روش‌های ساخت عطر از گذشته تاکنون

اجازه دهید با یک مثال شروع کنیم، ریشه زنبق زرد ماده‌ای است که پس از جدا شدن گل آن کاملا خشک شده و در طول سه سال به ماده‌ای فسیلی و سنگ مانند تبدیل می‌شود، چیزی که هیچ بو و خاصیتی ندارد و هرکسی ممکن است آن را دور بیندازد اما یک نفر به طور اتفاقی در زمان‌های گذشته ریشه خشک شده زنبق را داخل الکل انداخت و پس از چند روز متوجه شده این ماده تغییر کرده است و وقتی در نزدیکی بخار آب قرار می‌گیرد به نوعی روغن غلیظ زرد رنگ و خوشبو تبدیل می‌شود. این ماده کره زنبق نام گرفت که از مواد گرانقیمت و پراستفاده در صنعت عطرسازی است و امروزه هم با همین روش ساخته و استخراج می‌شود و تغییری در روش استخراج آن به وجود نیامده است.

در این روش گازی که از مواد معطر طبیعی مثل گل‌ها و غذاها متصاعد می‌شود جمع آوری و استخراج شده به آزمایشگاه فراستاده می‌شود و پس از کپی شدن به روش مصنوعی در ساخت عطر استفاده می‌شود. این روش برای گرفتن عطر از موادی که در روغن حل نمی‌شوند و با روش‌های شناخته شده قابل استخراج نیستند کاربرد دارد و یکی از اولین عطرهایی که به این روش ساخته شد عطر Red از برند Giorgio Beverly‌Hills بود که در سال ۱۹۸۹ معرفی شد.

روش‌های ساخت عطر

این مثال‌ها تنها دو نمونه از روش‌هایی هستند که در ساخت عطر مورد استفاده قرار می‌گیرند و روش‌های متنوع بسیاری وجود دارد که بر اساس کارخانه سازنده و ماده‌ای که مورد استفاده قرار می‌گیرد متفاوت است اما به طور کلی اساس روش‌های ساخت عطر در چندین قرن تغییری نکرده است و به جز روش ساخت مصنوعی رایحه‌ها، تکنولوژی و پیشرفت آن تاثیری در فرآیند استخراج و ساخت عطر نداشته است. در ادامه با تعدادی از مهم‌ترین و رایج‌ترین روش‌های ساخت عطر آشنا می‌شوید.

روش تقطیر با بخار

این روش بیش از هزار سال قدمت دارد و کاشف آن ابن سینا دانشمند و پزشک ایرانی بوده است که در قرن دهم میلادی به آن دست یافته است. در این روش ابتدا ماده مورد نظر (که می‌تواند گیاه، گل یا چوب معطر باشد) در ظرف تقطیر معلق می‌شود و آب در قسمت پایین ظرف قرار می‌گیرد که با گرم شدن بخار تولید می‌کند و این بخار با عبور از ماده معطر روغن آن را جدا کرده و با خود به قسمت بالای ظرف می‌رساند سپس از طریق لوله‌های بلند و پیچ در پیچ به قسمت “فشرده ساز” منتقل می‌شود. از آنجایی که روغن و آب در هم حل نمی‌شوند بخار مایع شده به ظرف تقیر برمی‌گردد و به این ترتیب روغن معطر از ماده جدا می‌شود و آب به جا مانده که کمی از عطر را در خود دارد به عنوان آب گیاهی (به طور مثال برای گل سرخ گلاب به این شکل به وجود می‌آید) شناخته و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روش‌های ساخت عطر

روش استخراج مستقیم در ساخت عطر

روش مستقیم یکی از روش‌های ساخت عطر است که تنها در استخراج عطر از مرکبات کاربرد دارد و ماده‌ای که به این روش استخراج می‌شود روغن Hesperidic (مرکباتی) نام دارد. این نام از افسانه‌های یونانی اقتباس شده است و به یکی از خوان‌های دوازده گانه هرکول اشاره دارد که باید میوه جاودانگی را از باغ Hesperidia می‌دزدید و پس از انجام آن سیب طلایی (که همان پرتقال بود) را پیدا می‌کرد. سلول‌های روغنی در پوست مرکبات قرار دارند و استخراج آن‌ها ساده است و تنها با فشار دست می‌توان آن‌ها را خارج کرد اما پوست میوه قبل از این فرآیند در آب گرم خیسانده می‌شود تا این کار آسان‌تر و کامل‌تر صورت گیرد. در گذشته روغن به دست آمده با اسفنج دریایی یا دستکش‌های چرمی پوشیده از سنگ پا جمع آوری می‌شد اما اکنون از فرآیند سانتریفیوژ برای جمع آوری ماده معطر استفاده می‌شود.

استفاده از روغن‌های جاذب

این روش توسط یک عطرساز فرانسوی به نام Piver در سال ۱۷۵۰ ابداع شد. او دریافت که روغن‌های طبیعی قابلیت جذب بو را دارند و می‌توان از آن‌ها برای گرفتن عطر گل‌هایی مثل یاسمن و مریم استفاده کرد. این ابداع تحولی در صنعت عطرسازی پدید آورد و با کمک آن عطر گل‌هایی که استخراجشان با تقطیر مشکل یا غیرممکن بود ممکن شد. در این روش گل‌هایی که با دست چیده شده‌اند در روغن نگهداری می‌شوند تا عطر خو را به تدریج در روغن پس دهند. این فرآیند برای مواد مختلف متفاوت است مثلا برای گل مریم سه روز زمان لازم است در حالی که گل یاسمن در یک روز تمام عطر خود را پس می‌دهد. سپس گل‌ها با دست جدا شده و روغن باقیمانده که روغنی معطر است ذوب شده و با الکل مخلوط می‌شود تا عطر مورد نظر تولید شود. البته این فرآیند بسیار زمانبر و هزینه‌بر است و روش‌های صنعتی که سریع‌تر هستند جایگزین آن شده‌اند. در حال حاضر تنها یک کارخانه در جهان ((Robertet هنوز آن را به این شکل انجام می‌دهد و با کاهش تقاضا و هزینه بالای آن به زودی شاهد فراموش شدن این روش عطرسازی خواهیم بود.

روش تنتور

تنتور هم یکی از روش‌های ساخت عطر است که در آن ماده معطر در الکل قرار می‌گیرد تا خیسانده شود. این روش بیشتر برای انواع صمغ‌های گیاهی و موادی که از حیوانات به دست می‌آیند کاربرد دارد اما عطر وانیل هنوز هم به این روش استخراج می‌شود. تنها ماده‌ای که برای انجام این روش لازم است الکل خالص و ماده خام معطر است که به مرور زمان الکل در ماده جذب می‌شود و بوی آن را به خود می‌گیرد و به عطر تبدیل می‌شود. البته امروزه به جای الکل از حلال‌های دیگری هم در استخراج عطر استفاده می‌شود.