تاریخچه و سیر تحول ماشین های صنعتی

از اختراع ماشین بخار به عنوان نقطه عطف انقلاب صنعتی یاد می‌شود.

ماشین‌های ساده

ارشمیدس در حدود قرن سوم پیش از میلاد، برای نخستین بار ایده ماشین ساده را مطرح نمود. او در کتاب خود سه ماشین ساده اهرم، قرقره و پیچ را معرفی کرده‌است. ارشمیدس با بررسی اهرم، اصل مزیت مکانیکی را کشف کرد.

انقلاب صنعتی

با شکوفایی ماشین‌های جدید و پیشرفته در قرن هجدهم زندگی انسان‌ها متحول شد. با اختراع ماشین‌های جدید در این دوران ظرفیت تولید کارخانه‌ها و همچنین حمل و نقل افزایش چشم‌گیری داشت. از اختراع ماشین ریسندگی و ماشین نساجی به عنوان نقطه آغاز انقلاب صنعتی و از اختراع ماشین بخاربا عنوان نقطه عطف انقلاب صنعتی یاد می‌شود.

شروع عصر جدید

اولین ماشین سنگین ساختمانی در سال ۱۸۳۵ توسط«ویلیام  اس اوتیس» به منظور تسریع در عملیات خاکبرداری ریل راه‌آهن ساخته شد. اولین موتور بخار متحرک که پایه گذار ماشین آلات ساختمانی گردید درسال ۱۸۶۲ توسط «رودولف ولف» در آلمان ساخته شد.

انواع دستگاههای صنعتی

انواع مختلفی از دستگاههای صنعتی برای مصارف مختلف وجود دارد که از آن جمله می توان به دستگاههای صنعتی تولید ، دستگاههای صنعتی تست ، دستگاههای صنعتی قالب سازی ، دستگاههای صنعتی مصرفی، دستگاههای صنعتی خاص و …. اشاره نمود.اصولا هدف استفاده از دستگاههای صنعتی و ماشین آلات صنعتی، اجرای اتوماسیون، صرفه جویی در نیروی انسانی،کاهش خطا ،تولید صرفه جویی هزینه،تولید قطعات خاص با دقت بالا و …  می‌باشد از انواع  انواع عمده دستگاههای صنعتی (ماشین‌آلات) را می‌توان به ماشین آلات برش ، ماشین آلات نظافت، ماشین آلات حکاکی، ماشین آلات معدنی وحفاری، ماشین آلات راه‌سازی ، ماشین آلات بسته بندی و…

ماشین به ابزاری گفته می‌شود که از یک یا چند قطعه تشکیل شده و تکمیل‌کننده و یا جایگزین فعالیت بدنی انسان و حیوان است. ماشین‌ها از منابع انرژی شیمیایی، مکانیکی، هسته‌ای، گرمایی و الکتریکی تغذیه کرده و انرژی دریافتی را صرف انجام فرایند از پیش تعیین شده برای دستیابی به هدف مشخص می‌کنند. گستره ماشین‌ها بسیار وسیع است و از یک پیچ تا یک هواپیما را در بر می‌گیرد. ماشین‌ها به دو گروه اصلی ماشین‌های ساده و ماشین‌های پیچیده تقسیم می‌شوند. سطح شیب‌دار، چرخ و محور، اهرم، قرقره، گوه و پیچ در دسته ماشین‌های ساده قرار می‌گیرند و سایر ماشین‌ها، همگی پیچیده‌اند. ماشین‌های پیچیده از کنار هم قرار گرفتن مجموعه‌ای از ماشین‌های ساده به وجود می‌آیند.

 جرثقیل

ساخت اولین جرثقیل‌ها به دوران روم باستان بازمی گردد. اولین جرثقیل از جنس چوپ ساخته شد و از نیروی انسان ها و حیوانات به عنوان نیروی محرکه آن استفاده می شد.

تا اینکه در دوران انقلاب صنعتی از آهن و فولاد برای ساخت جرثقیل استفاده شد و درحدود قرن ۱۹ میلادی اولین نیروی محرکه مکانیکی برای جرثقیل ها توسط موتورهای بخار تامین شد. با گذشت زمان و به تدریج نیز جرثقیل ها به شکل امروزی خود در آمدند.

  غلتک

اولین غلتک ها، غلتک‌های اسبی بودند که در سال ۱۸۰۰ میلادی ساخته شدند.این غلتک ها به صورت یک استوانه چرخان بودند که با اسب کشیده می‌شدند. اولین غلتک بخار نیز در سال ۱۸۸۰ توسط«بوفالو اسپرینگ فیلد» ساخته شد. اولین غلتک بنزینی نیز در سال۱۹۱۰ ساخته شد.

  تراکتور

اولین تراکتور بخاردر سال ۱۸۸۲ توسط شرکت «ماشین‌سازی هریسون» جهت مصارف کشاورزی ساخته شد.

اولین موتور بنزینی ۴ زمانه در سال۱۸۷۶ توسط «ویلیام مای باخ و نیکولاس اوتو دایملر» ساخته شد. این اختراع زمینه ساز ساخت اولین تراکتور بنزینی در سال ۱۸۹۲ توسط « جان فورلیچ» شد.این تراکتور۱۶ اسب  بخار قدرت داشت و می توانست که دنده عقب هم برود. اولین تراکتور بخارشنی دارد در سال۱۹۰۴ توسط  «بنجامین هولت» ساخته شد. اولین تراکتور دیزلی نیز بین سال های ۱۹۱۷-۱۹۶۴ توسط «فوردسون» به تولید انبوه رسید.

  سایر ماشین آلات عمرانی

اولین سنگ شکن در سال۱۹۲۰ ساخته شد.

اولین اسکریپر و بولدوزر بنزینی در سال ۱۹۲۰ساخته شد.

اولین بیل مکانیکی بنزینی در سال ۱۹۲۰ ساخته شد.

اولین گریدر بنزینی در سال۱۹۲۴ ساخته شد.

اولین لودر تراکتور نیز در سال ۱۹۲۰ توسط «فوردسون»ساخته شد.

سابقه تاریخی تولید ماشین آلات راهسازی و معدنی در ایران

با توجه به نقش موثر ایران در کریدور حمل و نقل منطقه ای ، برنامه های توسعه ای در بخش حمل و نقل همیشه در الویت های برنامه های عمرانی وتوسعه ای در قبل و بعد از انقلاب قرار داشته است. طرح های توسعه راه‌های زمینی و ریلی و آب را هه های کشور در برنامه‌های توسعه کشور در ادوار گوناگون، بیانگر آن است که برای تحقق این برنامه ها صنعت ماشین‌آلات راهسازی با چه فرصتی برای تجهیز و ارتقا روبرو است. به همین ترتیب هدف‌گذارهای صورت گرفته در برنامه پنج‌ساله و در سند چشم‌انداز توسعه کشور در بخش معدن، که در شرایط فعلی از درجه مکانیزاسیون پایینی برخوردار است، لزوم توجه و تمرکز در حوزه ماشین‌آلات معدنی را بیش از پیش نشان می‌دهد.

با توجه به نقش موثر ایران در کریدور حمل و نقل منطقه ای ، برنامه های توسعه ای در بخش حمل و نقل همیشه در الویت های برنامه های عمرانی وتوسعه ای در قبل و بعد از انقلاب قرار داشته است. طرح های توسعه راه‌های زمینی و ریلی و آب را هه های کشور در برنامه‌های توسعه کشور در ادوار گوناگون، بیانگر آن است که برای تحقق این برنامه ها صنعت ماشین‌آلات راهسازی با چه فرصتی برای تجهیز و ارتقا روبرو است.

به همین ترتیب هدف‌گذارهای صورت گرفته در برنامه پنج‌ساله و در سند چشم‌انداز توسعه کشور در بخش معدن، که در شرایط فعلی از درجه مکانیزاسیون پایینی برخوردار است، لزوم توجه و تمرکز در حوزه ماشین‌آلات معدنی را بیش از پیش نشان می‌دهد.

از بدو تاسیس شرکت گسترش و نوسازی صنایع ایران ، طرح حمایت و توسعه صنعت خودرو و به طبع آن ماشین آلات راهسازی و معدنی، بر اساس تجربه کشور های دیگر، در اولویت برنامه های استراتژیک این سازمان قرار گرفت. لذا با سرمایه گذاری این سازمان به میزان ۷۰درصد و سرمایه گذاری بخش خصوصی به میزان۳۰درصد به تاسیس شرکت هپکو همچون نظایر آن، شرکت ولوو در سوئد، فیات در ایتالیا، HSW در لهستان، ۱۴ اکتبر در یوگسلاوی و … اقدام نمود. مدیرعامل و بنیان گذار کارخانه هپکو بصورت سنتی معدن دار بود. لذا عملیات با محصولات فوق سنگین لودرهای ۵۶۰ و بلدوزرهای معدنی TD۴۰ اینترناش آغاز و با تولید ماشین های راهسازی توسعه و ادامه یافت.

پس از انقلاب اسلامی سهامدار عمده، یعنی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، مدیریت هپکو را در دست گرفت و بلافاصله طرح توسعه هپکو ( افزایش ظرفیت۳۰۰درصد) را در زمره یکی از مهمترین طرح های توسعه ای دهه اول انقلاب در دستور کار قرار داد. توجیه این پروژه تکمیل زنجیره تولید صنعت خودرو و صنایع مرتبط به زیر ساختهای آن در ارتباط با عملیات راهسازی و استخراج معادن بود. بدین ترتیب این پروژه با سرمایه هپکو و تخصیص ارزهای دولتی در اوایل دهه هفتاد به بهره برداری رسید. کیفیت سرمایه گذاری در طرح توسعه هپکو براساس تولید محصولات فوق سنگین ( ارتفاع ۱۵ متر سالن ) در ابعاد بزرگ (سالنی به مساحت ۶۰۰۰۰ متر مربع) و ماشینهای ابزار بسیار سنگین و کیفی جهت تولید بزرگترین سایز محصولات راهسازی و معدنی بود که در مراحل بعدی سرمایه گذاری با تبدیل ماشین های برش به برشهای لیزری و رباط های جوشکاری هپکو به یکی از مدرن ترین کارخانجات تولید ماشینهای راهسازی در خاور میانه تبدیل شد.

برند هپکو اولین و قدیمی ترین مارک پایدار (با حدود چهل سال تاریخ ) در حوزه صنعت تولید ماشین های راهسازی و معدنی در ایران است با توجه به این قدمت، هپکو، به قابل اعتماد ترین تولید کننده و تامین کننده در نزد جامعه مصرف کنندگان ایرانی تبدیل شد.

هپکو به دلیل قدمت خود بیشترین تعداد محصول را به بازار ایران تحویل داده است. قریب به۵۰درصد انواع محصولات تولیدی (۷ نوع غلطک، یک نوع لودر، یک نوع گریدر) طراحی و ساخت داخل یا اصطلاحا” بومی شده که مورد قبول بازار قرار گرفته است وبقیه محصولات خود را تحت لیسانس یکی از مرغوب ترین و قابل قبول ترین مارک های غربی چون ولوو ، لیبهر، کماتسو، ‍CNH ( با لحاظ حداقل ۳۰ درصد ساخت داخل بر مبنای ارزش ماشین) تولید و تحویل بازار داده است. می توان به جرئت و با اسناد و مدارک متقن ثابت نمود که صنعت تولید ماشین آلات را هسازی در ایران، یکی از معدود صنایعی است که از لحاظ طراحی محصول وساخت بدنه به خود کفایی کامل رسیده است. به همین خاطر است که در دوران شکوفایی هپکو، سهم ماشین آلات وارداتی به حداقل مقدار خود رسید.

جدول این صفحه سابقه هپکو در تولید ، تامین و پشتیبانی ماشین آلات راهسازی و معدنی طی سالهای فعالیت را به تصویر می کشد .بنابراین اگر یکی از وظایف وزارت صنعت،معدن و تجارت ، محافظت از سرمایه های ملی است، پس باید بپرسیم که چرا سالیان متمادی است که هپکو را فراموش کرده اند؟ آیا وزارت خانه ها وسازمان های مشابه، حتی در کشور های پیشرفته، با یک صنعت قدیمی و استراتژیک به همین گونه رفتار می کنند؟ در خواست حمایت و پشتیبانی از وزارت صنایع از این صنعت و از فرزندی که زمانی خود به زایش و بالش و برومندی آن همت گماشتند ،به معنای حفظ و حمایت از یک صنعت استراتژیک و روشن نگه داشتن آتش تولید ملی در کشور است. قابل توجه است که هپکو بیش از ۳۵۰۰ ماشین معدنی تولید و به معادن عرضه و پشتیبانی نموده که قابل قیاس با برخی شرکت های بین المللی است . در مجموع ۳۲۰۰۰ انواع ماشین آلات در این شرکت تولید و به بازار تحویل شده که از مجموع ۲۲ نوع محصول ۱۲ نوع با طراحی و برند هپکو تولید و عرضه شده که در صنعت خودروی ایران بی نظیر است .