رادار کیهانی سپهر

به گزارش مشرق، جمهوری اسلامی ایران و نیروهای مسلح آن در سال‌های اخیر به ویژه پس از پایان جنگ تحمیلی تاکنون توانسته‌اند دستاوردهای مهمی در حوزه تجهیزات و ارتقای توان رزمی به دست آورند.

خودکفایی و ایجاد قدرت درون‌زا با طراحی و ساخت انواع تجهیزات نظامی بومی در سال‌های اخیر به قدری سرعت یافته که حیرت بسیاری از ناظران بین المللی را به همراه داشته و باعث شده توان نظامی کشورمان هر سال بیش از سال‌های گذشته رشد کند.

همه این دستاوردها موید این مطلب است که فرماندهان و مسئولان نیروهای مسلح کشورمان به خوبی به اهمیت خودکفایی و دارابودن تجهیزات گوناگون تسلیحات در همه حوزه‌ها پی برده‌اند. پدافند هوایی و تجهیزات مورد استفاده در آن یکی از این حوزه‌های مهم در نیروهای مسلح کشورمان است که ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طی سال‌های اخیر در قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) با یکدیگر همکاری تنگاتنگی دارند.

پیشرفت سامانه‌های پدافند هوایی ایران اینک به مرحله بی‌نیازی نزدیک شده، ولی ظاهرا این پایان کار نیست و ایران گام‌هایی در جهت صعود کم سابقه در حوزه سامانه‌های پدافندی برداشته است. این در حالیست که ساخت سامانه باور ۳۷۳ در کم‌تر از ۱۰ سال تکمیل و اجرایی شده است؛ بنابراین حال که ایران به بالاترین سطح فناوری دفاعی در حوزه پدافند هوایی دست یافته است، از این پس در مدت زمان کوتاه‌تری قادر خواهد بود که محصولات باکیفیت‌تری را تولید کند. به معنای دیگر ایران در مرز علم پدافندی روز دنیا در حال حرکت است و هر لحظه باید منتظر اعلام یک خبر و دستاورد جدید دفاعی در این حوزه بود.

کشف، رصد، پایش، درگیری و انهدام اهداف هوایی به ویژه پهپادها و حتی نشاندن و سالم گرفتن آن‌ها از جمله قابلیت‌های نرم و سخت پدافند هوایی است که نمونه‌های متفاوتی از آن را طی سال‌های اخیر شاهد بودیم. البته حاصل این همکاری‌ها نیز امنیت بسیار بالای آسمان ایران اسلامی در قالب شبکه یکپارچه پدافندی هوایی کشور است، شبکه‌ای که با دارا بودن لایه‌های مختلف و متعدد امنیت بسیار بالایی را برای کشورمان فراهم کرده‌اند.

این پیشرفت‌ها در افزایش سطح پوشش راداری کشورمان نیز مشهود است به نحوی که پدافند هوایی کشورمان پس از پیروزی انقلاب اسلامی با پوشش بیش از ۳ هزار و ۶۰۰ نقطه، گستردگی فراگیر و کارآ بودن خود را در حفظ آسمان ایران اسلامی از پرنده‌های متخاصم و بهبود تردد هوایی و مراقبت‌های اطلاعاتی فرامنطقه‌ای نشان داده است. یکی از ابزارهای این رصد و پایش رادارها هستند که صنایع دفاعی کشورمان نمونه‌های متنوعی از آن‌ها را طراحی و تولید و همچنین کاربردی کرده‌اند.

رادارهای ماوراء افق و کیهانی یا OTH یکی از جدیدترین رادارهای موجود در جهان برای کشف و تشخیص اهداف و اجسام پروازی سطحی در فاصله‌های دور هستند. نحوه فعالیت این رادارها بدین گونه است که یک سامانه راداری کیهانی یا ماوراء افق، امواج HF را به لایه یونوسفر جو که از ارتفاع ۸۵ کیلومتر تا ۶۰۰ کیلومتری است می‌تاباند  و این امواج پس از برخورد به این لایه جوی منجر به شکست و بازگشت آن‌ها به سمت زمین می‌شود. قدرت این رادارها به حدی زیاد است که می‌توانند محدوده‌های وسیعی را پوشش دهند.

رادارهای کیهانی اصولا برای رصد مناطق دوردست هستند؛ کمینه توان رصدی آن‌ها ۵۰۰ کیلومتر و بیشینه توان رصدی آن‌ها ۴ هزار کیلومتر تخمین زده می‌شود.

ساختار این رادارها به این شکل است که رادارهای کیهانی شبکه‌ای از آنتن‌های فرستنده و گیرنده است و به دلیل ماهیت شبکه‌ای و گسترش سامانه‌های خود قابلیت حمل و نقل و جابجایی ندارند و به صورت استقراری در یک محل به شکل ثابت استفاده می‌شوند. البته این رادارها علاوه بر کاربرد نظامی مانند استفاده در بخش هشدار اولیه سامانه‌های دفاع موشکی بالستیک و کروز در امور غیر نظامی همچون اقیانوس‌شناسی و کنترل ترافیک دریایی نیز کاربرد دارند.

رادارهای کیهانی از لحاظ سخت‌افزاری نسبت به رادارهای فرکانس بالاتر پیچیدگی کم‌تری دارند. اما به علت تفاوت در نرم افزار و همچنین نحوه پردازش اطلاعات دریافتی پیچیده‌تر هستند. در این رادارها دقت بالا مدنظر نیست و از آن‌ها در قسمت هشدار اولیه استفاده می‌شود. مزیت این نوع از رادارها برای کشورهای کاربر آن امکان رصد تحرکات کشورهای مختلف در پیرامون خود است.

کشورمان نیز در این حوزه فعالیت‌های مهمی انجام داده که حاصل این فعالیت‌ها طراحی و ساخت رادار کیهانی سپهر به عنوان دور بردترین رادار کشور است.

امیر سرتیپ فرزاد اسماعیلی فرمانده اسبق قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) ۲۷ بهمن ماه سال ۱۳۹۳ درباره این رادار گفته بود که ما در خصوص رادار سپهر هیچ گلوگاهی نداریم. در همین راستا بالای ۴۰ درصد اقدامات استقراری نیز به پایان رسیده و هیچ گره‌ای در کار نیست.  این رادار در آینده با استقرار نهایی در شبکه یک پارچه پدافند هوایی قرار می‌گیرد و با برد ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلومتر می‌توانیم نفس دشمن را در پایگاه‌های خودشان رصد می‌کنیم.

طبق گفته فرمانده اسبق قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) با رادار سپهر ما دشمن را در دوردست هم رصد و از تعدی آن مراقبت می‌کنیم و این موضوع، شامل کشورها و هدف‌های تحت برد این رادار می‌شود. با برد بیش از ۲۵۰۰ کیلومتری این رادار ما می‌توانیم نوعی دفاع در عمق داشته باشیم و از آسمان کشور پیش از ورود تهدیدات، حفاظت کنیم.

البته مسئولان دفاعی کشورمان اعلام کرده اند که برد این رادار قابل تغییر بوده و بازه تغییر آن از ۸۰۰ کیلومتر تا ۳ هزار کیلومتر است. گفته می‌شود از این رادار به تعداد کافی در منطقه‌های مورد نظر استقرار پیداکرده تا هرگونه تحرکات احتمالی دشمنان را با آن رصد کنیم.