شتـر کِشتی صحرا

پشم شتر

پشم شتر  نازک و نرم است که هم عایق گرمایی و هم خنک‌کننده می‌باشد. ضمن آنکه نور خورشید نمی‌تواند به داخل آن نفوذ کند، ولی گرمای بدن به راحتی از آن خارج می‌گردد. در بسیارى از کشورها پشم شتر با قیمت عالى به فروش مى‌رسد، که از آن خیمه ویا فرشهاى مظبوط مى‌سازند تاکه درجه حرارت را کم کند .

کوهان

کوهان عمل اندوختن انرژی را به عهده دارد. با تجزیه شیمیایی چربی در کوهان ، مقداری انرژی آزاد می‌گردد. در ضمن چربی موجود همچون عایق گرمایی در برابر خورشید عمل می‌کند.

گوشها

گـوشـهـای آن کـوچک و پـوشـیـده از مـوهـای پـرپـشـت و بهم چسبیده است، که باعث می‌شود شن و ماسه داخل گوش آن نروند.

بینی

پرپره‌های مترشحه در سوراخ بینی ، سطح بزرگی را اشغال می‌کنند. آنها بخار آب موجود در اطراف جانور را به درون بینی می‌کشند.

پـوسـته مـخاطی سوراخ بینی آن سطح خیلی پهنی دارند که نم و رطوبت لازمه هـوای تـنـفـس را از هـوا می‌مکند و جذب می‌کنند.

پره‌های بینی او می‌توانند بسته شوند، به نحوی که مانع ورود شن به درون آن شوند.

پلک چشم

مژه‌های آن خیلی پرپشت و کیپ همدیگر هستند که باعث می‌شود شن و ماسه و سـنگـریـزه‌های اطـراف به درون چشم وی نـفـوذ نکنند.

پاهاى شتر

پاهاى شتر طبعیتا دراز بوده واز تناسق خوبى برخوردا مى‌باشد که باعث بلند نگاه داشتن جسمش مى‌باشد تا که از غبار وآلودگى زمین در امان بماند .

کف پاى شتر

کف پای شتر بسیار ، پهن و در بخش بیرونی از لایه شاخی ضخیم پوشیده شده است که مانع فرو رفتن او در شن می‌گردد. ضمن اینکه پای جانور را در برابر گرما و سنگهای تیز محافظت می‌کند.

روده

روده آن سلولهای جذب آب دارد. این سـلـولـهـا قـسـمـت زیـادی از آب مـصـرف شـده مـوجود در غذای روده را جذب می‌کنند و برای بدن نگه می‌دارند. (به این خاطر سرگین آن خیلی خشک است).

معده

معده جانور بسیار بزرگ است. هر شتر می‌تواند ۲۰۰ لیتر آب را در ۱۵ دقیقه بنوشد. در هر سه شکمبه جانور صدها لایه از یاخته وجود دارد که در آنجا آب اضافی و مواد غذایی می‌توانند اندوخته شوند.

رگها

رگهای خونی زیر پوستی شتر در قسمت گلو ، پاها و پهلوها جریان دارند، به‌نحوی که بیشترین گرما را ایجاد می‌کنند. گویچه‌های سرخ می‌توانند اکسیژن را به بخشهای گوناگون بدن حمل ‌کنند، حتی اگر آب خود را از دست داده باشند و بهیک دویست هزارم حجم واقعی خود رسیده باشند.

 

گردن

خداوند در قران کریم به شتر اهمیت زیاد داده است بخاطر اینکه، در نزد عربها این یک حیوان خیلى محبوب بود ، شتر که گردن دراز دارد تاکه بتواند گیاهان دشت وصحرا که خشک و خاردار هستند را بخورد، ونیز از درختهاى بلند استفاده نماید و درازى گردن شتر این حیوان را زمان بلند شدن از زمین یاری می‌کند . این خود در حقیقت یک نوع سرى مى‌باشد که خداوند در آن خلق نموده‌است .

 

زانو، آرنج و جناغ سینه

زانو ، آرنج و جناغ سینه دارای پوششی از پوست مرده می‌باشد که جانور را در برابر آسیبهای احتمالی حفظ کرده و در زمان نشستن بر روی زمین همچون عایق گرمایی برای او عمل می‌کنند و باعث می‌شود بدن آن زخم نشود.

 

مقاومت در مقابل حرارت

درجه حرارت بدن شتر می‌تواند خـیـلـی تغـیـیـر کـند ضمن اینکه از پستانداران است.

حرارت بدن وی بین ۳۴ تا ۴۱ درجه در تغییر است. وقتی دما بالا برود دمای بدن وی نیز بالا می‌رود، این امر باعـث می‌شـودکـه تـا دمـای مـشـخصی نیازی به عرق کردن برای خنک کردن خود نداشته باشد. و در مصرف آب خود صرفه جوئی کند.

 

دهان

داخـل دهـان آن از پوست سفـت و سخـت پـوشـیـده شـده کـه باعـث می‌شود بتواند گیاهان دشت و صحرا که خشک و خاردار هستند را بخورد و زخمی نشود کوهان آن محل ذخیره انرژی است. ضمن اینکه چربی آن قشری برای مقابله با گرما نیز هست.

 

کمر

سطح کمر آن باریک است. که باعث می‌شود تابش گرم و سوزان نیم روزی خورشید، فقط به قسمت کمی از بدن وی بطور مـؤثر بـتابـد. و در شرایط تابش قبل از نیم روز یا بعد از آن که خورشید مایل می‌تابد، اگـر مـجـبـور باشد در آفـتـاب باشـد، رو به خـورشید و یا پـشـت به خـورشید زمین گیر می‌شود. که این نیز بنوبه خود باعث می‌شود تابش مؤثر خـورشید فقط سوزان را خـنـثی می‌کند. به این ترتیب شتر می‌تواند گرمائی که خیلی از حیوانات دیگر را می‌کشد تحمل کند.

 

عرق

دمای بدن شتر تشنه پیش از شروع به عرق کردن ، می‌تواند به ۴۲ درجه سانتیگراد برسد.

 

ادرار

ادرار در مثانه وظیفه خنک کردن را نیز بر عهده دارد. همزمان با تخلیه مثانه ، جانور دم خود را به شدت تکان می‌دهد و با این عمل ادرار را روی پای عقب خود پخش می‌کند. تبخیر ادرار در روی بدن باعث خنک شدن می‌گردد.

 

 کلیه‌ها

کلیه‌ها آخرین و موثرترین اندام می‌باشند که مقدار زیادی آب را جذب و دوباره به بدن باز می‌گردانند. به همین دلیل است که ادرار جانور بسیار غلیظ است. بعبارت دیگر می‌توان گفت که شتر بدون هیچ مسئله‌ای توانا به نوشیدن آب و خوردن گیاهان شور صحرایی می‌باشد.

شتر در واقع به حساب دشت و صحرا پرداخته شده است. یعنی برای گرما، کـمـبـود آب، شـن و مـاسـه. کـسـانی می‌گـویـند دلیلی برای وجود خدا نمی‌بینند. قرآن آنها را به مطالعه پدیده‌های طبیعی مراجعه می‌دهـد. انـتـخـاب شتر از میان سایر حیوانات برای مطالعه، به این معنی است که وی چیزهای خاصی دارد.  بر اساس شـناختی کـه ما امروزه از بافت بـیـولـوژیکی شـتـر داریـم نـیز در واقع همینطور هم هست، و می‌بینیم که در ساختار آفرینش شتر مغز و انـدیـشـه و حساب و کتاب خوابیده است، که اسرار آن را خالق آن می‌داند. در حالـیکـه در گذشته مردم فکر می‌کردند که تحمل شتر زیاد است نه اینکه چیز خاصی در آن می‌دیدند.

 

استقامت شتر در برابر بحران آب

زمانی که وضعیت آب بحرانی می‌شود، دستگاه استفاده مجدد در بدن شتر به حالت فعال در می‌آید. کلیه‌ها شروع به تغلیظ ادرار در حد ممکن نموده و روده‌ها مقدار زیادی از آب غذای موجود را جذب می‌کنند. چنانچه وضعیت در جهت بهتر شدن تغییر پیدا نکند، تغییرات مشخص در خون جانور به وقوع می‌پیوندد.

 

خطرات ناشی از بحران آب

برای جانور خطرناک است که خشکی به حدی برسد که خون نیز به تدریج غلیظ گردد و این به معنی آن است که همه چیز به صورت کند در بدن گردش می‌کند که نتیجه آن سرد شدن اعضای بدن و مرگ جانور به دنبال گرمازدگی خواهد بود. شتر از این کار پرهیز می‌کند، چون مقدار آلبومین در خون او همزمان با گرم شدن هوا افزایش می‌یابد. آلبومین پروتئینی است که خاصیت جذب آب را دارد. این پروتئین در بدن و دستگاه گوارش غذا را زهکشی و مراقبت می‌کند که جریان خون جانور آخرین بخش برای خشک شدن باشد. توانایی شتر در ثابت نگه داشتن مقدار آب در خون به نحوی تکامل یافته که می‌تواند ۳۰ درصد از وزن خود را در زمان از دست دادن آب کم کند، که چیزی معادل ۲۰۰ – ۱۵۰ لیتر آب می‌باشد.

 

تب اختیاری

شتر ، شگفتی بیابان دمای بدن شتر با آن که پستاندار است، می‌تواند میان ۳۴ تا ۴۲ درجه سانتیگراد متغییر باشد. این خاصیت عملی اضافی برای اندوختن آب در بدن جانور می‌باشد. زمانی که دمای محیط بالا می‌رود، دمای بدن نیز به دنبال آن تغییر می‌یابد. این تب اختیاری به معنی آن است که جانور نیازی به خنک شدن و تبخیر آب پرارزش بدنش به صورت تعریق و یا مشابه آن را ندارد.

 

تغذیه

شتر حیوانی است که در تغذیه علاوه بر علوفه می تواند از درختان ،‌درختچه‌ها و علوفه خشک استفاده کند و با اضافه کردن حبوبات به جیره غذایی شتر دیده شد که این شتران بیشتر از شتران دیگری که فقط بر درختچه‌ها تغذیه می کرده اند فعالیت کاری داشته اند . ولی به هر حال تغذیه بیش از حد با حبوبات نیز می تواند خطر آفرین باشد زیرا که دستگاه گوارش شتر توانائی هضم مقدار زیاد حبوبا ت را ندارند به همین جهت باید در جیره غذایی شتر میزان کمی ازکنستانتره و حبوبات باشد . همچون سایر نشخوار کنندگان شتر نیز باید به مقدار کافی علوفه تناول کند و همچنین باید به شتر بعد از غذا خوردن مدتی استراحت داد تا بتواند نشخوار کند .

به هر حال مدت چرای شتر باید ۶ ساعت در روز باشد . شتران خوردن گیاهان و درختچه‌های کوچک را ترجیح می دهند ولی قدرت تمیز گیاهان سمی را از غیر سمی ندارند. کاه و ساقه محصولات کشاورزی از غذاهای مفید برای تغذیه شتران به شمار می روند . شتر توانائی خوردن علوفه و گیاهان غیر ثابت و متحرک را ندارند یعنی فقط می تواند گیاهان و علوفه متصل به زمین یا درختان را بخورد. به همین جهت برای شتر خوردن گیاهان درو شده مشکل است .

به هر حال شتران قدرت تمیز غذائی ندارند و ممکن است که اقدام به خوردن لباس ،‌گلیم، افسار و لجام بنماید .

اما از لحاظ نوشیدن آب ، ‌شتر هر چه بیشتر کار کند به آب بیشتری نیاز دارد و شتر می تواند تا چند روز بدون نوشیدن آب زنده بماند . ولی بهتر است در صورت امکان در هر روز سیراب گردد و اگر شتر مدت زیادی تشنه ماند،  هنگام رسیدن به آب باید از پی در پی و به سرعت آب خوردن وی جلو‌گیری کرد، باید در آغاز مقداری آب به او داده شود و سپس مدتی بعد باقیمانده آب را بنوشد. شتران معمولا ً آب راکد را بر آب جاری ترجیح می‌دهند. شتر باید در هنگام ظهر که آب گرم شده استآن را بنوشد .

 

اهمیت غذائى شتر

در سالهاى ۱۹۸۴و ۱۹۸۵، قاره افریقا با خشک سالى مواجه شد که در نتیجه آن بسیارى از انبار ها خالی و احشام و حیوانات آن مناطق به هلاکت رسیدند. ولکن شترها باقى ماندند، و نیز مردمان که مصدر رزق شان شتر بود از این قحطی وخشک سالى جان به سلامت بردند.

بر اساس تحقیقات منتشر شده از سوی متخصصان سازمان جهانی بهداشت، با توجه به خواص مفید فرآورده‌های شتر، چندین میلیون مشتری بالقوه در جهان عرب و ده‌ها میلیون نفر دیگر در اروپا، آمریکا و آفریقا، باعث می‌شود که تولید و صدور این فرآورده‌ها بازاری پر رونق را ایجاد کند.

در بعضى مناطق جهان شتر به عنوان‌وسیله‌ای حمل و نقل بوده وبراى وارد وتصدیر مواد غذائى بوده در بدله اى ماشین استخدام مى‌شود این سبب شد که مردمان افریقا شروع به تربیت شتر پرداختند ؛ تاکه بتوانند در مقابل چنین حوادث مقاومت کنند.

 

شترسفینه صحراء

شترداری به درازای تاریخ زندگی عربها در شنزارهای گرم و خشک جزیره عربستان و صحراهای شمال و شرق آفریقاست . آنها در مسیر تاریخ از گوشت شترها خورده اند، از پشم و پوست آنها استفاده کرده اند و در جنگ‌ها و در مسیر راهها به راندن شترها پرداخته اند.

سؤال اینجاست که چرا شتراها در مقایسه با سایر حیوانات اهلی و با توجه به خاصیت‌های مفید شتر، این حیوان در تمام نقاط جهان، از جمله در اورپا، کمتر مورد توجه بوده است؟!

علاوه بر این، مردمان آن مناطق می‌گویند که کشف نفت در کشورهای عرب حاشیه خلیج که ثروتمند شدن مردم این مناطق را به دنبال داشته، انگیزه پرورش شتر در این مناطق (به عنوان یکی از مناطق اصلی پرورش شتر) را تضعیف کرده است.

ضمن اینکه با سرازیر شدن خودروهای قدرتمند بیابانگرد به این مناطق، شتر حتی به عنوان وسیله‌ای برای حمل و نقل نیز، جایگاه خود را از دست داده است. با تمام این اوصاف، عده زیادی در خاورمیانه به شترداری به عنوان یک سنت نگاه می‌کنند و سعی می‌کنند به آن ادامه دهند.

مسابقه شتر رانى که از سرگرمی‌های جذاب ثروتمندان و امیرزادگان عرب است همه ساله پر رونق تر از پیش در چند کشور عربی برگزار می‌شود. پس از اینکه این مسابقات به دلیل استفاده از خردسالان برای شتر، دوانی مورد انتقاد جامعه جهانی قرار گرفت، دست اندرکاران مسابقات شتر دوانی، از روبات بجای سوارکار استفاده کردند.