رعایت بهداشت و جلوگیری از بیماریها میتواند به از بین بردن بعضی از مشکلات نوغان دارای کمک کند و سبب افزایش رونق آن شود.
۱ – از خوب بودن تخم نوغان مطمئن و آن را از جایی که تخم تضمین شده وجود دارد، تهیه کند .
۲ -پس از خرید و در زمان آوردن تخم به محل پرورش مواظب است که به آنها فشار نیاید ، حرارت و نور مستقیم خورشید به آنها نتابد ، زیر باران قرار نگیرند و حتماً به آنها هوا برسد.
۳ – در جاهای آلوده مثلاً در نزدیکی سموم علف کش و یا مواد نفتی قرار داده نشوند.
اگر چنین اتفاقی افتاد ، بدن کرمها را در آب تازه قرار داده ، آبکشی نموده ، به آنها هوای تازه رسانده و از برگهای تازه تر ، تغذیه نمود .
– از محل نگهداری مرغ و یا دام نباید برای نوغانداری استفاده شود.
– در محل ورود به نوغان داری باید یک حوضچه آب آهک برای ضد عفونی کفشها قرار داده شود.
– محل پرورش باید پاکیزه باشد و به اندازه کافی برای کرمها جا وجود داشته باشد.
– دیوارها کاشی یا سیمان باشند که بتوان آنها را شست و ضد عفونی کرد . نور و حرارت مستقیم آفتاب روی کرمها نباید بتابد.
– اگر اندازه حرارت و رطوبت هوا در سالن پرورش کم یا زیاد باشد ، یا این که هوای تازه به قدر لازم وارد آن نشود کرمها مریض میشوند .
برای با خبر شدن از اندازه حرارت و رطوبت اتاق پرورش میتوان یک دستگاه حرارت سنج و رطوبت سنج از داروخانه خرید و به دیوار آویزان کرد. برای تولید حرارت و رطوبت ، میتوان از بخاری که دودکش آن به خارج راه داشته باشد استفاده کرد و یک ظرف آب برای ایجاد رطوبت روی آن گذاشت.
با ضد عفونی سالن پرورش به وسیله آب آهک و ضد عفونی وسایل با استفاده از آفتاب ، امکان به وجود آمدن بیماریها بسیار کم میشود ؛ علاوه بر این از جا به جایی بیماری جلوگیری میشود.
لوازم پرورش مانند ظروف خوراک،چاقوهای برش برگ و سینیهای پرورش، دور و اطراف محل پرورش ، به خصوص جاهای تاریک و شکافها، راهروها و همچنین راه ورود به محل پرورش باید مرتب ضدعفونی شوند. برای ضد عفونی وسایل نقلیه و کفش افراد، در بیرون درب ورودی محل پرورش میتوان یک گودال محتوی آب آهک ایجاد کرد.
ضدعفونی سالن پرورش
مواد مورد استفاده : ۱- آهک ۲- فرما لین
آهک:
آهک کشته( هیدرو کسید کلسیم) ۵%برای ضد عفونی سالن پرورش به کار میرود. به منظور تهیه آهک کشته ابتدا محل را مرطوب کنید، سپس آهک را با استفاده از یک الک یا پارچه نازک ، روی آن بپاشید.
فرمالین ۲% و ۳%
برای ضدعفونی سالن پرورش از فرمالین ۲% و۳% استفاده میکنند .
روش استفاده:
برای یک مترمربع سطح ، یک لیتر فرمالین ۲% یا ۳% لازم است . برای سطح کوچک از آب پاش دستی و برای سطح زیاد ازآب پاش موتوری استفاده میشود.
۱ – برای انجام اولین ضد عفونی، اتاق پرورش را جارو و تمیزکنید سپس محل را با آب بشویید.
۲ – پس از انتخاب ماده ضدعفونی، محلول ضدعفونی را تهیه کنید و در سالن پرورش و اطراف آن بپاشید.
۳ – درب سالن پرورش را بعد ازضدعفونی ، به مدت یک تا دو روز ببندید.
۴ -پس از یک تا دو روز درب و پنجرههای سالن پرورش را باز کنید.
۵ – به منظور دومین ضدعفونی ، از بخار فرمالین استفاده میکنند و این کار میتواند ۳-۲ روز بعد از اولین ضدعفونی انجام شود.
الف: ضد عفونی با فرما لین ۲% (ضدعفونی شیمیایی )
ب: ضدعفونی با حرارت و نور خورشید (ضدعفونی فیزیکی )
۱ – هفت روز قبل از آغاز پرورش ، لوازم را بشویید و به مدت یک روز ، زیر نور مستقیم خورشید خشک کنید.
۲ – سپس آنها را به مدت ۶۰ دقیقه در فرمالین ۲% قرار دهید.
۳ – دوباره روی لوازم، ضدعفونیهای شیمیایی بپاشید و با پلاستیک روی آنها را بپوشانید .
۴ -آنها را به همراه پوشش پلاستیکی، دوباره به مدت یک روز زیر نور خورشید نگه دارید.
بعد از هر پوست اندازی و قبل از غذا دادن در دوره پرورش ، ضدعفونی بدن کرم ابریشم و محل پرورش آنها لازم است .
مواد مورد استفاده :
۱ – پاپسول ( پارافرم الدئید۳%) ۲ -فرمالین ۲% یا ۳% ۳ -آهک
پاپسول: پاپسول مخلوطی از بعضی مواد شیمیایی و ماده ای به نام پارا فرم الدئید است با ۹۶ قسمت آب آهک که قدرت ضد عفونی آن علیه بیماری گراسریو موسکاردین دو برابر سایر مواد است و به دلیل داشتن مواد سمی ، برای زندگی موجودات زنده ضرر دارد.
پودر پاپسول را روی جا و بدن کرم ابریشم به وسیله یک الک یا پارچه نازک بپاشید.
احتیاط :
– مراقب باشید برگهای توت با پاپسول آلوده نشوند. ضدعفونی یک ساعت قبل از خوراک دادن انجام شود.
آهک:
۲ تا ۳ گرم از پودر آهک کشته ۹۶% را در مراحل اولیه لاروی و ۴ تا ۵ گرم از آن را در مراحل چهارم و پنجم لاروی ، برای هر ۱/۰ متر مربع از سطح بدن، به وسیله یک الک یا پارچه نازک روی کرمها بپاشید.
بعد از استفاده از آهک ، روی بدن کرم ابریشمها را با کاغذ بپوشاند و پس از یک ساعت و نیم آنها را بردارید.
چون بیماریهای کرم ابریشم درمان ندارند ، بهترین کار این است که راههای پیشگیری را یاد بگیرید و به کار ببندید تا زحمت و سرمایه شما هدر نرود.
– گراسری ( پلی هدروزیس هسته ای ) – پلی هدروزیس سیتوپلاسمی
– فلاشری ویروسی – دنسو نوکلئوزیس
یا پلی هدروزیس هسته ای است. نامهای دیگری هم دارد مانند بیماری شیری و بیماری آویزانی .
کرم ابریشم با خوردن برگهای توت آلوده ، مریض میشود . ویروس بیماری ، اول وارد همولنف که همان خون کرم ابریشم و به رنگ زرد است میشود و بعد به غدههای ابریشم که در دو طرف بدن کرم قراردارد، حمله میکند .
در ابتدا که بیماری هنوز شدید نشده کرم ابریشم حالت کرخت و بی حال دارد و پوست بدنش برّاق و درخشان است . وقتی بیماری شدید شد کرم به رنگ شیری در میآید ( نام شیری را از این حالت گرفته است ) و بین بندها ورم میکند .
کرم، با بی قراری به لبه سبد میآید یا به پایین پرت میشود و یا با کمک پاهای عقبی خود در حالی که سرش به طرف پایین قرار گرفته است ، آویزان میشود . ( به همین خاطر به این بیماری آویزانی هم میگویند.)
قبل از آغاز بهار و شروع کار نوغان داری، محل را تمیز کنید، وسایل را بشویید و در آفتاب قرار دهید تا خشک شوند . اتاق و وسایل را تمیز و ضدعفونی کنید . بهتر است اتاق را شعله دهید و بعد پودرآهک کشته شده ۹۶% را درون یک پارچه نازک بریزید و روی کف اتاق و گوشهها بپاشید .
اگر در زمان نوغان داری ، کرمی مریض شد به آرامی و بدون این که پوستش پاره شود ، آن را بردارید و داخل یک ظرف آب آهک یا آتش بیندازید .
محل پرورش را به طور مرتب از برگهای مانده و مدفوع تمیز کنید. خشک و تمیز بودن این محل اهمیت زیادی دارد.
مواظب درجه گرما و رطوبت هوا باشید تا به اندازه باشد.
غذای کرمها را به موقع و به اندازه بدهید.
در این بیماری ویروس به روده کرم ابریشم حمله میکند بعد همراه مدفوع خارج میشود و این مدفوع برگها را آلوده میکند. کرم با خوردن برگ توت آلوده، به راحتی مریض میشود.
اشتها و رشد کرم بیمار کم میشود، پوست اندازی دیر صورت میگیرد و بدن کرم کرخت و تیره میشود . در این حالت قسمت سینه کرم بیمار روشن و مدفوعش هم سفید و گچی است . قسمت مقعد به علت بیرون زدگی روده ، سفت و سخت میشود.
برای پیشگیری از این بیماری نباید بگذارید درجه حرارت و رطوبت به طور ناگهانی بالا و پایین برود.
اگر به برگ درخت توت آفتاب بتابد، بیماری کمتر به وجود میآید.
وقتی بیماری آمد باید تمام وسایل مانند سینی پرورش، سبد ها، روزنامهها و دیگر وسایل را عوض کنید.
جای کرمها با استفاده از مواد و یا شعله افکن و اتاق پرورش و دور و بر آن با آهک کشته ۵ /۰ درصد باید ضد عفونی شود.
این بیماری را هم میتوان به وسیله میکروسکوپ تشخیص داد.
این بیماری بسیار مسری و خطرناک است. عامل آن ابتدا روده را بیمار میکند و سپس همراه مدفوع از روده خارج میشود.
ویروس بیماری فلاشری باعث مرگ کرم ابریشم میشود. این ویروس به مدت ۲ تا ۳ سال در بدن کرم مرده زنده میماند پس باید همه وسایل و جای پرورش را با پودر آهک ضدعفونی کرد.
پرورش کرم ابریشم ، در هر سنی به حرارت و رطوبت مخصوصی نیاز دارد ؛ غذا باید به اندازه و خوب باشد و تمیزی هم رعایت شود.
چون ویروس بیماری فلاشری همراه مدفوع خارج میشود باید کرم ابریشم بیمار را همراه با جای پرورش سوزاند .
همه بیماریهای ویروسی را میتوان به روش زیر کنترل کرد:
۱ – استفاده ازتخم تضمین شده و مقاوم در برابر بیماریها
۲ – دادن غذای تازه وکافی به کرمها و مواظبت از آنها
۳ – ضد عفونی صحیح و تمیزکردن اتاق و وسایل پرورش
۴ – انجام درست ضد عفونی کرمها و سینیهای پرورش و ازبین بردن کرمهای بیمار
۵ -فهمیدن بیماری درابتدای آن و ازبین بردن همه آلودگی ها
باکتریها در طول زندگی کوتاه کرم ابریشم میتوانند او را بیمار کنند ولی در شرایط زیر، بیماریهای باکتریایی بیشتر میشود :
۱ – در فصل گرم و زمانی که رطوبت هم بالا باشد.
۲ – زمانی که ضد عفونی کم یا نادرست انجام شده باشد
۳ – وقتی که مدفوع در سینیهای پرورش جمع شود و به طور مرتب نظافت نشوند.
۴ – هنگامی که غذا به اندازه کافی نباشد و یا برگها آلوده و کثیف باشند.
بیماریهای باکتریایی در کرم ابریشم به سه دسته تقسیم میشوند:
۱ – بیماریهای سپتی سمی
۲ – بیماریهای رودهای
۳ – بیماریهای توکسینی
بیماریهای سپتی سمی:
سپتی سمی در مرحله لاروی باعث مرگ کرم ابریشم میشود . اگر سپتی سمی در پیله اتفاق بیفتد باعث کوچک شدن آنها میشود و در مرحله پروانگی روی تخمها اثر میگذارد.
از انواع این باکتریها میتوان استافیلوکوک، استرپتوکوک و باسیلها را نام برد که به ضدعفونی با آهک حساس هستند.این باکتریها بیشتر از راه زخم و کمتر از راه خوراک و دهان وارد بدن میشوند.
– بدن حالت نرم ، بیرنگ و کشیده پیدا میکند .
– بی حالی و کرختی در حرکت به وجود میآید و قدرت گرفتن در پاها کم میشود .
– کرم بی اشتها میشود .
– ورم سینه و چروکیدگی غیرعادی در بندها به وجود میآید .
– پوست به آسانی پاره و از آن مایع بدبویی خارج میشود.
در سپتی سمی سیاه، اول سینه و بعد تمام بدن سیاه میشود و در سپتی سمی قرمز تمام بدن به رنگ قرمز در میآید.
علت به و جود آمدن بیماری سپتی سمی، رطوبت و حرارت بالا است . باکتری بعد از یک ضربه یا زخم ، وارد بدن میشود . بهترین راه جلوگیری از بیماری این است که با ضد عفونی و رعایت بهداشت کافی دراتاق پرورش، نگذاریم باکتریها و مدفوع بر روی برگها و لوازم باقی بمانند . جمعیت کرمها هم باید جای کافی داشته باشند تا بدن آنها ضربه نبیند و زخم نشود.
زمانی که خوراک ضعیف باشد ، بهداشت و تمیزی کم باشد و اندازه رطوبت و حرارت هم با اندازه سن کرم ابریشم جور نباشد ، دفاع طبیعی روده ضعیف میشود و اگر باکتریهای خورده شده با برگ کثیف و آلوده ( مانند استرپتوکوکها و بعضی باسیلهای کوچک) زیاد باشد بافت روده خراب میشود و بیماریهای روده ای به وجود میآیند.
بی اشتهایی ، اسهال ، استفراغ ، کند حرکت کردن ، سر شفاف و رشد کم و نابرابرکرمها از نشانههای این بیماری است . اگر این اتفاق در مرحله آخر زندگی کرم ابریشم بیفتد پیله بافی انجام نمی شود.
راههای پیشگیری از بیماری :
با خوراک خوب از برگ سالم و تمیز ، تنظیم درجه حرارت و رطوبت مورد نیاز برای هر مرحله از زندگی کرم ابریشم ، رعایت ضدعفونی درست و بهداشت جای پرورش شاید بتوان جلوی بیماری را گرفت یا آن را کم کرد.
– موسکاردین – آسپرژیلوس
دو بیماری مهم قارچی در کرم ابریشم موسکاردین و آسپرژیلوس است . معمولاً بعد از بیماریهای قارچی کرم ابریشم ، بدن کرم سخت و گچی میشود.
کرم ابریشم در فصل سرد و بارانی که رطو بت هوا بالا است بیشتر به بیماری قارچی مبتلا میشود.
تماس مستقیم میان کرمهای سالم و بیمار سبب سرایت بیماری میشود .
اول روی پوست لکههای مرطوب به وجود میآید ، بعضی وقتها این لکهها سیاه و سفید و دایره ای شکل هستند ، بعد بی اشتهایی ، اسهال و استفراغ دیده میشود و در پایان کرم ابریشم میمیرد. قبل از مرگ روی بدن ، قارچ به صورت کرکهای پشمی شکل ، رنگی یا سیاه و سفید دیده میشود.
این بیماری زمانی که رطوبت بالا باشد برای کرمهای جوان خطرناک است.
این بیماری کرم ابریشم را در مراحل اول و دوم زندگی گرفتار میکند . ابتد کرم بی اشتها و کرخت است بعد پوستش درخشان و سر و سینه اش بزرگ میشود ، استفراغ میکند و میمیرد.
راههای پیشگیری از بیماریهای قارچی
۱ – قبل از شروع پرورش کرم ابریشم باید تمام اتاق پرورش ، وسایل و اطراف حیاط با پودر آهک ۵ % ضد عفونی شود.
۲ – در زمان پرورش اگر اندازه رطوبت و حرارت برای هر سن کرم ابریشم به قدر کافی باشد ، از رشد قارچ جلوگیری میشود.
۳ – جای پرورش باید همیشه تمیز و خشک باشد و مدفوع از آن جا خارج شده باشد.
۴ – جای پرورش باید مرتب ضدعفونی شود.
یکی از مهمترین بیماریهای کرم ابریشم است که با انگلی از خانواده میکروسپوریدیا به وجود میآید و میتواند به وسیله تخم به نسل بعدی برسد ، به همین علت باید تخم تضمین شده خریداری شود.
انگل میتواند به مدت یک سال در محل پرورش زنده بماند ولی در برابر ضد عفونی و حرارت آفتاب حساس است و زود از بین میرود .
این انگل در همه مراحل زندگی میتواند کرم ابریشم را بیمارکند.
مهم ترین و اصلی ترین کار در جلوگیری از بیماری، داشتن تخم سالم و تضمین شده است.
– قبل از شروع تخم ریزی باید جا و وسایل پرورش تمیز و درست ضدعفونی شوند. تخمهای ضعیف و کرمهای بیمار باید حذف شوند.
– از برگ توت کثیف و آلوده که میتواند این بیماری را به وجود آورد استفاده نشود.
– اگر وسایل و لوازم به کار رفته در دوره قبلی برای دوره بعدی استفاده میشود، حتماً باید تمیز و با روش صحیح ضد عفونی شوند.
– مدفوع کرمهای آلوده هم میتواند باعث بیماری کرمهای سالم شود. باید جا را همیشه تمیز نگه داشت.
یعنی براثر موجودات زنده ریز به وجود نمی آیند و علت آن مواد و گازهای شیمیایی سمی و زائد هستند که عبارتند از:
مسمومیت با سموم دفع آفات نباتی و گازهای خروجی کارخانهها که یا همراه غذا وارد بدن کرم میشوند و یا از راه تماس پوستی و تنفس ایجاد مسمومیت میکنند.
دفع آفات نباتی
مهم ترین سمهای دفع آفات نباتی ، سموم ارگانوفسفره، ارگانوکلره و ارگانو نیتروژن هستند.
همه سمها در کرم ابریشم نشانههای مشابهی را به وجود میآورند که عبارتند از : عصبی بودن، آویزان شدن از قسمت جلویی بدن ، راه رفتن با سختی ، استفراغ ، افتادن به یک طرف ، گرفتگی عضلانی، کوچک و کوتاه شدن بدن ، فلجی و در پایان ، مرگ.
در زمان سمپاشی درختان باید مواظب جهت باد بود تا سم به برگهای توت نرسد. اگر به هر دلیلی سمپاشی انجام شد لازم است بعد از گذشت زمان لازم ، بسته به نوع سم، از برگهای آن برای خوراک کرم ابریشم استفاده شود.
اگر مسمومیت رخ داد ، باید بدن کرم ابریشم مسموم را در آب فرو برید و آب کشی کنید و هوای تازه به آن برسانید سپس از برگ توت تازه به آنها خوراک دهید.
مورچه – مگس – سوسک
علاوه بر بیماری هایی که گفته شد، بعضی آفات به کرم ابریشم حمله میکنند و باعث از بین رفتن آن میشوند . مورچهها ، مگسها، زنبورهای گوشتخوار و سوسک ، آفتهای مهم هستند .
خطرناک ترین آفات کرم ابریشم مورچهها هستند که در سن جوانی به علت کوچک بودن کرم به آسانی به آن حمله میکنند .
مورچهها یا در محل پرورش لانه دارند یا به وسیله برگ توت وارد میشوند. باید لانه مورچه را ببندید و مواظب باشید برگهایی که برای خوراک چیده میشوند مورچه نداشته باشند . قبل از شروع نوغان داری باید محل را خوب تمیز کنید و لای درز دیوارها و جاهای تاریک را سم پاشی و ضد عفونی کنید. در محل پرورش و در زمان پرورش نباید از سم برای کشتن مورچهها استفاده شود.
باید در و پنجرهها توری داشته باشند و قبل از شروع نوغان داری ، محل خوب تمیز و لای درز دیوارها و جاهای تاریک سم پاشی و ضد عفونی شود. زمان پرورش نباید از سم برای کشتن مگس هادر محل استفاده شود.
نوعی سوسک به نام” درمستید “ از آفات کرم ابریشم است که بر اثر بوی بد پیله انباری به سوی آنها میرود و داخل پیله میشود ، پیله را آب میکند و کرم داخل آن را میخورد. پیله که خراب شده باشد برای درست کردن نخ خوب ، به درد نمی خورد.
قبل از شروع نوغان داری باید محل خوب تمیز و لای درز دیوارها و جاهای تاریک ، سم پاشی و ضد عفونی شود. هنگام پرورش نباید از سم برای کشتن سوسکها در محل استفاده کرد.
