پیدایش فروشـگاههای زنجیرهای در ایران
در ایران اولین فروشگاه زنجیرهای را برادران اخوان کاشانی با نام فروشگاه زنجیرهای «بزرگ ایران» در سال ۱۳۴۰ تأسیس کردند و ۸ سال بعد محمود خیامی و برادرش فروشگاه زنجیرهای کورش را راهاندازی کردند.
فروشگاههای زنجیرهای در ایران
پس از گذشت ۳۰ سال از تاسیس A&P، این روند به ایران رسید و اولین فروشگاه زنجیرهای ایران، یعنی فروشگاههای تعاونی مصرف سپه، در سال ۱۳۲۸ پایه گذاری شد. سابقه این فروشگاه باعث شده که هنوز برخی از مردم، فروشگاههای زنجیرهای را با عنوان فروشگاه سپه خطاب کنند!
این فروشگاهها در واقع تعاونی هایی بودند که در ازای بن کالا، عمدتا کالاهای خوراکی را با هزینه ناچیزی به مشتریان عرضه میکردند، اما به دلیل وجود مشکلات فراوان در بخش توزیع کالاها که بیشتر ناشی از وضعیت نابسامان اقتصادی و ساختار نامناسب نظام توزیع سنتی بود، این فروشگاهها نتوانستند کمک شایانی به وضعیت توزیع کالا در ایران داشته باشند.
تا آن زمان دولت به صورت مستقیم در بخش احداث فروشگاههای زنجیرهای وارد نشده بود و فروشگاههای موجود، به ارگانها و سازمانهای مختلفی مربوط میشدند که بیشتر برای خدمت رسانی به کارکنان همان ارگان و نهاد احداث شده بودند؛ فروشگاه اتکا و قدس (مربوط به نیروهای مسلح و بنیاد مستضعفین) که در سالهای ۱۳۳۴ و ۱۳۵۲ احداث شدند، از این دست موارد هستند.
فروشگاهها بعد از انقلاب
بالاخره نابسامانی در نظام توزیع کالا، دولت را بر آن داشت تا با تاسیس فروشگاههای نوین زنجیرهای از آشفتگی در بازار جلوگیری کند.
بعد از پیروزی انقلاب و فرار سرمایه داران از جمله مالک این فروشگاه ادارهفروشگاههای زنجیرهای کوروش (که بعد از انقلاب به فروشگاه قدس تغییر نام داد) به بنیاد مستضعفان واگذار گردید اما به علت تغییر مدیریت و گرفتار شدن در بوروکراسی اداری، کارایی نسبی خود را از دست داد و در نهایت با اجاره دادن غرفههای فروشگاههای خود، در صدد کسب سود بر آمده است.
در سال ۱۳۷۱ موضوع ایجاد شبکه فروشگاههای زنجیرهای برای اصلاح ساختار توزیع کالا در سطح خرده فروشی مطرح شد و در این جریان نوین، شهرداری تهران پیشگام شده و در آبان ماه ۱۳۷۲ با افتتاح فروشگاه شهروند در میدان آرژانتین (فروشگاه بیهقی) این جریان را آغاز نمود. پس از آن، اتحادیه مرکزی تعاونی مصرف کارگران ایران در اسفند ۱۳۷۳ اولین فروشگاه رفاه را در چهار دانگه اسلام شهر راه اندازی کرد. احداث فروشگاههای پروما در سال ۱۳۷۹ در مشهد، اولین سرمایه گذاری بخش خصوصی در این حوزه بود که در سال ۱۳۸۳ به بهره برداری رسید.
در سال ۱۳۸۴ برای اولین بار یک فروشگاه فرانسوی-اماراتی در ایران مجوز تاسیس گرفت و در سال ۱۳۸۸ با نام هایپراستار در غرب تهران افتتاح شد. این فروشگاه که به مدت ۲۰ سال زمین مورد نظر خود را از شهرداری تهران اجاره کرده، نخستین مورد از سرمایه گذاری بزرگ یک شرکت خارجی در بخش خدمات ایران محسوب میشود.
واقعیت فروشگاههای زنجیرهای در ایران
برخی از مشخصههای عمومی فروشگاههای زنجیرهای عبارتند از دسترسی به طیفهای مختلف کالا برای مشتری، ارزانی قیمت به دلیل حذف واسطهها، خدمات بهتر و امکانات گستردهتر و… سوال اینجاست که آیا تاسیس و توسعه فروشگاههای زنجیرهای در ایران، این موارد را محقق ساخته است؟
مساله مهم این است که شکلگیری و توفیق فروشگاههای زنجیرهای به شکلی که در کشورهای پیشرفته دنیا وجود دارد، نیازمند شرایط و لوازمی است.
یکی از این شرایط، داشتن اقتصاد آزاد و مبتنی بر بازار است. تاریخچه فروشگاههای زنجیرهای نشان میدهد فروشگاه هایی که مشابه فروشگاههای زنجیرهای در کشورهای بلوک شرق سابق یا کشورهایی با اقتصاد کنترل شده به وجود آمد، هیچگاه نتوانست به موفقیتهای رقبای غربی خود دست یابد.
بسیاری از این فروشگاهها که اغلب شکل تعاونی داشتند، زیانده بوده و صرفا با حمایتهای دولت سرپا ایستاده بودند. نکته شایان توجه این است که با توجه به هزینه بسیار بالای ایجاد و اداره فروشگاههای زنجیرهای، در صورتی که امکان و انگیزه رقابت وجود نداشته باشد، عوارض ناکارآمدی در این مجموعهها به سرعت بروز مییابد و به ورشکستگی آنها منجر میشود.
یکی دیگر از لوازم راه اندازی فروشگاههای زنجیرهای، سرمایه گذاری کلان است که ضعفهای نظام بانکی کشور و بی ثباتی اقتصادی، راه را برای سرمایه گذاران در این حوزه، دشوار مینماید.
نکته دیگر این که مهم ترین مزیت فروشگاههای زنجیرهای، قیمت ارزان است. استراتژی هزینه پایین (Low Cost) استراتژی عموم فروشگاههای زنجیرهای است و موفقیت در اجرای این استراتژی، نیازمند وجود نظام اقتصادی سالم و بهره گیری از مدیریت روز دنیا در این زمینه است. در کشور ما این خطر وجود دارد که در صورت ایجاد فروشگاههای زنجیرهای و اداره آنها به شیوه سنتی، نه تنها مزیتی برای مصرف کنندگان ایجاد نگردد، بلکه با افزایش غیر قابل کنترل هزینه چنین شرکتهای بزرگی، این شرکتها به آستانه ورشکستگی برسند.
در مجموع با وجود توسعه نسبتا زیاد فروشگاههای زنجیرهای در بازار خرده فروشی ایران، این فروشگاهها هنوز تا رسیدن به جایگاهی که منبع اصلی خرده فروشی محصولات مصرفی در کشور به شمار رود، راه زیادی در پیش دارند. با وجود این که تعداد فروشگاههای زنجیرهای در کشور هر روز در حال افزایش است، اما این فروشگاهها هنوز اغلب در شهرهای بزرگ وجود داشته و نتوانسته اند به شهرهای کوچک و متوسط راه پیدا کنند. ضمن این که در شهرهای بزرگ نیز فروشگاههای زنجیرهای بیشتر به سبب جذابیتهای فرعی و حاشیهای آن است که ت
۴ ویژگی مشترک فروشگاههای زنجیرهای ایران
فروشگاههای زنجیرهای تحت مدیریت واحدی اداره میشوند.
در نقاط مختلف سطح شهر استان کشور پراکنده هستند.
همه فروشگاههای زنجیرهای نام تجاری برند و لوگو یکسانی دارند.
ارائه محصولات مشابهی در فروشگاههای زنجیرهای.