الیاف ابریشم

ابتدا الیاف ابریشم توسط چینی‌ها بدست آمده و به سایر نقاط جهان گسترش داده شده است (به خصوص کشورهای همجوار).

ایران نیز در  ۲۴۰۰ قبل از میلاد به این الیاف دسترسی پیدا کردند. (ابریشمی که در ایران هست رنگش کدر و ضخامتش بیشتر است.)

الیاف ابریشم از کرم ابریشم (پیله) بدست میاید. این کرمها از برگ درختان توت تغذیه می‌کنند که نژادهای مختلفی دارند. این کرمها بعد از رشد کردن و بزرگ شدن شروع به تغییر رنگ دادن و تنیدن تار به دور خود می‌کنند و پیله را درست می‌کنند. کرم ابریشم بعد از رشد کامل در مرحله تنیدن مایع لزجی از غده نزدیک دهان خارجکرده ( ابریشمی است دارای ۲ فیلامنت که در اطراف آن صمغی به نام سیریسینوجود دارد.) که در مجاورت هوا خیلی زود سفت و سخت می‌شود. (هر پیله حدود ۹۰۰ متر است.)

کرمها بعد از سه هفته تبدیل به پروانه می‌شود و از پیله خارج می‌شود. پروانه‌ها برای اینکه به بیرون پیله بیایند پیله را بعد از تنیدن در مجاورت بخار قرار می‌دهند باعث می‌شود که کرم‌ها در پیله کشته شوند. البته بعضی از کرمها را به پروانه تبدیل می‌کنند برای تخمگذاری کرمهای بعدی.

تخمهای کرم ابریشم سیاه رنگ و وزن ۴۷/۰ میلی گرم و طول (ابعاد) ۲ تا ۳ میلی گرم در محیط سرد نگه داشته می‌شود.

برای تخم کشی ۲۴ روز پیله را نگه می‌دارند. در ۲۴ ساعت ۴۰۰ الی ۵۰۰تخم می‌گذارد. سپس برای نرم کردن الیاف پیله‌ها را داخل آب گرم قرار می‌دهند. در مراحل بعدی الیاف را از پیله جدا کرده به صورت کلاف در می‌آورند. معمولا از هر ۲۵۰ کیلو گرم پیله حدود ۲۰ کیلو گرم ابریشم خام بدست می‌آید.

مراحل پرورش کرم ابریشم:

قرار دادن تخم ابریشم در محیطی با درجه حرارت ۲۰ الی ۲۳ درجه سانتیگراد به مدت ۳ الی ۴ روز .

بیرون آمدن از تخم- به مدت ۶ الی ۷ روز به آن برگ توت می‌دهند-دو نوبت در روز به کرم ابریشم برگ توت می‌دهند- به این دوره (ریزه داری) می‌گویند.

خواب اول به مدت ۲۴ ساعت؛ در این مرحله تغذیه قطع می‌شود و کرمپوست اندازی می‌کند.(مرحله پوست اندازی)

در طول ۵ الی ۶ روز؛ باز دو نوبت در روز به کرم برگ توت می‌دهند.

خواب دوم به مدت ۲۴ ساعت؛ در این مرحله کرم دوباره پوست اندازیمی کند. ( پوست اندازی دوم )

کرم ابریشم ۵ الی ۶ روز در دو نوبت باید با برگ توت تغذیه شود.

خواب سوم ؛ پوست اندازی سوم به مدت ۴۸ ساعت .

کرم ابریشم به مدت ۶ الی ۷ روز و روزانه در ۳ نوبت تغذیه می‌شود.

شروع به تنیدن ابریشم به دور خودش به مدت ۵ الی ۶ روز.

پاک کردن پیله ها.

خصوصیات فیزیکی الیاف ابریشم :

الیاف طبیعی و حیوانی و پروتیینی هستند و دارای اسیدهای آمینه می‌باشند. الیافی نرم و شفاف و ظریف و محکم هستند. این الیاف کاربرد زیادی در منسوجات و فرشهای مرغوب دارد. خاصیت ارتجاعی ابریشم از پنبه بیشتر و از پشم کمتر است. پرورش ابریشم در استانهای مختلفی مانند خراسان و گیلان و… صورت می‌گیرد و در کارخانه‌ها به نام«نوغان» دایر است. این کارخانه‌ها همه ساله در فصول بهار و تابستان بیشترین ابریشم کشی را دارند. رنگ الیاف ابریشم زرد کمرنگ یا کرم است. الیاف ابریشم بسیار شفافند و برق جلای بسیار خوبی دارند و تقریبا الیاف گران‌قیمتی هستند.

ساختار داخلی الیاف ابریشم :

الیاف ابریشم از فیبریل و میکروفیبریل و زنجیره‌های پلیمری تشکیل شده است. که هر فیبریل از ۱۰۰۰ تا میکروفیبریل تشکیل شده  و خود میکروفیبریل از زنجیره‌های پلیمری تشکیل شده است. الیاف ابریشم دارای طول و قطرهای متفاوتی هستند.

طول الیاف ابریشم:

طول بسیار بلند و درازی  دارند. این طول بین ۴۰۰  تا  ۸۰۰/۱ متر است.

قطر الیاف ابریشم:

قطر الیاف ابریشم ۱۶ میکرون میباشد. از نظر استحکام – الیاف ابریشم از استحکام بسیار بالایی برخوردار است. این الیاف به اندازه ۲۰ تا ۵۰ درصد طول خود کش می‌آیند. از دیگر خصوصیات ابریشم این است که رطوبت را به خوبی به خود جذب میکند و می‌تواند تا ۳۵ درصد وزن خود آب جذب کند و در مقابل  حرارت ۱۷۵ درجه سانتی گراد متلاشی می‌شود و از بین می‌رود. در مقابل بید زدگی مقاومت بسیار خوبی دارد . تا  ۱۴۰ درجه سانتی گراد حرارت را به خوبی تحمل می‌کند. عرق بدن باعث کم رنگ و بی‌رنگ شدن الیاف ابریشم می‌شود و قابلیت ریسندگی و تابندگی خوبی دارد. سطح مقطع الیاف به صورت بیضی نایکنواخت است. الیاف ابریشم بعد از هر عملیات شیمیایی و در آب بردن تا ۵ درصد از استحکام الیاف را از بین می‌برد.

خصوصیات شیمیایی الیاف ابریشم :

الیاف ابریشم از پروتیین‌های متفاوتی از جمله فیبرین و سیریسین و چربی و واکس و مواد معدنی تشکیل شده است.  اسیدها در شرایط عادی و معمولی بر روی الیاف ابریشم تاثیری ندارد ولی اسیدهای غلیظ مثل سود سوز آور ۵ درصد ابریشم را در خود حل می‌کند.

انواع ابریشم :

ابریشم طبیعی

ابریشم مصنوعی

ابریشم طبیعی به سه دسته تقسیم می‌شوند

۱ – ابریشم خام

۲ – ابریشم پخته

۳ – ابریشم گجین

ابریشم خام : ابریشمی است که به صورت مستقیم از پیله گرفته شده است و بعد به نخ تبدیل می‌کنند. رنگ این الیاف به صورت زرد یا کرم است.

ابریشم پخته : ابریشمی است که در عملیات قلیاب کشی – صمغ و سرازین آن گرفته می‌شود. عملیات قلیاب کشی باعث می‌شود سیریسین ابریشم گرفته شود و رنگ آن سفید و براقتر شود.

ابریشم گجین: گجین یعنی پس مانده و باقی مانده ابریشم که نامرغوب هستند و برای استفاده در فرش مناسب نمی باشند.

الیاف ابریشم دارای واحدهای اندازه گیری (وزنی) مختلفی هستند:

نخود: معادل یک بیست وچهارم است.

مثقال: معادل ۶/۴ گرم و ۲۴ نخود می‌باشد.

سیر : معادل ۷۵ گرم می‌باشد.

سنگ : معادل ۱۰۰ مثقال است.

درم : معادل هر ۲۰۰ درم – مساوی با ۳ کیلو گرم می‌باشد.

الیاف ابریشم را توسط سه عمل  نقادی و کوبی و تحویل به نخ مورد استفاده و نیاز تبدیل می‌کنند و آنها را به صورت تار وپود  و پرز درست می‌کنند. ولی بیشتر مورد مصرفی در تار ( در رجشمارهای بالا ) و پرز (ابریشم گل) است.

واحد اندازه گیری نخ ابریشم :

دنیر : ۹۰۰۰ متر لیف بر حسب گرم .

تکس: وزن ۱۰۰۰ متر از الیاف بر حسب گرم .

الیاف مصنوعی ابریشم، الیافی هستند به شکل ابریشم اما ساخته دست بشر هستند . از اینگونه الیاف در هنر و حرفه قالیبافی به هیچ وجه نباید استفاده کرد زیرا دوام و لطافت  و انعطاف پذیری و دیگر خصوصیات الیاف طبیعی را ندارند. از جملهالیاف می‌توان از ویسکوز و ریون نام برد. که از نظر ظاهری بسیار شبیه ابریشم طبیعی هستند. هر دوی این الیاف ریشه سلولزی دارند.

راه شناسایی الیف ابریشم طبیعی از الیاف ابریشم مصنوعی :

الیاف طبیعی- هنگامی که الیاف را می‌سوزانیم و الیاف به آرامی بسوزند وذوب شوند و بوی پر سوخته دهند و از آن خاکستر سیاه رنگ و پودری شکلی باقی بماند. الیاف مصنوعی – هنگامی که الیاف را می‌سوزانیم و از آن خاکستری به صورت تکه ای و مقاوم باقی بماند.