سازمان فضایی ایران به اختصار ایسا (به انگلیسی: ISA) که وظیفه دارد برای استفاده از فضا و گسترش فناوریهای فضایی در کشور با استفاده از دانش بومی و همکاریهای بینالمللی برنامهریزی کند. توسعه فناوری ماهوارهای و مخابرات فضایی، سنجش از دور، پرتاب و حمل و نقل فضایی از یک طرف و توسعه منابع انسانی، ایستگاههای زمینی و زیرساختهای مناسب جهت هدایت و کنترل ماهوارهها از طرف دیگر، محور فعالیتهای سازمان فضایی ایران است. این سازمان در حال حاضر در حال توسعه فناوری ساخت ماهواره در ایران است. کاوشگر پژوهش جدیدترین موشک فضایی آزمایش شده توسط این سازمان است.
سازمان فضایی ایران دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است و به صورت مؤسسه دولتی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اداره میشود.این سازمان اجراکننده مصوبات شورای عالی فضایی است، که تصمیمگیری در مورد استفاده صلحآمیز از فضا در کشور را به عهده دارد. ریاست سازمان فضایی ایران برعهده مرتضی براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و دبیر شورای عالی فضایی است.
در سال ۹۵ بودجه ۱۷ میلیارد تومانی برای سازمان فضایی تعیین شدهاست، البته این بودجه تمام بودجه فضایی کشور نیست. برای مثال در سال ۹۵ به پژوهشگاه فضایی ایران ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه اختصاص یافتهاست البته ارگانهای دیگر مانند وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم به این بخش کمک میکنند. بودجه سازمان فضایی ایران از منابع داخلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تأمین میشود.
تاریخچه سازمان فضایی ایران به اوایل دهه ۵۰ خورشیدی بازمیگردد. در سال ۱۳۵۲، مرکز سنجش از راه دور ایران جهت فراهم آوردن امکان استفاده از ماهواره برای سازمان برنامه و بودجه بنیانگذاری شد. بر اساس تصمیم مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۰، این مرکز زیر نظر وزارت پست و تلگراف و تلفن قرار گرفت.
در پی مواد ۸ و ۹ مصوبه ۶۸۱۵۹ مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۲، شورای عالی فضایی با عضویت چندین نهاد دولتی و ریاست رئیسجمهور تشکیل شد. سازمان فضایی ایران بر اساس همین مصوبه تشکیل گردید، و ریاست آن را دبیر شورای عالی فضایی برعهده دارد. این سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است، و به صورت مؤسسهای دولتی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اداره میشود.
نخستین موشک ایران برای مطالعات علمی و هواشناسی و همچنین پایهگذاری دستگاههای موقعیتیاب کنونی GPS در فروردین ۱۳۵۵ از میدان فرح به فضا پرتابشد.
کشور ایران در حال حاضر دارای فناوریهای پرتاب فضایی زیرمداری و مداری است. در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ موشک ماهوارهبر فضایی ایران به نام «سفیر» برای پروازی زیرمداری به فضا پرتاب شد. برخی از منابع غربی معتقدند که گونهای تغییریافته از موشک شهاب-۳ ایران به نام «پرتابه فضایی شهاب» برای این منظور استفاده میشود.
گونه تکامل یافته این موشک برای پرتاب ماهواره ایرانی امید به مدار زمین در بامداد ۳ فوریه ۲۰۰۹ میلادی (۱۴ بهمن ۱۳۸۷) و در سیامین سالگرد پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ استفاده شد. ماهوارههای مصباح (همکاری مشترک ایران و ایتالیا)، مصباح-۲ و ماهواره ژئوسنکرون زهره (همکاری مشترک ایران و روسیه) نیز برای پرتاب با موشکهای فضایی ایرانی برنامهریزی شدهاند.
در ۶ اسفند ۱۳۷۵، سازمان فضایی ایران یک پرتابه فضایی را در یک پرواز زیرمداری آزمایش کرد. این موشک حامل محمولهای آزمایشی بود که مشترکاً توسط وزارت علوم و وزارت دفاع طراحی و ساخته شده بود. این موشک تا ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری زمین بالا رفت و بر طبق برنامه از پیش تنظیم شده، با چتر نجات به زمین فرود آمد
در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶، سازمان فضایی ایران با پرتاب نخستین گونه از موشک کاوشگر-۱ با نام «سفیر» دومین پرواز فضایی زیرمداری خود را با موفقیت به انجام رساند. موشک سفیر از پایگاه فضایی نو ایران در شاهرود به فضا پرتاب شد. با این پرتاب موفقیتآمیز، ایران یک گام به پرتاب ماهوارهها به مدار زمین نزدیک شدهاست.
در ۳ فوریه ۲۰۱۰ (۱۴ بهمن ۱۳۸۸)، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۳ (به انگلیسی: Explorer-3) را به همراه چند جانور شامل یک موش صحرایی، دو لاکپشت و چند کرم و چند نمونه از سلولهای انسانی به فضای زیرمداری پرتاب نمود. این اقدام به منظور بررسی وضعیت موجودات زنده در فضا با همکاری وزارت دفاع و وزارت ارتباطات و در ادامه پرتاب کاوشگرهای یک و دو صورت گرفت. البته نتایج این پرتاب، انتظار دانشمندان ایرانی را تأمین نکرد و در همان زمان، موجودات زنده این محموله نابود شدند.در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ (۲۴ اسفند ۱۳۸۹)، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۴ (به انگلیسی: Explorer-4) را که حامل کپسولی حیاتی حاوی یک عروسک بود را به فضا پرتاب نمود سازمان فضایی ایران اعلام نمود طرحی مشابه را برای اواسط سپتامبر در دست انجام دارد. اما این پروژه به خاطر شکست تا آماده شدن کاوشکر پیشگام معلق شد.
در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳ (۹ بهمن ۱۳۹۱)، سازمان فضایی ایران کاوشگر پیشگام (به انگلیسی: Pioneer) را به همراه یک میمون رزوس به نام آفتاب با موفقیت به مدت ۲۰ دقیقه به ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری زمین پرتاب نمود و آن را بازگرداند این نخستین بار بود که ایران توانست نخستیسانی را به فضا پرتاب و بازیابی نماید. این پرتاب ۵۴ سال پس از پرتاب نخستین میمون یعنی خانم بیکر صورت گرفت.
پایگاه فضایی اصلی ایران، پایگاه فضایی امام خمینی(ره) است که در استان سمنان قرار دارد. این پایگاه در روز ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ با حضور محمود احمدینژاد، رئیسجمهور وقت رونمایی شد موشک کاوشگر-۱ از این پایگاه به فضا پرتاب شد. در مارس ۲۰۱۱، گروه اطلاعاتی جین براساس دادههای ماهوارهای خود و تحلیل آنها اعلام نمود که ایران به شدت در حال ساخت امکاناتی پیچیده و با سرعتی بسیار زیاد است که نشاندهنده آمادگی و تمایلاتش به فضاست.
مرکز فضایی البرز یکی از مراکز اصلی دریافت اطلاعات ماهوارهای در کشور است و در استان البرز واقع شدهاست. ساخت این مرکز در سال ۱۳۵۵ آغاز شد و در سال ۱۳۵۷ به بهرهبرداری رسید. این مرکز کار دریافت، ذخیرهسازی، پردازش، مدیریت، تکثیر و نشر اطلاعات دریافتی از ماهوارهها را به عهده دارد.
پایگاه دوم پرتاب موشک ایران در نزدیکی شهر قم قرار دارد. نخستین موشک پرتاب شده از پایگاه قم، موشک هواسونگ-۳ در مسیر پرتابهای (بالستیک) در اردیبهشت ۱۳۷۰ بودهاست. در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۸۵ و در طی رزمایش پیامبر اعظم ۲، چندین فروند موشک ایرانی از جمله شهاب-۲، شهاب-۳، فتح-۱۱۰ و موشکهای زلزال از این مرکز پرتاب شدند.
در دسامبر ۲۰۱۰ اعلام شد بنابر محدودیتهای جغرافیایی موجود در نخستین مرکز فضایی برای ارسال ماهواره به مدار، تحقیقاتی برای ساخت دومین مرکز فضایی (ارسالگر) صورت گرفت.پایگاه فضایی ملی، در استان سیستان و بلوچستان احداث میشود. این پایگاه در آینده محل اصلی تمام مأموریتهای فضایی ایران خواهد بود که مشابه پایگاه فضایی بایکونور روسها و پایگاه فضایی کندی آمریکاییها خواهد بود.
سازمان فضایی ایران در نظر دارد که تا سال ۱۴۱۰، نخستین فضانورد ایرانی را با استفاده از فناوری فضایی بومی به مدار زمین بفرستد.
محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات: سه ماهواره ایرانی مراحل پایانی پرتاب خود را طی میکنند و در نوبت پرتاب به مدار زمین قرار گرفتهاند.
سازمان فضایی ایران دارای غرفهای در محل نمایشگاه دائمی فضایی سازمان ملل متحد در شهر وین است. این غرفه در ۲۱ بهمن ۱۳۸۸ برپا شد و مکانی برای نمایش دستاوردهای فناوری ایران در صنایع فضایی است.
وزارت خزانهداری آمریکا روز سه شنبه ۱۲ شهریور ۱۳۹۸ در بیانیهای اعلام کرد که نام سازمان فضایی، مرکز تحقیقات فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران را به فهرست تحریمهای دفتر کنترل سرمایههای خارجی (اوفک) از نهادهای زیرمجموعه این وزارتخانه افزودهاست.
