
نوشابه نیز مانند هر خوردنی دیگر اگر بیش از اندازه مصرف نشود (مانند هر دو هفته یک بار) مضر نیست. در صورت مصرف بیشتر به نسبت مقدار آن عوارضش محسوس تر میشود.
نوشابه برای دندان شیری بسیار خورنده است. بگونهای که دندان کودک در یک ظرف نوشابه حل میشود. همچنین برای دندانهای دائمی بدلیل کاهش مقاومت به خوردگی مضر است.
هر نوشابه حاوی کافئین، گاز کربن دیاکسید، اسید فسفریک و ۱۰ قاشق چای خوری شکر است. شیرینی زیاد شکر به خاطر وجود اسید فسفریک تا حدّ زیادی خنثی میشود.
تحقیقات اخیر نشان می دهد که نوشیدنی های شیرین عامل مستقیم مرگ ناشی از دیابت، بیماری های قلبی و سرطان محسوب میشود. آمار نشان می دهد که مرگ ناشی از آن، به اندازه آنفلوآنزا وسعت دارد.
تیم تحقیقاتی مدرسه فریدمن در دانشگاه تافتس ماساچوست آمریکا اعلام کرد نوشابههای شیرین هر ساله جان ۱۸۴ هزار نفر را در جهان می گیرد. بعلاوه نوشابههای شیرین مهمترین عامل چاقی است و چاقی با بیماری های دیگر مرتبط است. پیش از این تحقیقات نشان داده بود که بیماری های مرتبط با چاقی عامل بیش از ۱۷ میلیون مرگ در سال است.
یک داروساز انگلیسی با مطالعه بر روی تاثیرات منفی یک بطری کوکاکولا پس از گذشت یک ساعت در بدن، هشدار داد که اگر قلب و بدن خود را دوست دارید از مصرف این نوشابه پرهیز کنید. در ۱۰ دقیقه نخست پس از مصرف این نوشابه گازدار، ۱۰ قاشق چایخوری شکر وارد بدن ما میشود که عملاً میزان آن ۱۰۰ درصد نیاز روزانه محسوب میشود، اما با توجه به وجود اسید فسفریک در ترکیبات آن ، بدن حالت تهوع پیدا نمیکند زیرا این نوع افزودنی طعم شکر را تغییر داده و فرد می تواند آنرا بنوشد.
۲۰ دقیقه پس از نوشیدن کوکاکولا میزان قند در خون به اوج خود می رسد که سپس منجر به ترشح انسولین در بدن میشود، در این لحظه کبد واکنش نشان داده و تمام قند موجود را به چربی تبدیل می کند. پس از گذشت ۴۰ دقیقه از نوشیدن کوکاکولا ، جذب کافئین موجود در آن نیز تکمیل شده و مردمک چشم ها گشاد و فشار خون بالا می رود و کبد نیز در واکنش قند را وارد سیستم گردش خون می کند، اکنون گیرنده های ادنوزین مغز بکار افتاده و با خواب آلودگی مبارزه می کند.
پس از گذشت ۴۵ دقیقه از مصرف این نوشابه بدن تولید دوپامین را افزایش داده و مراکز لذت در مغز را فعال می کند دقیقاً همانگونه که هروئین در بدن عمل می کند. در حالی که پس از گذشت ۶۰ دقیقه از نوشیدن آن، اسید فسفریک با به هم متصل کردن کلسیم، منیزیم و روی در معده منجر به افزایش سوخت و ساز شده و قند بالا در خون نیز منجر به دفع کلسیم از طریق ادرار از بدن میشود.
شرکتهای نوشابهسازی
کوکاکولا
پپسیکولا
رد بول
هایپ انرژی
شرکت زمزم
کاله