نصف‌النهار مبدأ (گرینویچ)

نِصف‌ُالنَّهار مَبدأ یا نیمروز گرینویچ به آن نصف‌النهار (خط طولی زمین) گفته می‌شود که از رصدخانه سلطنتی گرینویچ لندن در انگلستان گذر می‌کند. طول جغرافیایی نصف‌النهار مبدأ به عنوان طول جغرافیایی صفر تعریف شده است. این خط فرضی که شرق و غرب را از هم جدا می‌کند، به عنوان نقطه مبدأ در جهت‌یابی بر روی کره زمین به شمار می‌رود و پایه‌ای برای اندازه‌گیری زمان محسوب می‌شود و تمام مناطق زمانی بر اساس نقطه صفر طول جغرافیایی بنیان گذاشته شده‌اند.

ساعت جهانی یا ساعت گرینویچ ( Greenwich Mean Time) که به صورت مخفف به آن «GMT» نیز می‌گویند، ساعت جاری شهر گرینویچ را اشاره دارد. این ساعت در رصدخانه سلطنتی گرینویچ و بر اساس موقعیت خورشید تنظیم می‌شود.

گرینویچ تقریباً چیزی معادل ساعت هماهنگ جهانی (UTC) است با این تفاوت که عمدتاً توسط مراکز وابسته به بریتانیای کبیر همچون بی‌بی‌سی، نیروی دریایی سلطنتی و معدود کشورهای عربی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشورهایی همچون استرالیا، آفریقای جنوبی، هند و پاکستان نیز از این استاندارد استفاده می‌کنند. البته در بریتانیا «جی‌ام‌تی» فقط در طول زمستان مورد استفاده قرار می‌گیرد و با تغییر فصل به تابستان از ساعت تابستانی بریتانیا یا بی.اس. تی (BST) که مخفف عبارت «British Summer Time» استفاده می‌شود.

علت قرارگیری به عنوان مبدا

تا پیش از سال ۱۸۸۲ آشفتگی زیادی در ساعت مورد استفاده در سطح جهان وجود داشت و هر کشوری پایتخت خود را مبدا قرار داده و آنرا ملاک اندازه گیری زمان می‌دانست. این موضوع باعث می‌شد که ساعت‌های دو کشتی که در اقیانوس در کنار هم قرار داشتند زمان‌های متفاوتی را نشان دهند. بنابراین در کنفرانسی بین ۱۳ تا ۲۲ اکتبر سال ۱۸۸۴، تصمیم گرفته شد که نصف النهار کشوری که دارای امکانات و تجهیزات و منابع علمی بیشتری نسبت به دیگر کشورها داشته باشد به عنوان نصف النهار مبدا انتخاب شود. بر این اساس، مشخص شد که بریتانیا از دیگر کشورها پیشروتر است و گرینویچ به عنوان نصف النهار مبدا انتخاب شد.

هیچگونه دلیل جغرافیایی در انتخاب نصف النهار گرینویچ برای مبدأ وجود ندارد. اروپایی­ها تا اواخر قرن هفده نصف النهار خالدات را به عنوان آغاز نیمروزی میشناختند ولی بعد نصف النهار پاریس مبدأ شناخته شد و سرانجام در سال ۱۹۱۲ نصف النهار گرینویچ که از لندن می­گذرد نصف­ النهار مبدأ انتخاب گردید. ایرانی­ها در سال ۱۷۶۸ با توجه به موقعیت سیستان که چون زمانی آفتاب در نصف ­النهار آن قرار میگرفت همه مناطق را روشن میساخت آنرا آغاز نیمروزی میدانستند و سیستان را نیمروز میشناختند.

این نصف‌النهار از قطب شمال آغاز و با عبور از کشورهای بریتانیا، فرانسه، اسپانیا، الجزایر، مالی،  توگو، بورکینافاسو، غنا و سرزمین شهبانو ماود در جنوبگان به قطب جنوب پایان می‌یابد.

تاریخچه

در قرن نوزدهم، نگهداشتن زمان کاری شخصی بود. معمولاً ساعت ساز شهر و یا ساعت بزرگی که در شهر نصب کرده بودند نمایش دهنده ساعت رسمی آنجا می‌بود. در این بین عده‌ای نیز با حرکت هفتگی به نقاط مختلف و تنظیم ساعت مردم آنجا شروع به راه‌اندازی کسب و کاری برای خود کرده بودند. با گسترش ارتباطات و امکان سفر انسان به مناطق دوردست، خصوصاً در دهه ۱۸۴۰ که صنعت راه آهن توسعه یافت این مشکل شکلی جدی به خود گرفت. زیرا به عنوان مثال وقت هر قطار بر اساس ساعت محلی یک شهر تنظیم می‌شد که با شهر دیگر متفاوت بود.

در همان اوایل (۱۸۴۰) انگلیسی‌ها تصمیم گرفتند که شرکت‌های راه آهن و لوکوموتیوها ساعت‌های خود را به شکل مداوم با ساعت لندن هماهنگ کرده تا این مشکل برطرف شود و این روش تا ۷ سال بعد از آن اجرا می‌شد که در سال ۱۸۴۷ شرکت‌های راه آهن موظف به هماهنگ کردن ساعت‌های خود با گرینویچ بجای لندن شدند. این امر تا سال ۱۸۴۸ در تمام شرکت‌های راه آهن انگلیس عملی شد. ۵ سال بعد نیز دیگر شرکت‌های انگلیسی هم این کار را انجام دادند.

به دنبال تغییرات ساعت در انگلیسی، آمریکایی‌ها نیز در فکر استفاده از گرینویچ به عنوان یک ساعت رسمی افتادند. این تصمیم در ظهر روز ۱۸ نوامبر و با فرستادن همزمان سیگنال ساعت از طریق تلگراف به شهرهای بزرگ آمریکا عملی شد. تا پیش از این بیش از ۳۰۰ ساعت محلی مختلف در آمریکا وجود داشت.

نهایتاً در کنفرانس بین‌المللی که در این خصوص در شهر واشینگتن برگزار شد، سران ۲۵ کشور دنیا تصمیم گرفتند که گرینویچ را به عنوان ساعت استاندارد جهانی قبول کنند.البته عمده دلیل اینکه چرا گرینویچ انتخاب شد این بود که آمریکا پیش تر شروع به استفاده از این استاندارد در ایالت‌های خود کرده بود و امکان تغییر همه آنها را مجدداً نداشت.

محاسبه تفاوت ساعت

برای محاسبه فاصله محل خود با گرینویچ، نیاز به داشتن یک نقشه با خطوط طول و عرض جغرافیایی است. ابتدا باید محل خود را بر روی نقشه پیدا کرده و بعد خطوط مابین خود و خط نصف النهار مبداء را شمارش کنید. فاصله شما پیدا می‌شود. حال باید دید که شما از گرینویچ جلوتر هستید یا عقب‌تر. برای این کار توجه کنید که موقعیت شما در غرب خط نصف النهار است یا شرق: اگر در غرب بودید یعنی ساعت شما از گرینویچ عقب تراست. پس در کنار ساعت یک منفی اضافه کنید. اگر در شرق بودید یعنی اینکه ساعت شما جلوتر از گرینویچ است پس یک مثبت اضافه کنید. به عنوان مثال نیویورک اگر خطوط بین نیویورک و خط نصف النهار مبداء را شمارش کنید، عدد ۵ بدست می‌آید. این ۵ یعنی ساعت که می‌شود ۰۵:۰۰

ساعت بیست‌وچهار ساعته

ساعت بیست و چهار ساعته نوعی قرارداد جهت نمایش زمان در طول شبانه روز است که نمایش زمان در طول یک روز را از نیمه شب تا نیمه شب بعد از آن با استفاده از یک ساعت که به بیست چهار ساعت تقسیم گردیده است نمایش می‌دهد که این از ساعت صفر آغاز و به ساعت ۲۳ ختم می‌شود.

این ساعت به منظور نمایش ساعت نقاط مختلف جهان مورد استفاده است و نیز استاندارد جهانی (۸۶۰۱ ISO) به این منظور تدوین شده است.

این نوع ساعت در علم پزشکی به منظور نوشتن گزارش وضعیت بیماران به جهت جلوگیری از ایجاد ابهام مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این نوع از اعلام ساعت در ایالات متحده و کانادا به ساعت نظامی و همچنین ساعت نجومی معروف است و تعداد انگشت شماری از کشورهای جهان همچنان از ساعت دوازده ساعته استفاده می‌نمایند.

ساعت زیستی

ساعت زیستی یا ساعت زیست‌شناختی یا ساعت بدن یا ساعت بیولوژیکی یک چرخه تقریباً ۲۴ ساعته در فرایندهای زیست‌شیمیایی، فیزیولوژیکی، یا رفتاری موجودات زنده، شامل گیاهان، جانوران، قارچ‌ها و سیانوباکتری‌ها است. اختلال در ساعت زیست‌شناختی انسان می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های بسیاری شود.

تنوع دوره‌های فعالیت‌های زیستی در موجودات زنده برای فرایندهای بسیار ضروری انجام می‌گیرد. فرایندهایی که در جانوران شامل خوردن، خوابیدن، جفتگیری کردن، مهاجرت، خواب زمستانی و تقسیم یا باززایی سلول‌ها است و در گیاهان شامل جنبش‌های جوانه‌زنی، واکنش‌های فوتوسنتزی است.

در میان دوره‌های گوناگون مهم‌ترین دوره، دوره‌های شبانه‌روزی است که با نام ریتم شبانه‌روزی هم معروف است.

اهمیت

هر انسانی جزئی از پیوستار طبیعت است. طبیعت رفتار دوره‌ای دارد که این دوره‌ها روی فیزیولوژی انسان‌ها اثرات تعیین کننده ایی دارند.

اخیراً فیزیولوژی جدید به ریتم‌های ساعت بیولوژیکی بدن، که هر کدام عملکرد ویژه‌ای از بدن را تنظیم می‌کند، پی برده است. مهمترین ریتم درونی ما همان چرخه ۲۴ ساعته‌ای است که بسیاری از فرایندهای مهم و از جمله درجه حرارت بدن، تولید هورمون و سایر مواد زیست شیمیایی و عملکرد نظام عصبی مانند گرسنگی، خوابیدن، بیدار شدن، دفع کردن را مشخص می‌سازد. در ضمن ضرب آهنگ‌های زیست شناختی (ریتم‌ها) ماهانه و فصلی هم داریم؛ که عادات ماهیانه زنان و عادات بیوریتم مردان نمونه ایی از آنهاست. ضمن اینکه بعضی از این چرخه‌ها با جزر و مد دریاها و حتی فراتر از جهان، با کیهان در ارتباط است که عامل فراز و نشیب‌های جسمانی و عاطفی ما می‌باشند؛ که همه این‌ها، ابزار حوزه واحد شعور هستند. به لحاظ زیست شناختی، زمان در حکم همه چیز است. فعالیتی که در زمان مشخصی انجام می‌گیرد، می‌تواند تعادل و انرژی را افزایش دهد و در عین حال اگر همین فعالیت در ساعت دیگری انجام شود موجب بی تعادلی و خستگی می‌شود. بعنوان مثال بهترین ساعت جذب موا غذایی در بدن ساعت ۸ شب تا ۴ صبح و بهترین ساعت دفع از ساعت ۴ صبح تا ۱۲ ظهر است. چرخه‌های روزانه هر ۲۴ ساعت شبانه روز به دو نیمه تقسیم می‌شود یعنی روز – شب؛ که هر کدام شامل سه دروه چهار ساعته برای خوردن، خوابیدن، دفع کردن می‌شوند. تأثیر این دوره‌ها در محیط کاملاً مشخص است. غروب پس از اتمام کار، احساسی از میل به سکوت تجربه می‌شود. انگار همه طبیعت آرام می‌گیرد. سرشب علاقه به نشستن و استراحت کردن زیاد است. البته ممکن است در مناطق شلوغ شهری این سکوت رانتوانید درک کنید.

بهترین زمان صرف شام ساعت ۶ بعد ازظهر یا ساعت ۷ می‌باشد. چرا که برنامه گوارش نهایتاً تا ساعت ۱۰ شب به اتمام برسد. زیرا از آنجایی که هضم غذا مستلزم افزایش سوخت وساز بدن می‌شود، خواب را مختل می‌کند. ضمن اینکه ساعت خواب در شب بستگی به فعالیت‌های روزانه دارد.

حدود ساعت ۱۰شب بهترین زمان برای خواب است. اگر خوابیدن را در این زمان به تعویق بیاندازید، خود را از یک استراحت خوب که موجب ترشح هورمون‌ها و جذب مواد مغذی خوب، محروم کرده‌اید. با برهم زدن این چرخه، صبح موقع بیداری، احساس خستگی و کسالت می‌کنید. چرخه خواب را دست کم نگیرید. خواب می‌تواند منبع مهم انرژی و تعادل وزن باشد. نکته مهم دیگری که به همین اندازه اهمیت دارد، زمان بیدار شدن در طلوع خورشید حدود ساعت ۶ صبح است. اگر در این زمان بیدار شوید، ذهن و جسم شما تحت تأثیر احساساتی از قبیل سبکی، چالاکی، گوش به زنگی، شور و اشتیاق، شادابی و نشاط است. این زمان بهترین زمان رفتن به استقبال روز است. به همان اندازه که انسان‌ها باید به خوردن و ورزش کردن کافی توجه کنند باید ریتم‌های شبانه‌روزیشان را نیز در نظر داشته باشند. گزارش‌های تازه نشان داده که بیدار ماندن بعد از فرارسیدن زمان خواب باعث چاقی می‌گردد. در موش‌هایی که جگری پر چربی، به‌همراه درجهٔ بالایی از کلسترول داشتند، دیده شده که ساعت زیستیشان از هم گسیخته بوده‌است.

در تحقیقات دانشگاه شمال شرق و مؤسسه پزشکی هاوارد هیوز (Howard Hughes medical institute)، محدوده گسترده تغییر مولکولی و رفتاری در موش‌هایی که دوره روزانه کاذب دارند دیده شده‌است.