بیسکویت کاشی و سرامیک چیست؟

بیسکویت کاشی مهمترین بخش هر کاشی  سرامیکی است که امروزه علاوه بر صنعت کاشی و سرامیک در هنرهای تجسمی نیز کاربرد دارد اما پیش از پاسخ دادن به این سوال که بیسکویت کاشی چیست لازم است مروری بر روی چیستی کاشی و سرامیک داشته باشیم

همانگونه که در تاریخچه کاشی و سیر تحول کاشیکاری اشاره شد سرامیک یکی از دست ساخته‌های بشر است که بر پایه آن بشر شروع به ساخت وسایل از خاک نمود و توانست تحول شگرفی در ساخت وسایل کاربردی مطابق با نیازهایش پدید آورد.

با پیشرفت بشر و روی کار آمدن کوره‌های حرفه‌ای تر برای ساخت وسایل سفالی یا همان سرامیکی و در دسترس قرار گرفتن منابع بهتر و خاک مرغوب تر برای ساخت سفال تزیین سفال نیز به آن اضافه گردید یکی از بهترین تزیینات استفاده از اکسیدهای فلزات برای لعاب دهی به سفال ها بوده است.

استفاده از سفال کم کم در تمامی ابعاد زندگی انسان جایگاه خود را پیدا کرد یکی از این جایگاه ها صنعت ساخت و ساز بود که از سفال به عنوان یک پوشش برای ایجاد طرح و نقش زیبا استفاده می‌کردند. استفاده از سفال ها که با نام کاشی در صنعت ساختمان استفاده می‌شد با توجه به خاصیت آب گریزی سفال‌های لعاب داده شده که باعث مقاوم سازی بنا علاوه بر زیباسازی می‌شد منجر به گسترش هر چه بیشتر این بخش از صنعت ساختمان گردید تا جاییکه امروزه با نام صنعت کاشی و سرامیک شناخته می‌شود.

کاشی از فشرده نمودن خاک آب خورده به دست می‌آید که در کوره پخته شده باشد. پختن گل یا خاک آب خورده باعث از میان رفتن آب میان بافتی و تبدیل شدن آن به یک جسم سخت می‌شود که در مقابل آب و ضربه تا حدودی مقاوم است. پس از پخت، انواع طرح و رنگ بر روی کاشی پیاده می‌شود و در انتها به آن لعاب می‌دهند تا طرح و رنگ ثابت شود.

امروزه ساخت کاشی وسرامیک در بسیاری از کارخانه‌های به روش صنعتی انجام می‌گردد اما هنوز هم هستند واحدهای تولیدی که به تولید کاشی سنتی می‌پردازند. ساخت کاشی مراحلی دارد که مهمترین آنها ساخت بیسکویت کاشی و سرامیک است. اما بیسکویت چیست و چگونه تهیه می‌شود؟

بیسکویت در صنعت کاشی و سرامیک چیست؟

هر کاشی و سرامیکی دارای بدنه‌ای است که طرح و نقش روی آن انجام می‌شود تا  کاشی و سرامیک نهایی را به ما می‌دهد. بخش اولیه ساخت کاشی تهیه یک بدنه، بیس و پایه به اشکال مورد نیاز با استفاده از گل فشرده شده است که بتوان بر روی آن طرح و نقش و لعاب پیاده کرد. به این بدنه سفالی بیسکویت کاشی می‌گویند.

بیسکویت کاشی چیست؟

در واقع قطعات گل فشرده که قبل از اعمال چاپ طرح از خشک کن خارج می‌شود را بیسکویت کاشی یا سرامیک می‌گویند. مراحل پخت این بدنه و بیس با توجه به چند پخته بودن سفال متفاوت است.

تهیه بیسکویت کاشی

اولین مرحله ساخت کاشی تهیه مواد اولیه آن است که به طور کل از معادن مختلف به شکل سنگ استخراج می‌شود. با توجه به ماهیت محصول نهایی این مواد اولیه متفاوت است، همچنین درجه بندی محصول نهایی نیز در نوع و مرغوبیت این مواد تاثیر گذار است. بعد از تهیه مواد اولیه و انتقال آنها به کارخانه ها، این مواد بر طبق فرمولاسیون مورد نظر کارخانه جهت تهیه بدنه کاشی یا همان بیسکویت کاشی وارد مرحله خردایش می‌شود. یعنی تمامی مواد بر طبق فرمول به وسیله انواع سنگ شکن ها و خرد کننده‌های فکی، غلطکی، چکشی، چرخشی و دواربه پودر یا اصطلاحا گرانول تبدیل می‌شوند.

لازم به ذکر است تهیه پودر به دو روش خشک و تر انجام می‌شود یعنی ممکن است به صورت خشک وارد دستگاه‌های پودر کننده شوند یا به همراه مقداری آب و مواد روانساز وارد آسیاب ها شوند و تبدیل به دوغابی شوند که بعد از هموژن شدن توسط خشک کن‌های پاششی تبدیل به پودر شوند.

در صنعت کاشی و سرامیک در موارد خاص از خمیر یا اصطلاحا از کیک پالایه برای تولید کاشی استفاده می‌شود.

شکل دهی بیسکویت کاشی

پس از اینکه پودر به عنوان مواد اولیه ساخت کاشی تهیه شد این پودرها به وسیله دستگاه‌های پرس تحت فشار بالایی در اشکال مورد نظر قرار می‌گیرند و بدنه کاشی یا همان بیسکویت تولید می‌شود که در مراحل بعدی به آن طرح و لعاب اضفاه می‌شود. این نوع پرس برای اشکال ساده کاربرد دارد. (اغلب اشکال کاشی و سرامیک به شکل چهار گوش است).

برای پرس از دو روش خشک و نیمه خشک استفاده می‌شود که در روش نیمه خشک چیزی در حدود ۴ تا ۹ درصد آب در پودر بدنه یا همان گرانول وجود دارد. اگر مقدار این آب کمتر از ۴ درصد باشد به آن روش خشک می‌گویند.

حال بیسکویت کاشی به صورت خام آماده است و لازم است برای استحکام بخشی ابتدا خشک و سپس پخته شود.

پخت بیسکویت کاشی

مرحله پخت بیسکویت کاشی شامل خشک کردن و پختن این بدنه  و استفاده از لعاب است. در این مرحله با توجه به محصول نهایی ممکن است کاشی و سرامیک تک پخت، دوپخت یا سه پخت شوند. در فرآیند تک پخت بدنه و لعاب با هم پخته می‌شوند که به طور کل طرح و نقش کمتری نیز دارد. اما در فرآیند دو پخت ابتدا بدنه پخته می‌شود سپس لعاب روی آن قرار گرفته و برای بار دوم با لعاب پخته می‌شود. برای تهیه کاشی و سرامیک با طرح‌های چاپی و ایجاد نقوش مختلف روی کاشی لازم است از فرآیند ۳ پخت استفاده شود، این فرآیند بیشتر بر روی کاشی و سرامیک دیوار پیاده می‌شود.

تولید کاشی کف و دیوار

به طور کل تولید کاشی کف بیشتر به صورت تک پخت انجام می‌شود. اما فرآیند تولید کاشی دیوار در ایران معمولا به روش دو پخت صورت می‌گیرد دلیل این کار این است که بدنه برای پخت نیاز به حرارت بالا دارد اما لعاب به حرارت پایین تری نیاز دارد در نتیجه نمی توان هر دو را با هم اعمال نمود پس ابتدا بدنه با دمای بالاتر پخته می‌شود سپس با توجه به طرح و لعاب با دمای پایین تری مجدداد پخت می‌شود.

لازم به ذکر است در مراحل پخت کاشی‌های کف از لعاب خام که به حرارت بیشتری احتیاج دارد استفاده می‌شود اما در کاشی‌های دیوار که برای حفظ طرح و جلای آن لازم است حرارت کمتری داده شود از لعاب پخته  شده یا فریت شده استفاده می‌شود.

خرید بیسکویت کاشی و سرامیک

همانگونه که گفته شد بیسکویت به بدنه کاشی گفته می‌شود که این بدنه به صورت پایه ای برای اعمال طرح و نقش مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه بسیاری از هنرمندان با تهیه بیسکویت کاشی اقدام به طراحی روی کاشی می‌نمایند. این حرفه تبدیل به یک سرگرمی و فرصت شغلی برای بسیاری از هنرمندان و زنان خانه دار شده است به همین علت بیسکویت پخته شده کاشی بدون هیچ طرح و لعابی تهیه وعرضه می‌شود و علاقمندان می‌توانند آن را خریداری نموده و از آن به عنوان پایه‌ای برای تولید اثرات هنری خود استفاده‌نمایند.

برخی نیز علاقمندند از بیسکویت کاشی در دکوراسیون خانه خود استفاده نمایند.