سنگ فرش

مواد و مصالح ساختمانی

سنگ فرش‌ها و خیابان‌های سنگ فرش شده، بخشهای بسیار دوست داشتنی و نمادین زندگی، مخصوصا در بریتانیا هستند. صدای ماشین‌ها، دوچرخه‌ها، حتی صدای سم اسب‌ها بر روی آنها برای بسیاری از انسان‌ها آشنا و خاطره انگیزند و احساس راه رفتن بر روی آنها و لمس سنگ‌ها، تبدیل به چیزی فراموش نشدنی می‌شود. اما آیا تابحال لحظه ای بر روی سنگ فرش‌ها ایستاده اید و فکر کنید که این سنگفرش‌ها اولین بار در کجا مرسوم بوده اند؟ مزایای استفاده از آنها چیست و چه کاربردهایی دارند؟ ایده استفاده از آنها نخستین بار توسط چه کسی ارائه شد؟

سنگفرش‌ها بخشی از منظره ی چشم نواز، دلگرم کننده و ممکن است یاد آور بسیاری از خاطرات و افرادی باشند که دیگر در میان ما نیستند.

ریشه کلمه سنگفرش

کلمه “سنگ فرش” (cobblestone) از کلمه انگلیسی cob (به معنای چوب ذرت) مشتق شده است. کلمات دیگر نظیر آن: cob leaves (قرص چوب بلال)، beacon cob (آژیر_چیزی که توجه را جلب کند) یا حتی cobnut (فندق) هستند. تصویری که از تجسم این کلمات در ذهن ایجاد می‌شود، همانا دایره ای بودن، کوچک بودن و شکلی شبیه توده است. پس تعجبی هم ندارد که از سنگ‌های کوچک، دایره ای و توده ای شکل مورد استفاده در سنگ فرش کردن خیابان‌ها بعنوان cobble یاد می‌شود. از این کلمه برای اولین بار در اوایل قرن پانزدهم میلادی استفاده شد. در آن زمان، جاده‌های جدید به سمت بالا و پایین کشور (بریتانیا) در حال احداث بودند. کارگران مجبور به راه رفتن در رودخانه‌ها و جریان آب؛ آب‌های سرد و بر روی گردترین و محکم ترین سنگریزه‌ها بودند. این سنگ‌ها، بعدها همان‌های cobble (و امروزه cobblestone) شدند که برای پوشاندن راه‌ها از آنها استفاده شد.

با گذشت زمان، کلمه cobble برای اشاره به هر سنگ دایره‌ای شکل که قطری بین ۲,۵ تا ۱۰ اینچ داشت، مورد استفاده قرار گرفت. اما در زمان احداث جاده‌ها، هیچ اندازه گیری صورت نگرفته بود. همه چیز چشمی انجام می‌شد و همه چیز به تناسب در کنار یکدیگر قرا میگرفت و اشکال زیبایی را خلق می‌کرد.

دلایل استفاده از سنگ، برای پوشش خیابان‌ها

سنگفرش را میتوان با قرار دادن سنگ‌ها در  شن یا ماده مشابه دیگری و یا قرار دادن آنها در کنار هم در ملات مورد استفاده قرار داد. پوشش دادن خیابان‌ها با سنگفرش، خیابان‌ها و جاده‌ها را در تمام طول سال قابل استفاده می‌کند. مزیت بسیار مهم استفاده از سنگ، عدم ایجاد گل و لای در هوای بارانی و عدم ایجاد گرد و خاک در هوای خشک است. اسب‌های نعل شده هم در جاده‌های سنگی بهتر از آسفالت حرکت میکنند. البته ایجاد سر و صدای زیاد ناشی از حرکت بر روی سنگ‌ها از طرف کالسکه‌ها و اتوموبیل‌ها میتواند بعنوان یک عیب اینگئنه جاده‌ها مطزح باشد اما با این وجود، ایجاد این سر و صدا‌ها را میتوان این مزیت در نظر گرفت که به عابران هشدار نزدیک شدن میدهند. در زمان قدیم در بریتانیا برای ایجاد آرامش مقابل خانه کسانی که افراد سالمند یا بیمار داشتند، پوشاندن جاده‌های سنگفرش شده با کار، امری مرسوم بوده است.

اما سوال اصلی اینجاست که چرا؟ چرا زمان و هزینه را صرف ساختن جاده‌های جدید کنیم، در حالیکه جاده‌های قدیمی صدها سال مورد استعمال بوده اند. اسب‌ها و چرخ دستی‌های فراوانی بارها این جاده‌های اصلی و کثیف را با حمل اسباب و وسایل خود، پیغام‌ها، به سفر بردن اربابان و صاحبان قدرت بدون هیچ مشکلی در نوردیده اند. اما مشکل اصلی همینجا بود: جاده‌های کثیف قذیمی، کهنه و بلا استفاده شده بودند و سرتا سر آنها را چاله‌هایی پوشانده بود. اگر دولت یا صاحب زمین در صدد تعمیر جاده‌ها برمیآمد بسیار متضرر میگشت و مجبور به پرداخت خسارت زیادی برای تعمیر جاده‌ها در پاین هر زمستان یا بهار، می‌شد. غالبا این راه‌ها غیرقابل عبور می‌شدند و سفر و تجارت را غیرممکن میکردند.

استفاده از سنگفرش‌ها روشی برای اطمینان از این بودند که راه‌ها _یا حداقل بخشی از آنها_ ماندگار میمانند و اهمیتی ندارد که چه کسی و چگونه از آن استفاده می‌کند یا آب و هوا بر آن چه تاثیری خواهد گذاشت. سنگ فرش‌ها در شن یا در موارد دیگر در صورت متمول بودن صاحب زمین، در ملات مخصوص ساخته شده قرار داده می‌شدند. هر یک از سنگ‌ها برای سنگفرش شدن، با دست برداشته مبشدند و سپس با دقت در محل مورد نظر در زمین گذاشته می‌شدند. فاصله زیاد و سنگ نامتوازن با بقیه نباید وجود میداشت. نتیجه کار باید به حدی صاف و هموار میبود که کالسکه‌ها و چرخ دستی‌ها بتوانند بدون برخورد و به راحتی عبور کنند.

از خیابان‌های سنگ فرش شده بعنوان پیاده رو هم از آنها استفاده می‌شد. غالبا به گونه ای متفاوت تر، در راه‌های قدیمی و کثیف تر، سم‌های غران اسب‌ها و چرخش دیوانه وار چرخ کالسکه‌ها، معمولا برسر عابر بینوایی فرو میآمد که حتی مجال درک واقعه را نمیافت. در نهایت وقتی که سنگ فرش‌ها فرومیرفتند، صدای ماشین‌ها از دور بیانگر این بود که در صورت نزدیک شدن به یک تعمیر اساسی نیاز خواهند داشت.

استفاده از سنگ بعنوان پوشش خیابان‌ها اولین بار در کجا و توسط چه کسانی استفاده شد؟

سنگفرش‌ها اولین ابزار ایجاد امنیت در راه‌های کشور بریتانیا در زمانی که قوانین سلامت و امنیت قابل بررسی و اهمیت بودند، به شمار میآیند.

در هر حال، اولین سازنذه‌های این راهای خلاقانه، انگلیسی‌ها نبودند. در واقع رومیان اولین و مشهورترین سازنده‌های این گونه راه‌ها هستند. آنها شبکه ای تاثیر گذار بالغ بر ۵۰,۰۰۰ مایل جاده که همه آنها به شهر رم ختم می‌شد را ساختند و متد برتر خود را استفاده از سنگفرش قرار داده بودند. خیابان‌های سنگ فرش شده با دوام و امن، تنها راه‌های سفر در دوران روم باستان بودند. (دوران روم باستان از ۲۵۰ پیش از میلاد آغاز شده است. چرا که قدیمیترین سنگ فرش کشف شده در آن زمان ساخته شده است).