سامانه اتوبوس‌های تندرو BRT

BRT چیست؟

سال‌های زیادی است که در کشورهای مختلف از روش‌های متفاوتی برای افزایش کیفیت و سرعت خدمات اتوبوس‌ها استفاده می‌شود. روش‌هایی چون اختصاص خطوط ویژه به اتوبوس‌ها و دادن اولویت به اتوبوس. می‌شود گفت BRT تلفیقی از همه روش‌هایی است که تاکنون برای افزایش سرعت اتوبوس‌ها استفاده می‌شد. شاید به همین دلیل است که اغلب مردم دنیا ترجیح می‌دهند از همان واژه اتوبوس برای اشاره به اتوبوس‌های سیستم BRT استفاده کنند و تنها این آمریکایی‌ها هستند که از واژه BRT استفاده می‌کنند.

سیستم اتوبوس‌‌های پرسرعت نامش را از سیستم “حمل و نقل پرسرعت” وام گرفته است که در آن برای وسایل نقلیه عمومی از خطوط ویژه استفاده می‌شود و گاهی حتی تونل‌های ویژه برای حمل و نقل احداث می‌کنند.

هرچند BRT در نام خود اتوبوس‌هایش را پرسرعت می‌نامد اما این اتوبوس‌ها چندان هم پرسرعت نیستند و میانگین سرعت آنها در کشورهای مختلف بین ۱۹ تا ۴۹ کیلومتر در ساعت است. با این حال حسن‌های فراوان «سیستم اتوبوس‌‌های پرسرعت» سبب شده استفاده از این سیستم روز به روز در دنیا گسترده‌ تر شود.

در اغلب کشورهای جهان استفاده‌ کنندگان ازاتوبوس کسانی هستند که از دریافت خدماتی با کیفیت پایین چندان آزرده نمی‌شوند به همین دلیل می‌توانند ایستگاه‌های سرباز اتوبوس را تحمل کنند، اما در سیستم BRT این رویکرد تغییر می‌کند.

هم‌اکنون در جهان تعداد زیادی ایستگاه مدرن برای اتوبوس‌های سیستم BRT طراحی شده که با درهای ویژه به اتوبوس متصل می‌شوند. همچنین مسافران می‌توانند از کارت‌های اعتباری به جای بلیت، برای پرداخت هزینه اتوبوس استفاده کنند.

یکی از ایستگاه‌های اتوبوس‌های پرسرعت در برزیل حتی اتوبوس‌های مدرن هم به پیشواز مسافران می‌آیند تا خدمات بهتری به آنها ارائه دهند. دو نوع وسیله نقلیه در سیستم BRT کاربرد دارد. یکی اتوبوس‌های Articulated یا اتوبوس‌های فانوسی و دیگری اتوبوس‌های Guided که چرخ آنها روی مسیر ویژه حرکت می‌کند.

هم اکنون تنها تعداد اندکی از این نوع اتوبوس‌ها در جهان موجود است، اما کارشناسان امیدوارند در آینده‌ای نزدیک این اتوبوس‌ها به ترامواهایی با چرخ تبدیل شوند. در حال حاضر کشور انگلستان بیشترین تعداد اتوبوس‌های Guided را در دنیا دارد. کشورهای آلمان و ژاپن هم تجربه استفاده از این اتوبوس‌ها را دارند.

همه حسن‌های BRT طرفداران BRT دلایل زیادی را برای استفاده از این سیستم مطرح می‌کنند. آنها معتقدند استفاده از خط ویژه اتوبوس که در سیستم BRT متداول است، یکی از بزرگترین حسن‌های این سیستم است. آنها می‌گویند که استفاده از خطوط ویژه به اتوبوس‌ها اجازه می‌دهد که در فضایی ایمن رفت و آمد کنند و نگران تصادف نباشند زیرا رانندگان اتوبوس‌ها در اغلب کشورهای دنیا جز زبده ترین رنندگان هستند. یکی دیگر از دلایل آنها قابلیت BRT برای استفاده از راه‌های عادی و موجود است. البته مخالفان BRT هم به این نکته اشاره می‌کنند اما به عنوان نقطه ضعف. آنها معتقدند اتوبوس‌های سیستم BRT تنها زمانی بهترین بازدهی را دارند که در خطوط ویژه از آنها استفاده شود و زمانی که در راه‌های عادی به کار گرفته می‌شوند، همان اتلاف وقت اتوبوس‌های عادی را دارند. یکی دیگر از نکاتی که طرفداران BRT به آن اشاره می‌کنند، توانایی تنظیم چراغ‌های راهنمایی با زمان حرکت اتوبوس‌های BRT است. به این ترتیب می‌توان به گونه‌ای عمل کرد که هر زمان اتوبوس این سیستم به چهارراه و چراغ راهنمایی رسید، چراغ سبز شود تا اتوبوس با کمترین زمان تلف شده مواجه شود.

 راه اندازی خطوط اتوبوس تندرو BRT

در ابتدا کار که هنوز ایستگاه‌ها جدید نصب نشده بود، اتوبوس‌ها معمولی در این خط حرکت می‌کردند، این اتوبوس‌ها که از نوع «راست در» و از نوع بنز «OM ۴۵۷» و ساخت ایران خودرو بودند تماماً به رنگ سبز و زرد رنگ آمیزی شده بودند. اما بعد از نصب ایستگاه‌ها، دو نوع اتوبوس و به دو رنگ وارد خط شدند.

نوع اول اتوبوس‌های «چپ در» که باز هم به رنگ «آلبالویی» بودند و از نوع اتوبوس‌های رنو با استاندارد یورو ۲ و ساخت شهاب خودرو هستند. این اتوبوس‌ها همانند اتوبوس‌ها معمولی و راست درب، دارا دو درب ورودی یکی در عقب و یکی در جلو هستند که درب عقب مخصوص آقایان می‌باشد و درب جلو به خانم‌ها اختصاص یافته‌است. اما این درب‌ها در سمت چپ اتوبوس قرار گرفته‌اند و فقط مخصوص ایستگاه‌ها خطوط سامانه تندرو ساخته شده‌اند. این اتوبوس‌ها پله ندارند و به علت ارتفاع ایستگاه نصب شده از سطح زمین و همسطح بودن آن با اتوبوس، مسافرین مستقیماً وارد اتوبوس می‌شوند. در این اتوبوس‌ها ۶۰ نفر، به صورت ۴۰ نفر نشسته و ۲۰ نفر ایستاده جا می‌گیرند. کلاً ۲۴۸ دستگاه از این نوع اتوبوس در این خط به کار گفته شدند.

نوع دوم اتوبوس‌ها، اتوبوس‌های زرد رنگ و «راست در» که در واقع اتوبوس‌ها تندرک بودند. این اتوبوس‌ها که از نوع «اسکانیا» بودند تنها در پنج ایستگاه میدان آزادی (مبدأ)، میدان انقلاب، میدان فردوسی، میدان امام حسین و چهارراه تهرانپارس (مقصد) اقدام به پیاده و سوار کردن مسافر می‌کردند. هزینه بلیط این اتوبوس‌ها همانند سایر اتوبوس‌ها بود. این نوع اتوبوس حتی در مبدأ و مقصد و میادین در ایستگاه‌های مخصوص «بی‌آرتی» توقف نمی‌کردند و در میادین نیز در کنار میدان توقف می‌کردند. کلاً ۵۰ دستگاه از این اتوبوس در سامانه تندرو موجود بود. در حال حاضر نیز به دلیل استفاده از اتوبوس‌های دوکابین جدید، سرویس تندرو این خط برداشته شده‌است.

امکانات داخل اتوبوس‌ها

این اتوبوس‌ها دارا سیستم «جی‌پی‌اس» می‌باشند که با استفاده از آن، سامانه سخنگو داخل اتوبوس می‌تواند ۲۰۰ متر مانده به ایستگاه و در خود ایستگاه نام آن را بگوید تا مسافرین را نسبت به موقعیت مکانی که خودرو در آن است، آگاه سازد.

از دیگر امکانات داخل این اتوبوس‌ها سامانه موقعیت‌یاب جهانی است که به مرکز کنترل خط اجازه می‌دهد تا مکان هر اتوبوس را مشخص نموده و برای رعایت فاصله زمانی رسیدن هر اتوبوس به ایستگاه که دو دقیقه می‌باشد، همچنین نقشه‌هائی در اتوبوس که نشانگر میسر و ایستگاه‌ها و خیابان‌ها فرعی در اطراف ایستگاه‌ها می‌باشند نیز گذاشته شده‌است.

اتوبوس دوکابینه سامانه تندرو تهران فعالیت می‌کنند، اتوبوس‌ها دو کابینه ۱۸ متری ساخت شرکت آلمانی «نئومان» هستند. این اتوبوس‌ها می‌توانند به اتوبوس‌ها ۲۵ متری و سه کابینه تبدیل شوند.

سیستم گرمایشی و سرمایشی این اتوبوس‌ها به وسیله سنسورهایی کنترل می‌شود و اتوماتیک دما هوا تنظیم می‌شود. سامانه گرمایشی این اتوبوس می‌تواند ۳۲ هزار کیلوکالری هوایپ گرم بر ساعت و سامانه سرمایشی آن ۴۶ هزار کیلوکالری هوای سرد بر ساعت تولید کند. یکی دیگر از امکانات این اتوبوس سامانه جلوگیری از ترمز ناگهانی می‌باشد، به طوری که وقتی این اتوبوس ترمز ناگهانی می‌کنند، سرنشینان آن هیچ حسی نمی‌کنند. همچنین این اتوبوس برای شرایط جوی ایران سفارش داده شده ‌است.