نژادهای گوسفند ایرانی
آیا بهترین نژادهای گوسفندان ایرانی را میشناسید . اگر کار شما دامداری و پرورش گوسفند باشد شناخت نژادهای ایرانی برای تان باید از اهمیت ویژهای برخوردار باشد . تنوع نژادهای ایرانی زیاد است. هرکدام خصوصیات و ویژگیهای خاصی را دارند . در این مطلب به معرفی برخی از بهترین نژادهای گوسفندان ایرانی خواهیم پرداخت . در ادامه با ما همراه باشید .
نژادهای گوسفندان ایرانی بسیار متنوع است که از مهم ترین آنها میتوان به نژاد گوسفندان بلوچی ، مغانی ،افشاری ،سنجابی ، مهربانی ، تالشی ، ماکویی و سنگسری اشاره کرد.
در ایران حدود چندین میلیون راس گوسفند داریم که از نژادهای گوناگونی تشکیل شدهاند و در استانهای مختلف کشور پراکنده شدهاند .
گوسفندانی که متعلق به مناطق سرد و کوهستانی هستند بیشتر از جثنه بزرگتر و مقاومت دامی بیشتر برخودار هستند.
نژادهای گوسفندان ایرانی
ایران کشوری پهناوری هست که آب و هوا و اقلیمهای متفاوت و گوناگونی را در خود جای داده است که هرکدام یک از این نواحی ویژگیهای خاص خود را دارند .درصد قابل توجهای از مردم ایران در مناطق روستایی و عشایری زندگی میکنند و دامداری و دامپروری جزو مهم ترین منابع درآمدی این قشر از جامعه محسوب میشود.
در این مقاله قصد بررسی ویژگی نژادهای گوسفندان ایرانی را داریم :
گوسفند بلوچی
گوسفند بلوچی نژادی خاص از گوسفندان ایرانی است که در استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان، خراسان رضوی و یزد یافت میشود. گوسفندان بلوچی میتوانند در حدود نیم کلیوگرم شیر در روز تولید کنند و در دسته گوسفندان چند قلوزا قرار میگیرند.
رنگ گوسفند بلوچی بیشتر سفید است که میتوانید لکههای سیاه رنگی نیز در اطراف چشمهای این حیوانات مشاهده نمایید . این گوسفندان قادرند ۲-۲.۵ کیلوگرم پشم در طول سال تولید میکنند در طبقه بندی نژادهای گوسفندی در بخش گوسفندان گوشتی- پشمی تقسیم میشوند و همچنین بازدهای ۵۰ تا ۶۵ درصدی نیز دارند . نژاد گوسفند بلوچی در دوره پرواربندی روزانه تا ۱۷۷ گرم قادر به وزن گیری است و طول دوره شیردهی آنان ۴ یا ۵ ماه میباشد.وزن نر بالغ این گوسفندان ۴۳ و ماده ۴۸ کیلوگرم است.
قسمت سر نژاد بلوچی کوچک و نیم رخ میباشد . در کل بخش بزرگی از جمعیت دام کشور در قسمت شرقی را گوسفندان بلوچی تشکیل میدهند . پشم تولید شده توسط این نوع گوسفند در صنایع قالی بافی و نساجی بسیار مورد استفاده قرار میگیرد
گوسفند بلوچی جزو نژادهای گوشتی – پشمی میباشند . در قسمتهای مختلفی از بدن آنها از جمله دست و پا میتوانید لکههای سیاهی را مشاهده نمایید . همچنین از میزان دوقلوزایی مناسبی نیز برخوردار میباشد.
وجود شاخ در میشها نادر است اما در گله قوچهای گوسفندان بدون شاخ و یا با شاخ را میتوانید مشاهده نمایید.متاسفانهطی خشکسالیهای چندین سال گذشته میزان جمعیت گوسفند بلوچی که نژادی مطرح و شاخص نیز میباشد رو به کاهش بوده است که امیدواریم با مدیریت صحیح دوباره نرخ جمعیت این نژاد در کشور رو به افزایش قرار گیرد .
گوسفند بهمئی
گوسفندان بهمئی سفید رنگ هستند اما لکههای قهوهای و سیاه نیز در بدن این نژاد از گوسفندان دیده میشود.جمعیت این گوسفندان روبه کاهش است و جزو نژادهای درحال انقراض محسوب میشوند.
گوسفند بهمئی بیشتر در منطقه کهکلیویه و بویراحمد دیده میشود و بازدهای لاشهای نسبتا خوبی در حدود ۵۰ درصد را دارا میباشند.نژاد گوسفندان بهمئی همچنین میتوانند شیری حدود ۳۰۰ گرم در طول روز تولید کنند و در دوره رشد روزانه ۱۶۰ گرم وزن بگیرند.پشم تولیدی سالیانه گوسفند بهمئی به ۱.۲ تا ۲ کیلوگرم میرسد.وزن نر بالغ این نژاد حدود ۶۱ کیلوگرم و ماده ۴۰ کیلو گرم است.
گوسفند سنگسری
گوسفند سنگسری که نژادی گوشتی تلقی میشوند را بیشتر میتوان در تهران و سمنان مشاهده کرد. گوسفندان سنگسری در دسته گوسفندان دنبه دار سبک و رنگین قرار میگیرند . رنگ این گوسفندان بیشتر آهویی ، سفید و سیاه میباشد و از تنوع رنگی زیادی برخوردار هستند . درصد راندمان این گوسفندان پس از ذبح در حدود ۴۶ درصد است و میتوانند ۳۵۰ گرم شیر را در روز تولید کنند. پشمی که این گوسفندان در سال میتوانند تولید کنند به ۲ کیلوگرم نیز میرسد که بازدهی ۵۰-۹۰ درصدی را به همراه دارد.
وزن نر بالغ گوسفند سنگسری ۴۹ کیلوگرم و ماده ۳۷ کیلو گرم است.
وزن برهها در هنگام تولد در حدود ۳ کیلوگرممی باشد .
شاخ به ندرت در میان گوسفندان سنگسری دیده میشود .
بیشتر کسانی که در زمینه پرورش گوسفند سنگسری مشغول به فعالیت هستند برای ییلاق گوسفندان خود را به مناطق دماوند ، فیروزکوه و شمیرانات میبرند و برای قشلاق نیز از نواحی کویری سمنان و ورامین استفاده میکنند.
می توان گفت که نژاد سنگسری به دلیل داشتن ویژگی هایی نظیر جثه کوچک ، مقاوم بودن نسبت به عوامل محیطی و توانایی راهپیمایی زیاد با توجه به دست و پاهای ظریف که دارند ، نژاد گوشتی مرغوبی به حساب میآیند . متاسفانه این نژاد به دلایل مختلف در خطر انقراض قرار گرفته است .
گوسفند مغانی
گوسفند مغانی جزو نژادهای گوشتی ایران محسوب شده و بیشتر در مناطق سردسیر اردبیل ،آذربایجان شرق و خراسان شمالی یافت میشوند . این گوسفندان بازدهای لاشهای خوبی داشته و پس از ذبح در حدود نصف وزن گوسفند، گوشت میدهند.تولید پشم سالیانه گوسفند مغانی به ۳.۵ کیلو گرم نیز میرسد و شیر تولیدی روزانه آنان، ۵۰۰ گرم است. طیف رنگی گوسفندان مغانی بیشتر کرمی است و بدنی رنگین دارند.
در کل در نژاد مغانی تنوع رنگی زیاد میباشد اما رنگ غالب کرمی میباشد .
وزن بره ۶ ماه گوسفند مغانی در حدود ۳۰ کیلوگرم میباشد و وزن نر بالغ ۶۰ کیلوگرم و ماده ۵۲ کیلوگرم است. دنبه این نوع نژاد گوسفند ایرانی گرد و با اندازهای نرمال میباشد
گوسفند مهربان
تراکم جمعیتی این نژاد در استانهای همدان ،زنجان و بخش هایی از کردستان و استان مرکزی میباشد.
گوسفندان مهربان،گوسفندانی سنگین وزن و دنبهدار هستندکه در دسته نژادهای گوشتی-پشمی قرار گرفته اند.رنگ این گروه سفید ،خرمایی و شکری است که لکه هایی در نقاط مختلف بدن آنان دیده میشود.در دوره پروار بندی میتوانند از ۱۲۰ تا ۲۵۰ گرم در روز افزایش وزن پیدا کنند و درصد دوقلوزایی ۱۴% دارند.شیر تولید گوسفند مهربان در طول روز ۵۰۰ گرم و پشم تولیدی سالیانه ۰.۶ تا ۲.۵ کیلوگرم میباشد.
وزن نر بالغ گوسفند مهربانی ۶۴ کیلوگرم و ماده ۵۴ کیلوگرم است و بازده لاشه ۴۵ درصد دارند.
گوسفند زل
گوسفند زل در دسته نژادهای بومی گوشتی، بدون دنبه قرار دارد . گوسفندان زل بیشتر در شمال کشور و استانهای مازندران و گلستان یافت میشوند و دامنه رنگی آنها از سفید تا سیاه است. بیشتر پراکندگی نژاد گوسفند زل در نواحی کوهستانی ، دامنه کوهها و جنگلها میباشد .
میشهای زل فاقد شاخ هستند و قوچهای این نژاد از مقاومت خوبی برخوردار میباشند .
در این دسته از گوسفندان در عوض دنبه میتوانید دمی که به حالت دنبالچه میباشد را مشاهده کنید .
این نژاد میتوانند در طول روز و در دوران پرواربندی تا ۱۴۵ گرم افزایش وزن داشته باشند و وزن بره ۶ ماه این نژاد در حدود ۲۵ کیلوگرم است.پشم تولیدی سالیانه آنها بین ۱.۵ تا ۲ کیلوگرم متغییر است وطول دسته پشم به ۱۲.۵ سانتی متر میرسد.
وزن نر بالغ گوسفند زل در حدود ۵۲ کیلوگرم و ماده به ۳۷ کیلوگرم میرسد.
گوسفند زل به نژادی دم دار معروف است که در استانهای شمالی و سواحل دریای خزر پرورش داده میشود .گوسفند زل دنبه ندارد .
گوسفند کردی
تراکم جمعیتی گوسفند کردی در استانهای کردستان و ایلام است که در طبقه گوسفندان دنبه دار سبک قرار میگیرند و نژادی گوشتی محسوب میشود.
درصد دو قلو زایی ۱۰% را دارند و در دوره پرواربندی روزانه تا ۱۶۰ گرم وزن اضافه میکنند.رنگ این نژاد قهوهای و سیاه است و میتوانند روزانه نیم کیلو شیر و سالیانه ۲ کیلو پشم تولید کنند.
وزن نر بالغ به حدود ۵۲ کیلو گرم و ماده به ۴۵ کیلوگرم میرسد.
گوسفندان کردی را میتوان به دو دسته کوهستانی و دشتی تقسیم بندی کرد . گوسفندی با وزن متوسط به بالا نسبت به دیگر نژادهای ایرانی محسوب میشود . به صورت کلی نژادی کردی سازگاری نسبتا خوبی را دارا میباشد و همچنین نژادی با توقع کمتر از لحاظ نیازمندی به علوفه میباشد .
گوسفند شال
گوسفند شال که بومی منطقه بوئین زهرای استان قزوین است جزو بهترین نژاد سنگین وزن و دنبه دار ایران و جهان است که میزان دوقلوزایی خوب ۴۰ درصد را دارند.
رنگ این نژاد پس تولد سیاه و بعدها به خاکستری و لکه سفید بر پیشانی تغییر پیدا میکند.
این نژاد سرعت رشد بالایی دارد و از نظر تولید شیر نیز از توانایی کمی و کیفی خوبی برخوردار است. افزایش وزن روزانه این نژاد در دوره پرواربندی ۱۳۰ تا ۲۴۰ گرم میباشد.
وزن نر بالغ ۷۲ کیلو گرم و مادهها نیز ۶۷ کیلو گرم است. درصد وزن لاشه سرد به وزن زنده در برههای پرواری این نژاد ۹۹/۴۹ درصد و وزن چربی لاشه به وزن زنده حدود ۴۶/۱۳ درصد است.
گوسفندان شال میتوانند در طول سال ۱/۲ تا ۱/۵ کیلوگرم پشم تولید کنند و طول دسته پشم آنان بین ۵-۱۸ سانتی متر میرسد.
گوسفند قره گل
گوسفندان این نژاد پوستی نرم و لطیف داشته و دارای پشم هایی مجعد و ظریف هستند. پشم این گوسفندان به دلیل نرم بودن تارهایش برای تولید پالتو و کلاه و… استفاده میشود. نژاد پوستی دارای دست و پای کشیده، باریک و ظریف است و پشمهایی دارای رنگ خاص با تارنازک و بلند اما کم پشت دارد و برههای جوان تر این نژاد پوست مرغوب تری دارند. در میان نژادهای پوستی جهان، بره قره گل پوست بسیار لطیفی دارد.
گوسفند سنجابی
نوعی خاصی از نژادهای گوسفندان ایرانی که در استان کرمانشاه پراکنش دارند و جزو گوسفندان دنبه دار و سنگین محسوب میشوند. گوسفندان سنجابی گوشت و پشم خوبی نیز تولید میکنند که بازده لاشه آن ۵۰ درصد و میزان شیری که میتوانند در طول روز تولید کنند ۶۸۵ گرم میباشد.
رنگ این گوسفند سنجابی سفید یا نخودی و دارای لکههای قهوهای در صورت میباشند .وزن نر بالغ گوسفندان سنجابی چیز در حدود ۵۷ کیلوگرم و ماده ۵۴ کیلوگرم میباشد.
نژادی سنگین وزن و دنبه دار است که برای تولید گوشت و پشم مناسب میباشد. گوسفند سنجابی نژادی مطرح و پر طرفدار در استان کرمانشاه میباشد. پرورش این نژاد برای مناطقی که دشتی هستند مناسب است.توانایی تولید شیر با میزان درصد چربی خوب را دارد و در برابر انواع بیماریها نیز از مقاومت کافی برخوردار میباشد.
وزن قوچ بین ۷۵ تا ۸۰ کیلوگرم ، وزن میش حدود ۵۵ تا ۶۰ کیلوگرم روزانه حدود ۶۰۰ گرم شیر توانایی تولید شیر با کیفیت را دارند البته در صورت داشتن تغذیه و مراقبتهای اصولی وزن برههای تازه متولد شده نسبت به سایر نژادها بالاتر است پشم تولید شده این دسته از حیوانات به دلیل رنگ پذیر و بودن و داشتن میزان قطر مناسب برای صنایع مختلف از جمله قالیبافی بسیار مناسب است .
درصد دوقلوزایی در این گوسفندان چیزی در حدود ۲۰ درصد است .دست و پای کشیدهای و چشمهای برجسته و داشتن قوس بر روی پیشانی از نشانههای نژادی سنجابی میباشد . دنبه گوسفندان سنجابی تا مفصل خرگوشی این حیوان کشیده میشود.میزان پشم تولیدی بین ۳ تا ۴ کیلوگرم است
گوسفند قشقایی
این نژاد از گوسفندان ایرانی است که در استانهای فارس و کهکیلویه و بویراحمد یافت میشوند . غالبا به رنگ قهوه روشن میباشند . قوچ گوسفندان قشقایی دارای شاخ میباشد و وزنی بین ۵۰ تا ۷۵ کیلوگرم را دارند .میشها قشقایی نیز در هنگام بلوغ حدود ۵۴ کیلوگرم میباشند در صورت استفاده از علوفه مغذی روزانه میتوانند تا حدود ۱۸۰ گرم وزن ، در دوره پرواربندی اضافه کنند. به صورت کلی در دسته گوسفندان گوشتی طبقه بندی میشوند .
گوسفند قشقایی در هنگام تولد که حدود ۴ کیلوگرم وزن دارند ، تا حدود شش ماه به رنگ قهوهای میباشند و بعد از این مدت رنگ آنهاکم کم به رنگ شکری تبدیل میشود . متاسفانه در این نژاد نرخ دوقلوزایی بسیار پایین است و همچنین سالیانه در گوسفندان قشقایی چیزی در حدود ۱ تا ۲ کیلوگرم میباشد .
گوسفند ماکویی
گوسفندان ماکویی از نژادهای مطرح دامی در استانهای آذربایجان شرقی و همچنین آذربایجان غربی به شمار میآیند . میزان وزن گوسفندان پروار شده در این نژاد بین ۵۵ تا ۶۵ کیلوگرم میباشد. سفید رنگ میباشند و توانایی تولید محصولات دامی با نرخ بازدهای بالایی را دارند .شما میتوانید در بخشهای مختلفی از بدن این نژاد لکه هایی مشکی رنگ را مشاهده کنید . روزانه میتوانند حدود ۶۵۰ گرم شیر تولید کنند و در دوران پرواربندی در حدود ۲۵۰ گرم افزایش وزن داشته باشند .
رنگ سفید و کیفیت بالای پشم گوسفند ماکویی سبب شده است تا بیشتر از پشم سایر نژادها مورد استفاده در صنایع ریسندگی و پشم بافی و … قرار گیرد .
نرخ تبدیل نژاد گوسفند ماکویی در حد متعادلی است و در کل جزو نژادهای پشمی و گوشتی مناسب قرار میگیرد . در شهرستانهای استانهای آذربایجان غربی و شرقی پرورش این نوع نژاد بیشتر از سایر نژادها میباشد .
گوسفند فراهانی
گوسفندان فراهانی، گوسفندان سفید رنگ با قسمت هایی سیاه رنگ در دور چشم و پوزه هستند که در مناطق استان مرکزی از تراکم تعداد راس بالایی برخوردار هستند . به طور متوسط روزانه ۰.۵ کیلوگرم شیر تولید میکنند و ۲۱۰ گرم افزایش وزن در دوران پروار بندی دارند . وزن گوسفندان در این نژاد بین ۴۲ کیلوگرم ماده و ۵۵ کیلوگرم نر میباشد.
گوسفند تالشی
گوسفند تالشی نژادی گوشتی میباشد که بازدهای لاشه آن تقریبا ۵۰ درصد است . تنوع رنگی آنها سیاه و نخودی روشن میباشد . پراکندی این گوسفندان بیشتر استان گیلان و مناطق تالش ، آستارا و بلندیهای منطقه حیران میباشد . وزن بره تالشی در هنگام تولد بین ۳/۱ تا ۳/۲ کیلوگرم است و همچنین وزن دام بالغ حدود ۴۵ کیلوگرم یم باشد .
شیر تولیدی روزانه حدود ۳۰۰ گرم میباشد . وزن دام بالغ ۴۷ تا ۴۳ کیلوگرم متغیر است . و روزانه میتواند ۱۲۰ گرم نیز وزن بگیرد .
گوسفند فشندی
گوسفند فشندی که از جثهای متوسط برخوردار است ، نژاد غالب در منطقه ساوجبلاغ استان البرز میباشد . رنگهای گوسفند فشندی کرم ، قهوهای روشن و تیره و قرمز میباشد . برخی از قوچهای گوسفند فشندی با شاخ دیده میشوند . وزن دام در هنگام تولد حدود ۴ کیلوگرم میباشد. قابلیت افزایش وزن روزانه در فصل پرواربندی تا حدود ۱۵۰ گرم را دارند و در دسته گوسفندان گوشتی – شیری طبقه بندی میشوند .
وز گوسفند فشندی یک ساله ماده : حدود ۵۵ کیلوگرم و نر : حدود ۷۴ کیلوگرم میباشد . تولید شیر در یک دوره شیردهی در حدود ۹۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم میباشد و همچنین میتواند سالیانه ۱ تا ۱.۵ کیلوگرم پشم تولید کنند .
از دیگر قابلیتها و ویژگیها گوسفند فشندی توانایی چریدن هم در دشت و هم در ارتفاعات میباشد . بر روی سر این حیوانات لکه سفید کوچک و یا سراسری وجود دارد و همچنین از مقاومت خوبی برخوردار است .
علاوه بر منطقه ساوجبلاغ ، این نژاد دامی را میتوانید در مناطق مرتفع طالقان ، کرج ، کندوان و شمیرانات نیز مشاهده نمایید .
گوسفند زندی :
گوسفند زندی نژادی است که بیشتر به جهت تولید پوست مرغوب و گوشت دهی مناسب شناخته میشود . طیف رنگی بین قهوهای روشن تا نقرهای دارند، البته هنگام تولد بره زندی به رنگ سیاه میباشد که طی شش ماه به رنگهای ذکر شده برمی گردد .
پوست نژاد زندی از کیفیت و مرغوبیت بالایی جهت تولید انواع لباس برخوردار است . علاوه بر تولید گوشت و پوست مناسب ، آنها مقاومت خوبی نیز در برابر شرایط مختلف آب و هوایی دارند و نژادی کم توقع از لحاظ تغذیهای نیز محسوب میشوند . بیشتر گوسفندان زندی را میتوانید در مناطق قم ، دماوند ، ری ، ورامین و ساوه مشاهده نمایید . وزن برهها در بدو تولد حدود ۲.۵ تا ۴ کیلوگرم است که به در زمان بلوغ تقریبا ۵۰ کیلوگرم میشوند .
بازدهی لاشه نژاد زندی نیز ۴۶ درصد است .
اهمیت شناسایی بهترین نژادی گوسفندی در ایران:
با وجود تنوع زیاد نژادی در ایران و حتی سایر کشورهای جهان پرورش و نگهداری از برخی نژادها به دلایل مختلف مانند مناسب نبودن نژاد با هدف پرورشی ما و مسائل مختلف دیگر از لحاظ اقتصادی پرورش هر نژادی بهره وری لازم را به همراه ندارد . امروزه با بهبود شرایط و پیشرفتهتر شدن کار دامپروری ، کسانی که در این زمینه مشغول به فعالیت هستند سعی دارند که حتی با روش هایی مانند اصلاح نژاد گوسفند ، راندمان کاری خودشان را افزایش دهند . این افزایش راندمان میتواند از طریق مسائلی مانند افزایش ضریب تبدیل ، مقاومت بیشتر دام در برابر بیماریهای مختلف ، فروش راحتتر محصولات تولیدی و… حاصل شود .
دنبه در گوسفندان ایرانی :
یکی از مهم ترین ویژگیهای گوسفندان ایرانی داشتن دنبه میباشد . به جز نژاد زل ، بقیه گوسفند هایی که متعلق به جغرافیای ایران هستند ، دنبه دارند . دلیل به وجود آمدن این بخش بیشتر مربوط به سیر تکاملی است که این حیوانات از زمان پیدایش تا کنون طی کردهاند . دنبه قسمتی از بدن است که به افزایش چربی و ذخیره غذایی بدن گوسفند میافزاید . این حیوانات میتوانند بیشتر از نیاز غذایی خود ، مواد مغذی دریافت کنند و آن را به شکل اسیدهای چرب در بدن خود نگه دارند . اینکه چرا گوسفند زل دنبه ندارد برخی معتقدند که چون در شمال ایران که همیشه از مراتع غنی برخودار میباشد ، رشد پیدا کرده ، این قسمت از بدنش تکاملی نداشته است نژادهای متعلق به کشور ما دنبهای به نسبت کوتاه دارند و گاهی اوقات تا ۳۰ درصد از وزن گوسفند را این قسمت از بدن به خود اختصاص میدهد .
به طور معمول گوسفندان هر دسته از طبقه بندیها ذکر شده ویژگیهای منحصربه فردی دارند به طور مثال قسمتهای مختلف نژادهای گوشتی بسیار حجیمتر از سایر نژادهای میباشد به این صورت که بخش کمر ، گردن ، سینه و رانهای این نوع از گوسفندان پهن ، مستقیم و بزرگتر میباشند .