آیا ویروس کرونا واقعاً ترسناک است؟

در طول تاریخ بیماری‌های مختلفی به‌صورت همه‌گیری نوع بشر را با خود درگیر کرده است. طاعون، طاعون سیاه، آنفلوانزای اسپانیایی، ایدز، آنفلوانزای خوکی، سارس، ابولا و حالا کرونا یا همان کووید۱۹.

پس از شروع موج ابتلا به ویروس کرونا که از چین و به‌خصوص از شهر ووهان شروع شد، سازمان بهداشت جهانی با فاصله اندکی از شروع این همه‌گیری و بروز نشانه‌هایی از سرایت آن در نقاط مختلف جهان، اعلام وضعیت اضطراری کرد.

در طول یک ماه و اندی که از شناسایی اولین بیمار مبتلا در چین می‌گذرد، هم‌زمان در ایران شایعات مختلفی مدام بر سر زبان‌ها چرخید و وحشت از کرونا قبل از ورود این ویروس به ایران، راه خود را به کشور بازکرده بود و قبل از ورود ویروس، ترس از آن خودش را به ایران رسانده بود. با فوت دو بیمار مبتلا به کرونا در ۳۰ بهمن‌ماه در شهر قم، پرونده این بیماری به‌طور رسمی در ایران گشوده شد.

در مقایسه با دیگر بیماری‌های همه‌گیر کرونا کشنده‌تر نیست

چند سال قبل بود که بیماری ابولا به ناگهان در قاره آفریقا شیوع یافت و برای خود نامی از وحشت در بین مردم سراسر آفریقا ایجاد کرد. در صورت ابتلا به ابولا ۹۰ درصد احتمال داشت بیمار زنده نماند. این آمار در مورد بیماری‌هایی مثل تب ماربورگ، نیپاه، تب کریمه-کنگو، سارس و زیکا بین ۲۰ تا ۸۸ درصد بود.

در خصوص ویروس کرونا اما این آمار بسیار کمتر است و به گفته مسئولان بهداشتی چینی معمولاً ۳۰ درصد افرادی که به ویروس کرونا مبتلا می‌شوند باید بستری شده و از میان این ۳۰ درصد هم تنها بیمارانی که به دلیل کهولت سن یا ایمنی پایین بدنی توان مقابله با این ویروس را ندارند فوت می‌کنند.

بنا به اظهار نظر کارشناسان بهداشتی، ویروس کرونا نسبت به آنفلوآنزا خطر جانی پایین‌تری دارد ولی به نظر می‌رسد بار روانی کرونا که بنا به دلایل مختلفی ترس را به جان آدمیزاد می‌اندازد، باعث شده تا مردم بیشتر بهراسند.

در این میان از بین هر صد نفری که به آنفلوانزا مبتلا می‌شوند، ۱۳ نفر در معرض مرگ‌ومیر قرار دارند. این آمار تاکنون در مورد کرونا فقط ۳ درصد بوده است که آن‌هم در بین سنین بالای افراد جمعیت غالباً منجر به مرگ شده است. به گفته کارشناسان بیشتر افراد نشانه‌‌های خفیفی از بیماری (سرفه و تب) نشان می‌دهند و خوب می‌شوند. هرچند این ویروس ممکن است افرادی را به‌شدت بیمار کند (التهاب ریه و مشکلات تنفسی) و باعث مرگ تعدادی هم (با بیماری‌های شدید ریوی) در چین شده است.

نباید فراموش کنیم که سرماخوردگی معمولی که هر سال زمستان ‌همه‌گیر می‌شود هم باعث مرگ افراد می‌شود. هرسال به‌طور متوسط ۶۰۰ نفر براثر عوارض ناشی از ابتلا به سرماخوردگی فقط در انگلیس (که از کارآمدترین دستگاه‌های بهداشتی و درمانی جهان را داراست) می‌میرند.

چه چیز کرونا را ترسناک جلوه داده است؟

شاید دو عامل بیش از هر چیز دیگر بر افزایش میزان ترس و وحشت عمومی مردم اثر گذاشته باشد. میزان بالای سرعت سرایت این بیماری یکی از این عوامل است. به دلیل نهفتگی ۲ تا ۱۰ روزه این بیماری، شناسایی افراد مبتلا بسیار دشوار می‌شود. به همین دلیل در طول ماه گذشته هرروز اخبار مربوط به افزایش مبتلایان به شکل ترسناکی بالا رفته است. دومین دلیل را شاید در ابهامات موجود در اطلاعات مربوط به این ویروس باید دانست. هرچند دانشمندان در حال بررسی مستمر رفتار این ویروس در گستره چین و جهان هستند، اما هنوز نظر قطعی از شیوه انتقال این بیماری ارائه نشده است و شیوه‌های متفاوتی مثل ابتلا در اثر قرار گرفتن در معرض سرفه و عطسه فرد بیمار، لمس ابزارهایی که قبلاً فرد بیماری آن را لمس کرده است و این‌گونه موارد تا اینجا موجب انتقال بیماری می‌شود. اطلاع‌رسانی ناکافی و عدم اطلاع‌رسانی صحیح و بموقع و حتی کم‌اعتمادی یا بی‌اعتمادی به سیستم اطلاع‌رسانی کشور را می‌توان به دلایل حاشیه‌ای ترس موجود در بین مردم اضافه کرد.

آیا کرونا بیشتر حاشیه‌نشین‌ها را تهدید می‌کند؟

مشابه بسیاری از بیماری‌های واگیردار دیگر به نظر می‌رسد کرونا اقشار فقیر و به حاشیه رفته جامعه را بیشتر تهدید می‌کند. مطالعات موارد همه‌گیری قبلی پیشین به‌ خوبی نشان داده‌اند که بیماری‌های این‌چنینی احتمال بیشتری دارد که افراد فقیر و حاشیه‌نشینان را-به نسبت دیگر طبقات اجتماعی- گرفتار سازند. این موضوع دلایل مختلفی دارد.

تراکم جمعیتی بیشتر در مناطق فقیرنشین، تعاملات اجتماعی روزانه بیشتر، اظهار و ابراز صمیمیت بیشتر در تعاملات روزانه (گرم بودن روابط)، اشتغال در حرفه‌ها و مشاغلی که تعامل و تماس بیشتری با عموم جامعه را ایجاد می‌کنند؛ دست‌فروشی، رانندگی، بازار و…، بهره‌گیری بیشتر از خدمات و سرویس‌های عمومی مثل مراکز بیمارستانی دولتی، اتوبوس، مترو، مراکز بهداشت دولتی، اهتمام کمتر به خطرات ناشی از بیماری‌های همه‌گیر به دلیل تمرکز بر نیازهای معیشتی و حیاتی، تعلل در رفتن به پزشک برای معالجه به دلیل هزینه‌های احتمالی، نداشتن امکان استراحت و ماندن در خانه به دلیل نوع شغل و ریسک بیکار شدن در صورت غیبت طولانی‌مدت، عدم دسترسی لازم به اطلاعات صحیح درباره بیماری‌های همه‌گیر به دلیل عدم دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، نداشتن تلفن هوشمند یا نداشتن وقت یا مهارت در گشت‌وگذار در این شبکه‌ها، رنج بردن بیشتر از بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشارخون و یا بیماری‌های قلبی و عروقی که خطر ابتلا و مرگ‌ومیر را افزایش می‌دهد و درنهایت سیستم ایمنی ضعیف‌تر به دلیل نوع تغذیه و سبک زندگی پراسترس از مهم‌ترین دلایل مرگ‌ومیر بالا در بین اقشارضعیف‌تر اقتصادی اجتماع است.

هوشیار باشیم اما نترسیم!

درمجموع با توجه به تشابه علائم بیماری کرونا با بیماری آنفلوانزا باید گفت احتمال ابتلا به یکی از این دو بیماری در شرایط فعلی که در فصل شیوع سرماخوردگی‌ها هستیم، بالاست؛ اما پزشکان خبر می‌دهند که احتمال بهبود بیماران مبتلا وجود دارد و بسیاری از کسانی که مبتلا به این ویروس می‌شوند فقط نشانه‌های مختصری از این بیماری را تجربه می‌کنند و بیشتر آن‌ها به‌طور کامل خوب می‌شوند. هرچند این بیماری برای افراد مسن و کسانی که بیماری‌های دیگری مانند دیابت و سرطان دارند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خیلی خطرناک است.

یکی از کارشناسان کمیسیون بهداشت ملی چین می‌گوید بهبودی کامل از نشانه‌های خفیف ویروس کرونا حدود یک هفته طول می‌کشد.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به کرونا را جدی بگیریم

در دو حوزه فردی و اجتماعی باید به شکل جدی مراقبت‌های بهداشتی صورت گیرد. در حوزه فردی سازمان بهداشت جهانی می‌گوید برای محافظت از خودتان مهم این است که وقتی عطسه و سرفه می‌کنید، جلوی دهان و بینی خود را با دستمال یا آرنج خود بگیرید و فوری دستمال را در سطل زباله دربسته بیندازید. هیچ چیزی به‌اندازه شستشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون مهم نیست. دست‌های خود را به طور مرتب با صابون و مواد بهداشتی بشویید تا احتمال ابتلا به این بیماری را به صفر نزدیک کنید. حتماً از افرادی که سرفه و عطسه می‌کنند (حداقل یک متر) فاصله بگیرید.

آیا ماسک زدن بر عدم انتقال ویروس مؤثر است؟

ساکنان بسیاری از کشورهای جهان این روزها هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا به استفاده از ماسک‌های بهداشتی روی آورده‌اند. برخی از شرکت‌ها از کارکنان خود خواسته‌اند که در محیط کار از ماسک استفاده کنند. مدارس کره جنوبی نیز از والدین دانش‌آموزان خواسته‌اند که هنگام بازگشایی مدارس پس از تعطیلات زمستانی برای فرزندانشان ماسک تهیه کنند.

اما استفاده از ماسک چقدر مؤثر است؟

همه ویروس‌ها به‌اندازه‌ای کوچک هستند که از ماسک‌های بهداشتی معمولی عبور می‌کنند. ویروس‌ها از طریق قطراتی که هنگام عطسه و سرفه از مجاری تنفسی پخش می‌شوند از یک فردبه‌فرد دیگر منتقل می‌شوند. این قطرات کوچک بر روی دست‌ها و سطح اشیاء در محیط پخش می‌شوند. افراد بعداً با دست دادن با یکدیگر یا دست کشیدن بر روی سطح اشیاء با این قطرات در تماس قرار می‌گیرند. آن‌ها سپس دست خود را به چشمان، بینی و دهان خود می‌مالند و به‌این‌ترتیب ویروس منتقل می‌شود.

ماسک‌ها می‌توانند مانع از انتقال قطرات بزرگی شوند که پس از عطسه و سرفه دیگران در هوا پخش می‌شوند. این امر به این معناست که استفاده از ماسک‌های بهداشتی بی‌فایده نیست.

این در حالی است که فردی که ماسک زده نمی‌تواند بینی و دهان خود را با دست لمس کند و به‌این‌ترتیب امکان ابتلای او به ویروس به دنبال تماس دست‌هایش با سطح اشیاء کاهش می‌یابد.

راهکارهای اجتماعی مقابله با گسترش کرونا در کشور چیست؟

بااین‌وجود به نظر می‌رسد برای پیشگیری از افزایش میزان مبتلایان به این بیماری باید اقدامات اجتماعی هم صورت پذیرد که بخشی از آن‌ها مثل ضدعفونی کردن مترو، اتوبوس‌ها و وسایل نقلیه عمومی در حال انجام است.

در حال حاضر منتظر اعلام تصمیمات مسئولان برای مقابله اجتماعی با این بیماری هستیم. به نظر می‌رسد تمرکز ویژه حوزه اطلاع‌رسانی بر اقشار فقیر و مناطق فقیرنشین باید باشد. انتشار بروشورهای ساده/مصور توسط آموزش‌وپرورش برای والدین و خانواده‌ها در مناطق فقیرنشین می‌تواند به این اطلاع‌رسانی کمک کند. در این اطلاع‌رسانی حتماً پیام‌هایی درباره علائم بیماری کرونا و شیوه مراجعه به پزشک در صورت مشکوک بودن به این بیماری باید گنجانده شود. از نقش آموزش‌وپرورش و رسانه‌های جمعی برای اطلاع‌رسانی و مدیریت مقابله با این بیماری نباید غافل شد.

بنا بر اظهار نظر وزیر بهداشت و درمان می‌توان گفت کرونا خطرناک‌تر از دیگر بیماری‌ها نیست و تنها به مراقبت بیشتری برای عدم ابتلا به آن نیاز است. بدون از دست دادن احساس امنیت، تنها باید هشیار بود و با رعایت نکات بهداشتی به‌خصوص شستن دست‌ها که از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از این بیماری است، بدون نگرانی با آن مقابله کرد.