خطرات پسماند باتریها برای محیط زیست
گرچه امروزه باتریها در زندگی بشر نقش پررنگی دارند اما از آثار پسماند و ضایعات این نوع وسایل بر محیط زیست نمیتوان غافل ماند.
درذیل به نکاتی درباره پسماندهایالکترونیک بهویژه باتری اشاره شده است:
ما در خانه و محل کارمان روز به روز از باتریهای بیشتری استفاده میکنیم. در کشور آمریکا هر سال حدود سه میلیارد عدد باتری (انواع باتریهای قلمی، ساعتی یا کتابی) فروخته میشود که معادل ۳۲ عدد برای هر خانواده یا ۱۰ عدد برای هر نفر است.
باتری وسیلهای متشکل از یک یا چند سلول الکتروشیمیایی با اتصالات خارجی است که برای تأمین انرژی دستگاههای الکتریکی مانند چراغقوه، تلفنهای همراه و خودروهای برقی استفاده میشود. باتریها حاوی فلزات سنگین مانند جیوه، سرب، کادمیوم، روی و نیکل هستند. حدود ۹۰ درصد جیوهی موجود در زبالههای خشک شهری مربوط به باتریهای قلمی است. این میزان برای کادمیوم حدود ۵۰٪ درصد است.با توجه به اینکه عمر هر باتری دیر یا زود تمام میشود (به زباله تبدیل میشود)، مصرف روزافزون باتریها خطر بالقوهای برای سلامت انسانها و سایر موجودات زنده است.
در صورتی که باتریهای کهنه به صورت مناسبی دفع نشوند (مثلا چنانچه با زبالههای دیگر مخلوط شوند)، فلزات سنگینی که در آنها به کار رفته عاقبت در محیط زیست پخش خواهد شد و جمعآوری آنها دیگر ممکن نخواهد بود. سوزاندن باتریها هم راه حل مناسبی نیست چون ممکن است منجر به انتشار برخی از این فلزات در هوا شود.
دفن یا سوزاندن باتریها باعث ورود عناصر سنگین به آبهای زیرزمینی و گازهای سمی به هوا میشود. از این رو در دنیا به لزوم تفکیک این پسماند از دیگر پسماندها اهمیت جدی داده میشود اما متأسفانه مشکلات متعدد در تفکیک و بازیافت پسماندهای خطرناک در ایران وجود دارد.
روند روبه رشد پسماند باتریها به علت عمر کم این وسایل خطرات بالقوهای که در این پسماندها و مشکلاتی که در دفن آنها وجود دارد و تمایلی که برای بازیافت این محصولات وجود دارد، از عواملی هستند که بر اهمیت توجه به پسماندباتریها افزوده است.
در هر سال بیش از ۱۵ میلیارد باتری معادل با ۱۸۰ هزار تن در سراسر جهان خریداری میشود. باتریهای قلمی شامل موادی از جمله منگنز، گرافیت و روی هستند اما باتریهای قابل شارژ برای محیط زیست آسیب کمتری بههمراه دارند چراکه تعداد باتری و ضایعات کمتری تولید میکنند. از این رو توصیه میشود به جای باتریهای یکبار مصرف از باتریهای قابل شارژ استفاده شود.
بازیافت باتری در کمک به محیط زیست، تولید محصولات جدید، تولید انرژی مجدد، حفظ منابع طبیعی و ورود مواد کمتر به محلهای دفن زباله اهمیت زیادی دارد. از انواع باتریهای قابل بازیافت میتوان به باتری لیتیوم، باتری روی-کربن، باتری آلکالاین (قلیایی) و باتری نیکل متال هیدرید یا همان باتریهای قابل شارژ اشاره کرد.
لیتیوم موجود در باتریهای گوشیهای هوشمند، تبلتها و ماشینهای برقی ممکن است به آلودگی آب لولهکشی منجر شود. کارشناسان میگویند آب آشامیدنی شامل مقدار ناچیزی از لیتیوم است چرا که این ماده معدنی بهطور طبیعی در پوسته زمین و خاک وجود دارد اما در سالهای اخیر حتی با وجود افزایش موارد مصرف باتریهای لیتیوم، در تحقیقات انجام شده تصویر روشنی از تأثیر تولید و دفع این محصولات و افزایش سطح لیتیوم در آب آشامیدنی ارائه نشده است.
سازمان ملل سال گذشته نیز از بحران آلودگی سرب در جهان و ۸۰۰ میلیون کودکِ در معرض خطر مسمومیت ناشی از این نوع آلودگی آب و هوایی خبر داد. در بخشی از این گزارش سازمان ملل متحد آمده بود که یکی از منابع برجسته تولید سرب، سم باتریهای غیرقابل بازیافت و یا ضعیف باتری ماشین است.
نیروگاههای تجدیدپذیر نیز معضلات محیط زیستی خود را دارند و بهعنوان مثال نیروگاههای فتوولتائیک (پنلهای خورشیدی) در تولید برق غیرپیوسته عمل میکنند چراکه در روز میتوانند انرژی تولید کنند اما در شب تولیدی ندارند همچنین بهصورت فصلی و با تغییر میزان تابش نور خورشید نیز میزان تولید برق این نیروگاهها تغییر میکند بنابراین این نیروگاهها به سیستمهای ذخیرهسازی انرژی نیاز دارند این در حالیست که در این سیستمهای ذخیرهسازی انرژی از باتریهایی استفاده میشود که عمدتاً بین ۵ تا ۱۰ سال عمر میکنند و نیاز به تعویض دارند همچنین فلزات موجود در این باتریها امکان دارد نشت کنند و باعث آلودگی آب و خاک شوند.
بهترین روش مدیریت زبالههای باتری، بازیافت صنعتی آنهاست به این معنا که در محیطهایی کنترل شده مواد اولیهی آنها استخراج شود تا بتواند برای سایر مصارف صنعتی مورد استفاده قرار بگیرد.برای کاهش خطرات باتری میتوان از آنها به صورت مناسبی استفاده کرد تا طول عمرشان بیشتر شود، از باتریهایی که قابلیت شارژ مجدد دارند استفاده شود و باتریهای خراب یا کهنه را به صورت جداگانه به مراکز مدیریت زباله (غرفههای بازیافت) تحویل داد تا بازیافت آنها امکانپذیر شود.
در اغلب کشورهای اروپایی محلهای ویژهای برای دفع زبالههای خطرناک نظیر باتری در اختیار شهروندان قرار دارد.