آشنایی با چگونگی پرورش ماهیان خاویاری

پرورش تاس ماهیان در مزارع پرورشی در وزن‌های بالاتر از یک ونیم کیلوگرم جهت مصارف انسانی هدف اولیه توسعه پرورش تاس ماهیان بنظر می رسد اتحاد جماهیر شوروی سابق اولین کشوری بود که قدم‌های اولیه را جهت پرورش تاس ماهیان در مکان‌های پرورشی برداشت این کشور عمده تلاش‌های خود را به پرورش ماهی بستر دو رگه حاصل از تلاقی فیل ماهی ماده واسترلیاد نر و تاسماهی سیبری متمرکز کرد تلاش‌های موفقیت آمیز بعدی جهت پرورش تاس ماهیان در فرانسه و ایالات متحده آمریکا روی داد در کشور فرانسه عمده فعالیت‌ها به سمت تاس ماهی سیبری سوق یافت، در حالی که ایالات متحده بررسی و تحقیق همه جانبه بر روی گونه‌های بومی کشور خود به خصوص تاس ماهی سفید  A transmontanus  را در اولویت قرار داد.

 پرورش ماهیان خاویاری

در طی سال‌های اخیر به ویژه پس از افزایش شدید قیمت خاویار در بازارهای جهانی پس از سال ۱۹۹۵ پرورش تاسماهیان در مکان‌های محصور وارد مرحله تازه ای شده است و در این مورد کشورهای ایتالیا، فرانسه، ایالات متحده و چین پیشرو می‌باشند. متاسفانه نقش کشورهای با سابقه در زمینه پرورش مصنوعی ماهیان خاویاری نظیر روسیه، ایران، رومانی، لهستان و بسیار محدود ترشده است. کاهش روند صید از ذخایر طبیعی باعث شد تا تقاضای بازارهای جهانی به گوشت و خاویار پرورشی افزایش قابل ملاحظه ای یابد، به طوری که درسال ۱۹۹۹ مجموعا ۱۴۸۸ تن گوشت و ۶ تن خاویار در مزارع پرورشی کشورهای مختلف جهان تولید و به فروش رفته است  به همین دلیل به لحاظ افزایش روبه رشد ماهیان خاویاری پرورش قیمت گوشت از هر کیلوگرم ۱۸ دلار به ۷ تا ۱۰ دلارکاهش یافته و در این حد ثابت نگه داشته شده است. البته پرورش ماهیان خاویاری در بسیاری از کشورهای جهانی مانند: چین، ژاپن در آسیا، اروگوئه و مکزیک  در امریکای جنوبی  نیز به سرعت در حال توسعه می‌باشد. به طوری که تولید ماهیان خاویاری در محیط‌های پروشی از ۱۵۰ تن گوشت در سال ۱۹۸۴ به بیش از ۲۵ هزار تن در سال ۲۰۰۷ افزایش یافته است.

 تاریخچه پرورش ماهیان خاویاری در ایران

هر چند سابقه تکثیر انبوه تاسماهیان کشورمان با هدف حفظ و بازسازی ذخائر از سابقه‌ای نزدیک به ۴۰ سال برخوردار است اما بیش از دو دهه از عمر پرورش تاسماهیان در محیط‌های پرورشی نمی‌گذرد. اولین بار پرورش تاسماهیان، درسال ۱۳۶۹ در مجتمع تکثیر و پرورش ماهی شهید دکتر بهشتی  سد سنگر با همت مرحوم دکتر یوسف پور آغاز شد سپس درسال ۱۳۷۴ با اجرای پروژه‌های مشترک با کارشناسان روسی پرورش تاس ماهیان وارد مرحله تازهای شد.

تاسیس انستیتو تحقیقات بین‌المللی‌ماهیان خاویاری مرحوم دادمان موجب تقویت و پشتیبانی علمی و فنی این صنعت گردید و هرساله با همکاری بخش‌های اجرایی شیلات وتحقیقات پروژه‌های متعددی درمورد پرورش ماهیان خاویاری اجرا می‌شود. در همین راستا کلیه نرماتیوها واستانداردهای فنی تولید ماهیان خاویاری بدست آمده و هم اکنون شیلات ایران با هدف حمایت بخش خصوصی و توسعه این فعالیت اقدام به صدور مجوزهای لازم برای احداث مزارع تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری نموده است و سعی بر این دارد که بخش خصوصی در این بخش نیز همانند ماهیان گرمابی، سردآبی و میگو سکان تولید را در دست گیرد.

 پرورش ماهیان خاویاری در ایران

هزینه‌های پایین ساخت و ساز، دستمزد، و نسبت به سایر کشورهای اروپایی و آمریکایی، درجه حرارت مناسب رشد بهینه این ماهیان در کشورمان، وجود گونه‌های بسیار سریع الرشد مانند فیل ماهی، توان علمی و فنی و کارشناسی در این بخش، نوید بخش آینده روشن در صنعت پرورش ماهیان خاویاری در کشورمان می باشد.

در حال حاضر چندین مزرعه پرورش ماهیان خاویاری در استان هرمزگان، استان گیلان، استان مازندران در حال فعالیت بوده و علاوه بر آن در استان‌های داخلی کشور مانند قم، قزوین، یزد، فارس و حتی استان‌های جنوبی مانند خوزستان در حال فعالیت بوده و مراحل صدور مجوزهای مورد نیاز برای سایر متقاضیان در حال پیگیری می باشد  ضمنا تاکنون بیش ۱۰۰ فقره مجوز اعم از موافقت اصولی، پروانه تاسیس و بهره برداری با ظرفیت بیش از ۴۰۰۰ تن گوشت و ۲۴۰ تن خاویار برای بخش خصوصی صادر شده است. در حال حاضر گونه اصلی پرورش درکشورمان فیل ماهی (بلوگا) و سیبری پیشنهاد می‌شود که بدلیل رشد سریع و تولید بچه ماهی به میزان کافی در مراکز تکثیر ماهیان خاویاری و قیمت بالای گوشت و به خصوص خاویار آن، در اغلب مزارع پرورش ماهیان خاویاری در سطح کشور پرورش می یابد. هر چند هدف شیلات ایران استفاده از سایر گونه‌های خاویاری سریع الرشد در این بخش می باشد ولی فعلاً برنامه توسعه اصلی بر محور پرورش و مولدسازی فیل ماهی استوار است.

 نحوه درآمد زایی در پرورش ماهی خاویار

بهتر است بدانید که ماهی خاویار به دلیل ارزش اقتصادی فراوانی که دارد از گذشته تاکنون مورد پرورش قرار می گیرد و در این مطلب سعی داریم شما را با اصول و شرایط لازم برای پرورش ماهی خاویار آشنا نماییم با ما همراه باشید.

به طور کلی با توجه به کاهش ذخایر طبیعی ماهیان خاوریاری در جهان و دریای خزر یکی از راه حل‌های بسیار موثر در جهت افزایش تولید گوشت و خاویار آبزی‌پروری می باشد زیرا پرورش ماهی خاویار در واقع یک فرصت سرمایه گذاری جذاب با توجیه اقتصادی مناسب است. همچنین پرورش این نوع از ماهی در صورتی که به مرحله خاویاری برسد و دارای مجوز صادرات هم باشد سوددهی بسیار خوبی خواهد داشت.

 آشنایی با چگونگی پرورش ماهی خاویار

بهتر است بدانید که در واقع ماهیان خاویاری با ارزش ترین ماهیان موجود در کره زمین هستند که بشر تاکنون اقدام به صید و پرورش آن‌ها نموده است و به دلیل ارزش زیادی که دارد صید بی رویه نسل آن را با خطر انقراض مواجه نموده است. هر چند که تولید بچه ماهیان خاویاری اغلب با هدف رهاسازی به دریا و بازسازی ذخایر طبیعی در کشورمان بیش از ۴۰ سال قدمت دارد اما پرورش ماهی خاویار با هدف تولید گوشت و خواص خاویار در حدود دو دهه است که در کشور ما آغاز شده که این امر علاوه بر تولید پروتئین و ارزآوری باعث کاهش فشار وارد شده به ذخایر طبیعی می‌شود. همچنین وجود اقلیم ایده‌آل برای پرورش این نوع از ماهی‌ها،پایین بودن هزینه‌های تاسیساتی و نیروی انسانی و همچنین تجربه بالا در این زمینه کشورمان را به بهترین تولید کننده خاویار تبدیل کرده و موجب شده تا این فعالیت ارزش اقتصادی زیادی‌ داشته و به سرعت گسترش پیدا کند.

در این زمینه ایران پس از کشور روسیه دومین کشور عرضه کننده خاویار به شمار می‌آید.

  شرایط پرورش خاویار

دمای مناسب آب جهت پرورش ۱۵ الی ۲۷ درجه سانتی گراد می باشد و بدیهی است که در دمای پایین ۶ درجه سانتی گراد تغذیه متوقف می گردد و معمولا بهترین دما برای پرورش این ماهی بازه دمایی ۱۹ الی ۲۱ درجه سانتی گراد می باشد.

میزان اکسیژن محلول مناسب ۶ الی ۸ میلی گرم در لیتر آب، دی اکسید کربن به میزان کمتر از ۱۰ میلی گرم در لیتر آب استخر باشد.

میزان شوری مناسب آب جهت پرورش بین ۴ الی ۱۰ گرم در لیتر آب است لیکن در شوری‌های حدود ۱۸ گرم نیز پرورش انجام شده است.

  بازار کار پرورش ماهی خاویار

توجه داشته باشید که معمولا پرورش دهندگان ماهی خاویار به صورت مستقیل کار می کنند و عمدتا از درآمد آن راضی هستند. همچنین شروع به کار و طراحی یک

مزرعه پرورش ماهی خاویار اصولی را می طلبد که رعایت آن‌ها باعث دستیابی حداکثری تولید می‌شود مواردی از جمله:

استفاده از طراحی استخر‌های پرورش به شیوه مداربسته

استفاده از حداقل مصرف انرژی

هوادهی پیش از ورود آب به استخر

جداسازی آب غلیظ و رقیق در خروجی هر استخر

استفاده از آب برگشتی تا حداکثر ممکن

نزدیکی مزرعه پرورش ماهی به بازارهای مصرف

استفاده از حداقل مصرف انرژی

استفاده از آب چاه و دوری از آلو

دگی‌های و استرس‌های رودخانه ای

نکات مهم برای پرورش خاویار

  سرمایه گذاری مورد نیاز پرورش خاویار

سرمایه ای که برای احداث یک مزرعه پرورش ماهی خاویار نیاز است نقریبا ۵ میلیارد تومان است که شامل خرید زمین، ساخت انبار، ساخت استخر و خرید بچه ماهی می‌شود. البته که بیشترین هزینه صرف خرید زمین و گرفتن مجوز می‌شود. برای مثال اگر مزرعه ای با ۱ هکتار زمین داشته باشید می توانید ۵۰ الی ۱۰۰ تن ماهی را در آن پرورش دهید.

  میزان سوددهی پرورش خاویار

برای مثال اگر ما ۱۰۰ عدد ماهی خاویاری داشته باشیم که مجموع وزن آن به ۱۰۰۰ کیلو برسد چیزی حدود ۱۰ هزار کیلو فقط گوشت ماهی خواهیم داشت که حداقل قیمت آن هر کیلویی حدود ۵۰ هزار تومان است یعنی معادل ۵۰۰ میلیون تومان فقط از فروش گوشت آن نصیب پرورش دهندگان می‌شود. به طور کلی تمام این ماهی‌ها پس از ۱۰ سال به خاویار دهی می رسند و همانطور که گفته شد بین ۲۰ الی ۳۰ درصد وزن ماهی استخراج می‌شود.

  مجوز‌های لازم برای پرورش ماهی خاویار

برای گرفتن مجوز پرورش ماهی خاویار ابتدا بایستی به اداره نظام مهندسی استان خود مراجعه کرد و در صورت بلامانع بودن محل مورد نظر و پس از استعلام گرفتن از اداره منابع طبیعی، محیط زیست، دام پزشکی، اداره آب، امور اراضی، اداره برق و دارائی حداقل ۶ ماه الی یک سال طول می کشد تا مجوز اخذ شود.

 روش‌های پرورش خاویار

مدارک مورد نیاز برای صدور پروانه‌های آبزی پروری:

مدارک شخصی به همراه مدارک شرکت

پر کردن فرم‌های مختلف

اظهارنامه کارشناسی

نتایج آزمایش آب و خاک

فرم تعهد کارمند نبودن و در مراحل بعدی باید برای صدور پروانه تاسیس بایستی مدارکی را که در ادامه بیان شده فراهم نمایید:

رونوشت موافقت اصولی

گواهی سازمان محیط زیست

گواهی عدم ممنوعیت تبدیل اراضی

طرح و نقشه‌های اجرایی

قرارداد یا مجوز برداشت آب

گواهی نامه ادره کل دامپزشکی

تعهد نامه رعایت موارد قانونی