بشر اوليه از ميوه گياهان وحشي و شكار حيوانات بهره مي برده و با گذشت زمان بهتدريج توانست از حيواناتي مانند گوسفند،بز، گاو و... را اهلي نموده و از شير و گوشت آنها استفاده نمايد.
اولین حیوانی که حدود ۱۷ هزار سال پیش توسط انسان اهلی شده است، گوسفند می باشد. اجداد گوسفند مانند سایر حیوانات اهلی شناخته شده نیستند و این به دلیل فراوانی نژادهای گوسفند می باشد. تاریخ اهلی شدن گاو به دوران نو سنگی یعنی حدود ۱۸۰۰۰ سال پیش بر میگردد. وجود مرغ اهلی حدود ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در هندوستان به اثبات رسیده است.
هزاران سال است که گاو، جزئی از زندگی روزانه کشاورزی به شمار میآید انسان در برابر حفاظت, نگهداری و تغذیه این حیوان، از فراوردههای گوناگون آن استفاده میکرد. نزدیک به ۶ هزار سال پیش از میلاد ، بشر شیوه زندگی خود را تغییر داد، شکار حیوانات را کنار گذاشت, به زراعت پرداخت و به اهلی کردن حیوانات همّت گذاشت . نخست، سگ و سپس گوسفند و بز و بچه گاو را اهلی کرد. اگر چه چگونگی اهلی شدن گاو کاملاً مشخص نیست, اما زمان آغاز آن از آثار باستانی و نشانههای باستانشناسی پیدا است, یکی از تمدنهای نخستین که به اهلی کردن گاو پرداخت, درخاور میانه قرار داشت. کتیبهای از معبدی در عراق به دست آمده که مربوط به ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح میباشد وشخصی را در حال دوشیدن شیر از گاو نشان میدهد.
تا قبل از سده هفدهم میلادی پرورش گاو براساس نیاز خانوادهها به آنها بود. هر خانواده با توجه به امکانات و نیاز خود ، تعدادی گاو را به منظور کار، شخمزدن و استفاده از شیر آنها نگهداری میکردند. در سده هجدهم در برخی از نقاط اروپا و آمریکا بعضی از خانوادهها تعدادی گاو مازاد بر نیاز خود پرورش میدادند و بیشتر آنها را جهت تأمین بقیه مایحتاج زندگی خود به فروش میرساندند. امّا در واقع شروع حرفه گاوداری بصورت متمرکز و امروزی از اوایل قرن نوزدهم میلادی بود بطوریکه با تأسیس انجمنها و سازمانهای مختلفی در زمینه گاوداری، پیشرفت قابل توجهی در زمینه اصلاح دام، افزایش تولید شیر، مدیریت و صنعت گاوداری صورت گرفت؛ دلیل دیگری که منجر به پیشرفت این صنعت در زمینه اصلاح دام و ژنتیک همراه با افزایش جمعیت و نیاز انسان به سبب پیشرفت در حرفه گاوداری در طول دو سده گذشته شد. یکی از مشکلاتی که گاوداران با آن مواجه بودند فروش شیر بود زیرا نگهداری شیر به مدت چند روز مشکل بود تا اینکه اولین کارخانه پنیرسازی در ایالت متحده در سال ۱۸۵۱ در منطقه آیندا، بازاری ساخته شد. این روش نیز طریقه دیگری برای عملآوری شیر و گسترش بازار عرضه آن فراهم نمود. تأسیس این کارخانهها، مشکل شیر تولیدی گاودارها را که از فروش و ماندن آن ترس داشتند کاهش داد و باعث تشویق آنها در زمینه حرفه شان شد.
بکارگیری حیوانات در مزرعه به بازیافت مواد غذایی کمک میکند. ضایعات غذایی مانند کاه، بیوماس(توده زنده) موجود در حاشیه مزارع و یا ضایعات آشپزخانه میتواند بعنوان یک منبع غذایی ارزان با قابلیت دسترسی آسان مورد استفاده قرار گیرد. در عین حال تا حد ممکن باید به منظور افزایش باروری خاک به مزرعه برگردانده شود.
تولیدات حیوانات مانند شیر، گوشت، تخم مرغ و… هم میتواند برای افراد خانواده استفاده شود و هم به فروش برسند در نتیجه منبع درآمد کمی برای کشاورز به حساب میآید.
تعدادی از حیوانات مزرعهای دارای عملکردهای چندگانهای هستند که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تولید کود : که مهمترین ماده برای باروری خاک است.
عملکرد تولیدی آنها مانند شیر، تخم مرغ برای فروش یا مصرف شخصی که بطور مداوم صورت میگیرد.
باعث بازیافت ضایعاتی مثل کاه و ضایعات آشپزخانهای میشود.
بکارگیری حیوانات بارکش برای شخم زدن و حمل و نقل
تولید گوشت، چرم، پر و شاخ
بعنوان سرمایه و پول محسوب میشوند.
کمک به کنترل آفات (برای مثال سگها) و مدیریت علفهای هرز (مثال چریدن در زمین های بایر)
استفاده در مراسم مذهبی و فرهنگی (برای تشریفات و یا کسب شهرت)
اهمیت هر کدام از این نقشها از حیوانی به حیوان دیگر و از مزرعهای به مزرعه دیگر متفاوت است که آن هم بستگی به هدفهای شخصی هر کشاورز دارد.
اولین فعالیتهای دولت در زمینه امور دام از سال ۱۲۷۹ بصورت تأسیس مدرسه فلاحت مظفری شروع شد که توسط واشر بلژیکی اداره میشد این مدرسه در سال ۱۲۸۵ پس از اتمام ماموریت واشر تعطیل گردید در این مدرسه دروس کشاورزی و امور دام تدریس میشد و کلیه فارغالتحصیلان در مناطق روستائی مشغول فعالیتهای تولیدی میشدند.
از سال ۱۳۱۴ در اداره کل فلاحت، ترویج دامپروری و دامپزشکی شروع شد ولی با توجه به کمبود متخصص بسیار محدود بوده است این مروجین عمدتاًَ از نیروهای فارغالتحصیل خارج از کشور و مستشاران خارجی بودهاند و در همین سال ایستگاهی در روستای حیدرآباد کرج به نام ایستگاه دامپروری حیدرآباد تأسیس و با وارد کردن نژادهای گاو و گوسفند و طیور خارجی شروع به ترویج نژادهای خارجی نمودهاند این فعالیتها استمرار پیدا کرد تا اینکه در سال ۱۳۲۰ وزارت کشاورزی تاسیس گردید.
در سال ۱۳۲۹ وزارت کشاورزی اقدام به تاسیس بنگاه دامپروری کشور و اداره کل دامپزشکی نمود. عمده فعالیتهای بنگاه عبارت بود از ورود انواع نژادهای مختلف گاو ماده، گاو نر، گوسفند، مرغ، خروس، ماشین جوجهکشی و ترویج اصول دامپروری و ایجاد واحدهای دامداریهای باصطلاح صنعتی بوده است همچنین این بنگاه جهت اشاعه فعالیتهای خود در برخی از شهرستانهای کشور در مورد دامهای مختلف به تشکیل ایستگاههای نمایشی اقدام کرده است.
از همان سال در اطراف تهران تلقیح مصنوعی آغاز شده و به تدریج این امر با تشکیل ایستگاههای مختلف و اعزام تکنسینهای تلقیح مصنوعی در سطح کشور توسعه پیدا کرده است.
این روند تا سال ۱۳۳۲ ادامه داشت تا اینکه پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و پیرو اصل ۴ ترومن، استعمار، شورا را بنیان نهاد و سازماندهی و تشکیلات کشاورزی ایران بدون هیچگونه سنخیتی با مسائل کشاورزی و دامی موجود کشور رو به توسعه گذاشت (این عمل با توجه به ورود متخصصین ترویج از خارج شکل گرفت) و با توجه باینکه تا آن زمان تمام فارغالتحصیلان دانشگاهی در خارج از کشور تحصیل کرده بودند خودآگاه و تحت تأثیر پیشرفتهای کشورهای اروپایی و آمریکایی قرار گرفته و بدون کمترین توجه به ساختار اجتماعی، اقتصادی،فرهنگی، مناطق روستایی که اصلیترین تولیدکنندگان فرآوردههای دامیکشور میباشند تشکیلات دامپروری را با الگوی رایج در کشورهای خارجی سازماندهی کردند و این همان چیزی بود که استعمارگران طلب میکردند. این روند ادامه داشت تا اینکه در جلسه مورخ ۲۶/۷/۱۳۴۰ طبق تصویبنامه هیئت دولت وقت و بنا به پیشنهاد وزارت کشاورزی بنگاه دامپروری کشور به سازمان دامپروری کشور تغییر تشکیلات داد. از اواخر دهه چهل و اوایل دهه پنجاه که درآمد ایران از محل صادرات نفت، بدلیل افزایش سریع قیمت آن، بسرعت افزایش یافت. شرکتهای دولتی با عناوین ظاهر فریب که عمدتاًَ نقش تجاری داشته و فعالیتهای واردات و توزیع دام و مواد و مصالح و ابزار کار و فرآوردههای آنرا به عهده داشتند یکی پس از دیگری بوجود آمدند که در عمل باعث رکود فعالیتهای تولیدی داخل و یا حداقل عدم رشد این بخش در روستاها شدند و بجای آن واحدهای تولیدی صنعتی با سیاست وابستگی به ممالک خارجی توسعه یافتند بعضی از این سازمانها و موسسات عبارتند از :
۱- سازمان دامپروری کشور ۱۳۴۰
۲- سازمان دامپزشکی ۱۳۵۰
۳- شرکت سهامی شیر ایران ۱۳۴۷
۴- شرکت سهامی جوجهکشی نارمک ۱۳۵۲
۵- شرکت سهامی گوشت فارس ۱۳۵۳
۶- شرکت سهامی کشت و صنعت و دامپروری مغان ۱۳۵۳
۷- شرکت سهامی کشت و صنعت سفیدرود ۱۳۵۳
۸- شرکت سهامی عمران جیرفت ۱۳۵۳
۹- سازمان دامداران متحرک ۱۳۵۳
۱۰- صندوق عمران مراتع ۱۳۴۹
۱۱- شرکت سهامی پرورش و تولید گوشت بوقلمون ۱۳۵۴
۱۲- شرکت سهامی مجتمع صنعتی گوشت لرستان ۱۳۵۴
۱۳- شرکت سهامی گوشت کشور ۱۳۵۵
بدنبال سیاستهای استعمارگرانه و در جهت تقویت آن هر گونه ارتباط تشکیلاتی بین اجزاء فوقالذکر و ایجاد وحدت رویه رویت نشد و هر یک بطور مجزا اقدام به سیاستگذاری اجزاء مینمودند.
بطوریکه از نظر سازماندهی تشکیلات دامپروری ایجاد مؤسساتی چون سازمان گوشت، صندوق عمران مراتع، شرکت جوجهکشی نارمک، شرکت توسعه پرورش بوقلمون، سازمان دامداران متحرک و … همگی در راستای سیاست تغییر ساختار دامپروری کشور بوجود آمدند اگر چه در دستور کار هر یک از تشکیلات دولت در دامپروری اهداف مشخصی مورد نظر بود لیکن بعلت عدم جامعنگری ساختار ناهمگون تشکیلات با واقعیات مسائل و مشکلات آن و عدم هماهنگی با یکدیگر نه تنها نتوانست رهآوردی برای بخش داشته باشد بلکه خود معضل و شکل جدید در نابسامانی تشکیلات دولتی فراهم آوردند و بواسطه حجم عظیم تدارکات خارجی و بازرگانی، جمیع تشکیلات در خدمت سیستم به اصطلاح صنعت دامپروری متوجه گردید.
